Samenvatting
Inleiding tot de micro-economie
Academiejaar: 2019 – 2020
Richting: Toegepaste Economische Wetenschappen
Datum: Semester I
Cursus: Economics – Mark P. Taylor & N. Mankiw
Prof.: B. Heyndels
, 2019 - 2020 Semester I
Inhoudsopgave – samenvatting (hoofdstukken in volgorde van HOC)
I. H1 - Ten principles of economics ........................................................................................................... 4
i. Wat is economie? ..................................................................................................................................... 4
ii. Hoe mensen keuzes maken....................................................................................................................... 4
iii. Hoe mensen interageren .......................................................................................................................... 5
II. H3 – The market forces of supply and demand ...................................................................................... 7
i. Markt en marktvormen ............................................................................................................................ 7
ii. De vraag ................................................................................................................................................... 7
iii. Het aanbod ............................................................................................................................................... 9
iv. Vraag en aanbod samen......................................................................................................................... 10
v. Prijzen als signaal ................................................................................................................................... 11
III. H4 – Elasticity and its applications ....................................................................................................... 12
i. De prijs elasticiteit van de vraag............................................................................................................. 12
ii. Andere vormen van vraagelasticiteiten .................................................................................................. 15
iii. Prijselasticiteit van het aanbod .............................................................................................................. 15
iv. Toepassingen van de aanbod en vraag elasticiteit ................................................................................. 17
IV. H5 – Backround to demand: the theory of consumer choise ................................................................ 17
i. Het standaard economische model ........................................................................................................ 17
ii. De budgetbeperking -kan- ...................................................................................................................... 17
iii. Wat de consument -wil-.......................................................................................................................... 19
iv. Wat de consument -doet- ....................................................................................................................... 21
v. Behavioural economics ........................................................................................................................... 22
V. H6 - Background to demand: Firms in competitive markets ................................................................. 23
i. De kosten van productie ......................................................................................................................... 23
ii. Soorten kosten ........................................................................................................................................ 24
iii. Kosten op de lange termijn ..................................................................................................................... 28
iv. Totale opbrengsten................................................................................................................................. 28
v. -Maximale- winst .................................................................................................................................... 29
vi. Individuele aanbodcurve en marktaanbod ............................................................................................. 30
VI. H7 - Consumers, producers & the efficiency of markets ....................................................................... 31
i. Normatieve vs. Positieve economie ........................................................................................................ 31
ii. Consumentensurplus .............................................................................................................................. 32
iii. Producenten surplus ............................................................................................................................... 33
iv. Markt efficiëntie ..................................................................................................................................... 33
VII. H13 - Firms’ production decisions ................................................................................................... 34
INLEIDING TOT DE MICRO-ECONOMIE 2
, 2019 - 2020 Semester I
i. Gedrag van de producent ....................................................................................................................... 34
ii. Isoquant en isokost ................................................................................................................................. 34
iii. Optimalisatie -keuze- .............................................................................................................................. 35
VIII. H14 - Market structure I: Monopoly ................................................................................................ 36
i. Waarom ontstaan er monopolies? ......................................................................................................... 36
ii. Prijs en output beslissingen onder monopolie ........................................................................................ 37
iii. Winstmaximalisatie bij de monopolist ................................................................................................... 39
iv. Welvaart kost van een monopolie – deadweight loss- ........................................................................... 40
i. Prijsdiscriminatie .................................................................................................................................... 40
ii. Overheidsbeleid t.a.v. monopolies.......................................................................................................... 41
IX. H 15 - Market structures II: monopolistic competition ......................................................................... 42
i. Concurrentie en winstmaximalisatie bij productdifferentiatie ............................................................... 42
ii. Reclame en branding .............................................................................................................................. 43
iii. Contesteerbare markten ......................................................................................................................... 44
X. H16 - Market structures III: Oligopoly .................................................................................................. 45
i. Evenwicht bij duopolie ............................................................................................................................ 45
ii. Speltheorie (algemeen)........................................................................................................................... 46
XI. H19 - Interdependence and the gains from trade ................................................................................ 47
i. De productiemogelijkheden curve. PPF .................................................................................................. 47
ii. Internationale handel ............................................................................................................................. 48
iii. Comparatieve voordelen ........................................................................................................................ 50
iv. Determinanten van (internationale) handel ........................................................................................... 51
v. Winnaars en verliezers bij internationale handel ................................................................................... 51
vi. Handelsbeperkingen ............................................................................................................................... 52
XII. H10 - PUBLIC GOODS, COMMON RESOURCES AND MERIT GOODS .................................................. 54
i. Soorten goederen ................................................................................................................................... 54
ii. Public goods -publieke goederen- ........................................................................................................... 54
iii. Common resources -Gemeenschappelijke hulpbronnen- ....................................................................... 55
iv. Merit goods -verdienstegoederen- ......................................................................................................... 55
XIII. H11 - EXTERNALITIES AND MARKET FAILURE................................................................................... 56
i. Externe effecten ...................................................................................................................................... 56
ii. Marktinefficiëntie ................................................................................................................................... 56
iii. Private oplossingen voor externe effecten ............................................................................................. 57
iv. Publieke oplossingen voor externe effecten ........................................................................................... 59
INLEIDING TOT DE MICRO-ECONOMIE 3
, 2019 - 2020 Semester I
PART 1: INTRODUCTION TO ECONOMICS
I. H1 - Ten principles of economics
i. Wat is economie?
