Historisch interieur en design
Les 1: Vakgebied
Reader 1: Bart Verschaffel – Het binnen buiten de wereld: over het interieur als architecturaal
principe
Samenvatting tekst:
• Het binnen als beginsel van de architectuur
• Onderscheid tussen binnen = een kleinere eenheid, en een buiten wat de rest van de wereld is
• De architectuur bepaalt de verhouding tot de wereld en construeert het binnen en buiten
• Gebruikt ook de term “natuurlijk binnen” waarmee hij verwijst naar een soort van oneindig
interieur zoals de zee en de aarde zelf
• Architectuur als middel om het binnen een eigen plek/thuis te maken
• De architectuur gebruikt enkele middelen om het binnen en buiten van elkaar te scheiden
• Eerste middel → de vloer: waardoor we niets rechtstreeks op de aarde zitten, bijvoorbeeld
door het gebruik van een tapijt
• Tweede middel → de muur: ook gezien als bv prikkeldraad of een haag, een lijn tussen
binnen en buiten, trekt grenzen en ordent de binnenwereld van mensen
• Derde middel → het dak: scheid het binnen van het buiten en het boven van het beneden, ook
bv een paraplu of tent, onderscheid tussen bv plat dak in een huis en een koepel in een kerk,
soms beschilderd
• Ook het menselijke lichaam heeft een binnen en buiten
• Architectuur als een verlangen/voorstelling van de mens, mens als huis
• Interieur wordt alles pas ingericht nadat de woonst gebouwd is
Lesnotities:
Waarom dit vak?
➔ Interieur om een kijk in de geschiedenis te krijgen
➔ Ook verbonden met de kunst
➔ Interieur als primaire setting/decor van een kunstwerk
➔ Kunst ook geplaatst geweest in het interieur
➔ Interieur zelf ook vaak als kunst gezien
‘Proportio’, Palazzo Fortuny door Axel Vervoordt, 2015
- Ook elementen samenbrengen
- Combinaties van objecten bv: klassieke oudheid, renaissance en hedendaagse kunst
- Hij is een interieur decorateur
- Compositie en harmonie tussen objecten
- Designer → vaak nog een pejoratieve connotatie, niet gewaardeerd
21ste eeuw veranderingen → meer aandacht voor de link tussen interieur & design en kunst
➔ Tentoonstellingen en publicaties
➔ Bv: expo Charlotte Perriand, Fondation Louis Vuitton in 2020 → maar het omgekeerde van
ervoor, kunst staat in functie van design, design in de hoofdrol
Actualiteit
➔ Prominenter aanwezig in onze levens dan kunst
➔ Ook in tijdschriften, kranten,..
, ➔ Inrichting van onze leefomgeving als belangrijk
➔ Vaak onbekende designers (voor firma’s etc.)
➔ Vaak ook slecht design: dingen die niet goed functioneren
Quote Paolo Antonelli
➔ Iedereen is in staat om goed van slecht design te onderscheiden, kan je op oefenen
Feeling Wonen, 2015 met Acapulco lounge chair uit 1950s
Tekst van Fock → over Constantijn Huygens (architect) = die beschreef hoe zijn interieur organisch
groeide
➔ Elementen uit verschillende tijden en in verschillende stijlen samenbrengen
Reader Verschaffel
W. Fock, 2007 → moeten meer kijken naar de bewoner/koper ipv de designer/architect, nu zijn
interieurs vaak door mensen zelf ingericht
Verschaffel, 2017 → taak van de inrichting ligt bij de bewoner
➔ Bij Art Nouveau was het mee designen van het huis ook belangrijk, bv: Horta koos welke
voorwerpen niet in de visie passen waaronder misschien erfstukken, misschien hierdoor dat
Art Nouveau gefaald is op een manier
W. Fock, 2007 → verband tussen interieur en bewoners
Geoffrey Brusatto
➔ Geïnspireerd door interieur, maar ook kleding wat samengaat qua smaak
Ook grote kledingketens hebben hun eigen interieurlijn → bv H&M
➔ Toont de overlap aan tussen interieur en kleding
➔ Context ook soms een historisch interieur om een product te proberen verkopen
Keuzes ivbm interieur → zegt veel over waarden en karakter van een persoon, en ook opvattingen
over bv je economische, sociale en ecologische opvattingen
Quote: Alain de Botton
➔ Objecten als manier om aan te tonen wat voor leven je zelf denkt dat gelinkt is aan de
voorwerpen
➔ Bv: verschil tussen Scandinavisch servies en het Sèvres-servies
➔ Ook beïnvloed door culturele gewoontes: hoe vaak je mensen thuis uitnodigt
Ook van belang bij politieke posities: bv in de Oval office mag de Amerikaanse president alles