Het woord “economie” komt van het grieks, en betekend letterlijk “Hij die een huishouden
runt”. Een huishouden moet namelijk keuzes maken, “wie kijkt er tv?”, “wie doet de was?”,
wie gaat er koken?”. Een huishouden moet dus haar schaarse goederen verdelen onder de
verschillende leden, rekeninghoudend met elkaars vaardigheden en behoeften. – Deze paralel
kan dus worden doorgetrokken naar de samenleving. Een samenlmeving beslist namelijk “wie
welke job uitoefend.”, “wie groenten teelt.” “wie kleren maakt.”. De samenleving moet
beslissen hoe deze zaken worden toegekend. Ook wie er met een BMW en wie met de bus
gaat of wie er caviaar eet en wie droog brood, wordt bepaald door de samenleving.
è Deze beslissingen kunnen we samenvatten als “het economische probleem”
Het beantwoorden van deze vraagen zou niet zo moelijk zijn moesten we met onbeperkte
productiefactoren (Natuur, Arbeid en kapitaal) zitten om onze behoeften te bevredigen.
è Schaarste zorgt er voor dat we keuzes moeten maken
Middelen moeten beheerd worden omdat ze schaars zijn, schaarste zorgt dat we niet iedereen
kunnen geven wat hij wil en dus niet iedereen de zelfde levensstandaard kan hebben. (net
zoals niet iedereen in het huishouden kan krijgen wat hij wil of doen wat hij wil)
Economie is de wetenschap die bestudeerd hoe de samenleving schaarse goederen verdeeld.
Economist onderzoekt:
Micro-economie Macro-economie
• Hoe mensen beslissingen nemen • Invloed op de economie als geheel
• Hoe mensen interageren met elkaar
Bestudeert manier waarop huishoudens en Bestudeert fenomenen die de gehele
bedrijven beslissingen nemen en hoe ze in economie bestrijken
specifieke markten met elkaar omgaan
ii. Hoe mensen keuzes maken
M&T Principe 1 – Mensen moeten keuzes maken
“There is no such thing as a free lunch” – Om een keuze te maken, moet je de voordelen
van de ene optie afwegen tegen de voordelen van de andere optie
Een voorbeeld: Een student moet kiezen hoe hij zijn kostbare tijd besteed: of hij naar de les
gaat, thuis studeert of gaat voetballen. De student gaat zijn keuzen maken op basis van de
kosten en baten. Kosten-batenanalyse
Mensen zullen waarschijnlijk een juiste keuze maken, als ze alle hun keuzes begrijpen
M&T Principe 2 – Rationele mensen denken in de marge
Het is niet zo dat je moet kiezen om 24uur naar de les te gaan of 24 uur thuis te blijven. De
keuze die je maakt is om een uur extra naar de les te gaan en dus een uur minder thuis te
blijven. Dit noemt men het marginaal verschil
INLEIDING TOT DE MICRO-ECONOMIE 4
, 2019 - 2020 Semester I
Een voorbeeld: De studenten beslist hoeveel elke keuze voor hem waard is (Hoeveel geld zou
iemand je moeten geven om niet naar de les te gaan (€28)/ thuis te studeren (€15)/ te
voetballen (€32))
M&T Principe 3 – De kosten van iets worden bepaald door datgene wat we opgeven om
het te krijgen
Om de beste beslissing te nemen, moet men de kosten en baten van verschillende
mogelijkheden tegen elkaar afmeten. “There is no such thing as a free lunch betekent in
essentie niet dat je niet gratis een maaltijd kan krijgen, maar er is wel een kost aan verbonden.
Je kan namelijk niet iets anders doen op dat moment. Dit noemen we de opprtuniteitskost,
ofwel de kost van het best mogelijke alternatief waaraan je verzaakt
Een voorbeeld: De student bepaald nu de opportuniteitskosten van iedere activiteit (expliciete
kosten (geld dat je moet betalen voor de activiteit) + impliciete kosten (de waarde van het
beste alternatief dat je niet kiest) naar de les te gaan (€ 0+€ 22)/ thuis te studeren (€0+€28)/
te voetballen (€10+28))
Volledige uitwerking van het voorbeeld:
Marginale baten Marginale kosten
Expliciete kost Impliciete kost
Naar de les gaan €28 €0 €22 €6
Thuis studeren €15 €0 €28 -€13
Voetballen €32 €10 €28 -€6
è Naar de les gaan heeft hier dus de meeste waarde
M&T Principe 4 – Mensen reageren op prikkels
Omdat mensen steeds kosten en baten afwegen tegen elkaar, veranderd hun keuzes als de
kosten of baten veranderen.
Een voorbeeld: als voetballen plots maar 1 euro zou kosten, of je krijgt plots geld om naar de
les te gaan, veranderd de kosten-batenanalyse
iii. Hoe mensen interageren
M&T Principe 5 – Handel kan in ieders belang zijn
Zowel Amerika als China concurreren met Europa, Producenten uit deze verschillende
economieën richten zich vaak op dezelfde consumenten. Echter is het niet zo dat bij handel
tussen Europa en Amerika er een winnende en een verliezende partij is (zero-sum game). Het
tegendeel is waar, handel tussen landen kan beide economieën versterken. Bv. Neem nu je
familie, die concurreert ook met andere families als ze in de winkelen goederen gaan kopen.
Iedere familie wil namelijk de beste goederen tegen de laagste prijs kopen. Je familie zou
echter niet beter af zijn als ze zich zou isoleren van al de andere families. Dan zou je namelijk
alles zelf moeten verzorgen (eten, meubels maken, huis bouwen etc.)
Handel zorgt ervoor dat iedereen zich kan specialiseren in datgeen waar hij of zij het beste in
is.
Landen zijn dus evenzeer elkaars concurrent als elkaars partner
INLEIDING TOT DE MICRO-ECONOMIE 5
, 2019 - 2020 Semester I
M&T Principe 6 – Markten zijn vaak een goede manier om economische activiteit te
organiseren
Na de val van het communisme zijn heel wat ex-communistische landen (Rusland, polen, etc.)
overgeschakeld naar een markteconomie, het grote verschil met het communisme is dat bij
een markteconomie, miljoenen bedrijven en huishoudens beslissingen nemen. Bedrijven
beslissen namelijk wie ze aanwerven en huishoudens bepalen dan weer waar ze werken en
hoe ze hun inkomen besteden. Deze interageren op een markt, waar prijzen en eigenbelang
hun beslissingen sturen. (Bij een communistisch systeem zijn het ambtenaren die de economie
plannen, wie wat produceert en hoeveel wordt door de overheid bepaald. Planeconomie)
De markt die tot een evenwicht komt door vraag en aanbod, wordt beschreven door Adam
Smith als “the invisible hand”. Smith stelt dan ook dat mensen die deelnemen aan het
economisch proces, gemotiveerd wordt door eigenbelang. (It is not from the benevolence of
the butcher, the brewer, or the baker that we expect our dinner, but from their regard to their
own interest. ...) De onzichtbare hand leidt dit eigenbelang tot een bloeiende economie
M&T Principe 7 – Overheden kunnen de resultaten van de markt soms verbeteren.
We hebben de overheid nodig om de onzichtbare hand te beschermen een boer zal geen
graan zaaien als hij verwacht dat alles gestolen wordt. Markten werken enekl als de juiste
wetten gehandhaaft worden.
Ook kan het nodig zijn dat de overheid zelf op de markt ingrijpt, zoals het bevorderen van
efficientie en de welvaardsverdeling te herverdelen. ( om da taart te vergoten en om de
manier waarop de taart wordt verdeeld aan te passen) Marktfalen is de term die we gebruiken
om aan te duiden dat de markt er niet in slaat om middelen zo efficient mogelijk te verdelen.
marktfalen is een ongecompensserde impact van een individu op het welzijn van een ander bv.