opnieuw inrichten
Expo in Kortrijk vanaf 1968 over interieur → nu nog steeds jaarlijks
➔ Ook interieur als economisch middel
➔ Veel ingezet op vernieuwing etc. ook beurzen en prijzen
Geschiedenis van het vakgebied
Kunstnijverheid bestudeerd vanaf midden 19de eeuw (meer in industriële dan artistieke context)
Wereldtentoonstelling in Londen, 1851 → besef van een crisis
, ➔ Reflectie over de industriële massaproductie, kunsthandwerk bedreigd, en er kwam ook
kritiek op = objecten technischer minder goed maar wel goedkoper
➔ Verenigingen opgesteld rond de kunstnijverheid
➔ Belangrijk voor vernieuwing in de vormgeving
Musea: ook musea opgericht rond de toegepaste kunsten en de sierkunsten
➔ Begint rond 1852
In België bv: Musées royaux des arts décoratifs et industrielle, Brussel, 1889
➔ Kopen ook hedendaagse kunst aan onder leiding van Octave Maus
In Gent: Museum voor Sierkunst, 1903
➔ Richten de Union des Arts Industriels et Décoratifs op
➔ 1995 veranderd van naam : Museum voor Sierkunst en vormgeving
In Brussel: Design Museum Brussels, 2015 → vrij recent
➔ Half publiek, half privaat
Belangenorganisaties
➔ Verenigingen ter bescherming van de decoratieve en industriële kunsten
➔ Ook over het auteurschap
Academia
➔ Aan de universiteiten → een jonge discipline
➔ Rond 1970 de opkomst
➔ Hand in hand met het belang voor de gewone man die opkomt
➔ Angelsaksische wereld als leidinggevend
Nederland
➔ Vanaf 1964 = in Universiteit Leiden → de Geschiedenis van de Kunstnijverheid
In België
➔ Minder lange traditie
➔ Nog geen handboek
In UGent
➔ Henry van de Velde docent van het vak Geschiedenis van de Toegepaste Kunst in 1926 tot
1936
Erfgoedzorg
➔ Veel onderzoek naar design en interieur onder leiding van erfgoedonderzoekers
➔ Vanaf 1985 → meer geld voor vrijgemaakt
➔ Maar met de nieuwe EPC waarden etc. gaat er veel verloren bij renovaties en wordt
weggegooid
Opzet van het vak
Bij elke les aandacht voor 3 aspecten: (be)stemmingen, interieur en objecten (ontwerp/design)
Ook aandacht voor de vitale functies van de woning zoals bv: koken, slapen, werken, wassen,
verlichten, decoreren
, Het vakjargon
Interieur:
18de eeuw = algemene definitie → over de binnenkant van gebouwen, en ook voor de representatie
hiervan in schilderijen
19de eeuw = interieur als dubbelconcept → ook discussie over beroepen
➔ Bv: interieurarchitectuur, interieurontwerp en interieurdecoratie
➔ Interieur decorateur → vanaf late 19de eeuw = term en beroep vrij laat, maar natuurlijk
wordt er altijd al ingericht alleen werd dit niet als beroep gezien
➔ Interieur decorateur = aankleden, interieur designer = ontwerpt de objecten zelf
In België discussie tussen interieurarchitectuur en interieurontwerp
Oplossing van Tony Fretton → term “interiorist” voor iemand die beroepsmatig bezig is met
interieur
Termen: verschillen ook qua betekenis per land design → vaak gekoppelt aan nationaliteit en
regio’s maar opletten voor:
- Essentialistische interpretaties van een nationale identiteit (maar is een proces)
- Risico voor stereotypen
- Soms veel aandacht voor volkskunde en traditie
- Te veel interesse voor top-down ipv burgers
Pleidooi voor: aandacht voor bottom-up initiatieven, het alledaagse (ipv canon) en materiële cultuur
van minderheden
Vb: twee schilderijen
Henri Bource, Dagen van treurnis, 1865 Hugo Salmson, Bezoek bij de pachtser, 1886
Links: waarschijnlijk in Nederland Rechts: Scandinavisch (misschien Zweden)
Bij interieur onderscheid tussen: Publiek, Semipubliek, Privé
➔ Wat is het doel van het interieur?
➔ Gezelligheid? Intimiteit? = persoonlijke ruimte
➔ Sacraliteit? = kerk
➔ Efficiëntie? = kantoor
➔ Gebaseerd op consumptie bij winkels en restaurants, elk interieur heeft een doel
Ook in de openbare ruimte kan je over interieur spreken (lantaarns, banken, objecten)
➔ Is specifiek vormgegeven
Bv: Konstantin Grcic, Panorama, Hasselt, 2015 – Chair One, 2004
- Andere eisen bv deze stoel gemaakt zodat het niet vol regen kan liggen
- Stevig, moet vanalles meemaken
- Ook soms gemaakt zodat er geen zwervers op kunnen slapen
Semipubliek = station, opera
➔ Rijkelijke interieurs
Maar ook: publieke vervoersmiddelen