Vervuiling. Een andere oorzaak van marktfalen kan zijn marktmacht wanneer een persoon of
onderneming de prijs bovenmatig kan beinvloeden. Goede regelgeving kan marktfalen
compenseren.
De onzichtbare hand kan ook falen in het evenredig verdelen van de welvaart. -De
samenleving moet zich afvragen wie krijgt wat er geproduceert wordt- Een markteconomie
beloond mensen die zaken produceren waar we voor willen betalen De reden dat de beste
voetballer veel meer betaalt wordt dan pakweg de beste schaaker is simpelweg omdat de
samenleving liever naar voetbal kijkt en er dus liever voor betaald
De onzichtabre hand zorgt er dus niet voor dat iedereen de zekerheid heeft om zich te
kunnen voeden of naar de dokter gaan ed. Hiervoor bestaat er dus wetgeving, belasting,
sociale zekerheid ed.
LET OP: Het ingrijpen van de overheid is niet altijd beter. Dit moet dus enkel gebeuren als het
marktfalen groter is dan het overheidsfalen.
*Note: M&T principe 8-10 beslaan macro-economisch gebied en zijn dus niet voor deze cursus
INLEIDING TOT DE MICRO-ECONOMIE 6
, 2019 - 2020 Semester I
PART 2: Supply and demand: How Markets work
II. H3 – The market forces of supply and demand
i. Markt en marktvormen
Verzameling van alle kopers en verkopers
1) Monopoly (één bedrijf) Twee uitersten
2) Oligopolie (Enkele bedrijven bv. Een tankstation) bestaan niet in
3) Monopolistische concurrentie (veel bedrijven) Meest voorkomend
realiteit
4) Volmaakte concurrentie (zeer veel bedrijven)
Macht om p te
kiezen
Prijszetter
100%
Prijsnemer
0%
Monopolie Oligopolie Monopolistische Volmaakte
concurrentie concurrentie
Volmaakte concurrentie
• Veel vragers & aanbieders • Homogene goederen
• Perfecte informatie • Vrager & aanbieder handelen
onafhankelijk
• Vrager & aanbieder zijn prijsnemer • Vrager & aanbieder nemen alle
kosten en baten in aanmerking
ii. De vraag
De individuele vraag hoeveel een consument bereid (en in staat) is te kopen bij verschillende
prijzen
De marktvraag Hoeveel alle consumenten bereid (en in staat) is te kopen bij verschillende
prijzen
Prijs en vraag zijn aan elkaar gebonden, je kan ze dan ook in functie van elkaar voorstellen:
De vraagfunctie: qD = f(p) “hoeveel goederen willen consumenten kopen bij een gegeven prijs”
De inverse vraagfunctie: p = f(qD) “welke prijs zijn consumenten bereid te betalen voor een
gegeven q”
INLEIDING TOT DE MICRO-ECONOMIE 7
, 2019 - 2020 Semester I
De Wet van de vraag: De gevraagde hoeveelheid zal dalen als de prijs stijgt en omgekeerd
Je kan de relatie tussen vraag en prijs voorstellen door een vraagschema te maken
De tabel toont hoeveel de individueel gevraagde hoeveelheid is bij een bepaalde eenheidprijs.
(3.0) Voorbeeld: individuele vraag
Vraagschema p Vraagcurve Vraagvergelijking
Algemeen: p= a-b.qD
Prijs Vraag €6
P= 6-(1/4).qD
€5
€5 4 €4
-1/4
€3
€4 8 €2
€3 12 €1
€0
qD
€2 16 4 8 12 16 20
€1 20 vraag
De vraagcurve geeft het verband weer tussen individuele vraag en de prijs
Voorbeeld 3.0 is dus de individuele vraag, om de marktvraag te bepalen moet je al de
individuele vraagcurves optellen.
(3.1) Voorbeeld: marktvraag
Vraag Persoon 1 Vraag Persoon 2
p p
€1,20 €1,20
€1,00 €1,00
€0,80 €0,80
€0,60 €0,60
€0,40 €0,40
€0,20 €0,20
€0,00 €0,00 q
0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 q 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20
Vraag Vraag
Marktvraag
p
€1,20
€1,00
€0,80
€0,60
€0,40
€0,20
€0,00 q
0 3 6 9 12 15 18 21 24 27 30
Vraag
INLEIDING TOT DE MICRO-ECONOMIE 8
, 2019 - 2020 Semester I
Verandering van de prijs, kan zorgen voor een verschuiving van de vraagcurve bij een
complementair goed
Stel dat een complementair goed verandert in prijs, zal de vraagcurve zelf verschuiven bv.
Suiker is duurder, vraagcurve koffie verschuift naar links
Ook als andere variabelen (inkomen, reclame, verwachtingen, trends ed.) Wijzigen anders dan
de prijs zoals het inkomen dat stijgt en dus ook de vraag, dan heb je ook een verschuiving van
de vraagcurve, voor dezelfde prijs is er namelijk meer vraag. LET OP: dit is enkel in het geval
van normale goederen. Bij bv. River cola zie je het omgekeerde effect, hoe rijker je wordt hoe
minder je het koopt. Dit noem je dan inferieure goederen.
Er kan ook een verschuiving op de vraagcurve plaatsvinden:
De verandering van de prijs heeft dus een effect op de vraag, hier zijn 2 redenen voor:
• Inkomenseffect Stel nu dat de prijs van een goed keldert, dan kan je met je inkomen
veel meer van dat goed kopen, maar je kan ook meer andere goederen kopen met het
uitgespaarde bedrag. De prijsverandering heeft dus een effect op de vraag van andere
goederen, er zal dus een verschuiving zijn op hun vraagcurve, door de toegenomen
vraag. (Koopkracht neemt toe)
• Substitutie effect als de prijs van koemelk daalt, zal de vraag van een verwant goed,
bv. geitenmelk dalen en de vraag naar koemelk toenemen om geitenmelk te
vervangen. (En omgekeerd) Verschuiving op de vraagcurve
iii. Het aanbod
Het individuele aanbod is de hoeveelheid dat een producent wil (en in staat is te) verkopen
tegen een bepaalde prijs
Het marktaanbod is de hoeveelheid dat alle producenten willen (en in staat zijn te) verkopen
tegen een bepaalde prijs
Wet van het aanbod: De hoeveelheid dat wordt aangeboden stijgt als de prijs stijgt, en
omgekeerd
(3.3) voorbeeld: individueel aanbod
aanbodschema Vraagvergelijking
p
Aanbodcurve
Prijs aanbod Algemeen: p= a+b.qS
€5
P= 0+(1/4).qS
€5 20 €4
€3
€4 16
€2
€3 12 €1
€0 q
€2 8 4 8 12 16
€1 4 aanbod
INLEIDING TOT DE MICRO-ECONOMIE 9
, 2019 - 2020 Semester I
De aanbodcurve geeft het verband weer tussen de prijs en het individuele aanbod van een
producent. Voorbeeld 3.3 is dus het individueel aanbod, om het marktaanbod te bepalen
moet je de individuele aanbodcurves optellen. (Zie voorbeeld 3.1, zelfde principe)
De verandering van de prijs van een complement goed, zorgt voor een verschuiving van de
aanbodcurve. Bv. De verkoop van melk, als de prijs van voedsel voor koeien daalt zal het
produceren van melk winstgevender worden. Producenten willen voor iedere gegeven prijs dus
meer aanbieden. De aanbodcurve verschuift dus naar rechts.
Bij goederen in Joint suply heb je dit ook, als de winstgevendheid van bv. een schaap stijgt,
zullen er meer schapen gefokt worden en bij gevolg ook meer wol zijn. De aanbodcurve
verschuift dus naar rechts
Er zal een verandering op de vraagcurve plaatsvinden als de prijs of de aangeboden
hoeveelheid wijzigt
iv. Vraag en aanbod samen
Marktevenwicht is de situatie met een prijs waar gevraagde hoeveelheid en aangeboden
hoeveelheid gelijk zijn. (Hier snijden de vraagcurve en de aanbodcurve elkaar voorbeeld 3.4)
(3.4) voorbeeld: evenwicht voor vraag en aanbod
p
€5,00
€4,50
€4,00
€3,50
€3,00
€2,50
€2,00
€1,50
€1,00
€0,50
€0,00 q
0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22
De evenwichtsprijs is hier dus €3,00 en de evenwichtshoeveelheid 12q
Wet van vraag en aanbod betekent dat de prijs zich aanpast tot de gevraagde hoeveelheid en
de aangeboden hoeveelheid aan elkaar gelijk zijn
INLEIDING TOT DE MICRO-ECONOMIE 10
