Nederlands
Didactiek spelling
Module 6: Didactiek spelling
Handboek pagina 235-262
Leerpad ‘Didactiek spelling’
Doelen:
Je kan de 3 principes waarop onze Nederlandse spelling gebaseerd is toelichten.
Je kan toelichten welke spellingstrategieën worden toegepast om een woord correct te schrijven.
(hoorwoorden, weetwoorden, regelwoorden)
Je kan de regels van de Nederlandse spelling uitleggen
(de verenkelingsregel, verdubbelingsregel, verlengingsregel)
Je kan uitleggen waarom een zuivere uitspraak belangrijk is bij spellinglessen.
Je kan spellingmoeilijkheden situeren per leerjaar.
Je kan toelichten waarom kinderen niet zomaar woorden moeten overschrijven bij wijze van inoefening.
Je kan toelichten waarom werkwoordspelling zo moeilijk is.
Je kan uitleggen hoe een werkwoordsvorm geschreven wordt en welke strategie daarvoor gebruikt wordt.
Je kan toelichten hoe je de beginsituatie bij een spellingles moet achterhalen.
Je kan toelichten hoe woorden worden gekozen in de spellinglessen.
Je kan een aantal aandachtspunten bij spellinglessen opsommen en toelichten.
Je kan een spellingles op basis van een spellingmoeilijkheid ontwerpen.
Je kan een spellingles vanuit een woordpakket ontwerpen.
Je kan een spellingles zonder woordpakket ontwerpen.
Je kan leermiddelen bij een spellingles ontwerpen.
WAT IS SPELLEN
Spellen is een toepassing van de code om taal schriftelijk voor te stellen met lettercombinaties.
(toepassing: = je moet zelf afspraken toepassen om spraakklanken voor te stellen door lettertekens (wat niet
zo is als je leest: dan decoder je de lettertekens die er al staan)
(code: de schriftelijke lettertekens)
Dat gebeurt op basis van een complex systeem dat historisch en organisch (etymologie) is ontstaan, en waarvoor de
Nederlandse Taalunie consequente principes en regels heeft geformuleerd.
Als we een woord spellen, starten we altijd vanuit gesproken taal: vanuit het auditieve dus, niet vanuit het visuele
(reeds gespelde) woord. In het 1ste leerjaar wordt gestart vanuit klankzuivere woorden: kinderen leren spellen wat
ze horen.
Een goede spellingsvaardigheid maakt ruimte voor processen van functioneel schrijven. Schrijftaken moeten niet
uitgesteld worden tot leerlingen alle spellingsregels kennen. Integendeel, tijdens het maken van schrijftaken worden
leerlingen gemotiveerd om aandacht te hebben voor spelling. Door de schrijftaken zien de leerlingen het belang is
van spelling, ze merken dat spelling functioneel is.
1
,WAAR HOORT SPELLING THUIS?
Spelling = onderdeel van het schrijfproces
DE PRINCIPES VAN DE NEDERLANDSE SPELLING
Principe van de standaarduitspraak
Dit principe is het makkelijkst voor kinderen. In de spelling van woorden geven we de spraakklanken weer
die we horen. Woorden die volgens dit principe worden gespeld, noemen we klankzuiver: je schrijft die
woorden precies zoals je ze uitspreekt. Kinderen leren in het 1ste leerjaar spellen met behulp van
klankzuivere woorden.
Principe van de gelijkvormigheid
Je schrijft het omdat je bepaalde regels volgt, je schrijft een woord of woorddeel zoveel mogelijk op dezelfde
manier, ook al wordt het soms anders uitgesproken.
Voor kinderen is dit lastig: ze moeten bij de spelling van een woord niet uitgaan van de klank, maar wel van
de vorm van woorden. Kinderen vinden dit lastig omdat een kind hier al wat grammaticaal inzicht moet
hebben.
Voorbeeld:
Een kind moet inzien dat breedte en lengte zelfstandige naamwoorden woorden zijn.
Ze worden zelfstandige naamwoorden opgebouwd: bijvoeglijk naamwoord + te.
Dit is ook zo bij het volgende woord: grootte (groot + te)
Het volgende woord is niet zo: grote
Dit is een bijvoeglijk naamwoord en volgt die regel dus niet.
Kinderen moeten het verschil tussen bijvoeglijke en zelfstandige naamwoorden inzien om dit te begrijpen
Principe van de etymologie
Dit principe is lastig voor kinderen. Je schrijft omdat het al eeuwen wordt opgeschreven
( = principe: de spelling van een woord wordt bepaald door zijn herkomst)
Bij woorden die op twee manieren geschreven kunnen worden, moet je letten op de betekenis van een
woord om tot de juiste spelling te komen.
Voorbeeld:
2
, Rouw of rauw, ijs of eis, de th in apotheek,…
WAAROM INZETTEN OP SPELLING
Kinderen ontdekken dat de mondelinge taal uit hun omgeving ook schriftelijk kan gebruikt worden. Deze schriftelijke
taal kan je schrijven. Het technisch proces van schrijven is een typisch schoolse vaardigheid die kinderen meestal niet
van thuis meekrijgen. Om te leren lezen hebben kinderen dus nood aan systematische en expliciete instructies op
school.
Wanneer kinderen een mondelinge boodschap willen omzetten naar een schriftelijke code, heeft de schrijver
letters nodig. Om de boodschap op te schrijven moet je de juiste combinatie van die letters gebruiken = spelling
Is een correcte spelling belangrijk?
Soms is spelling heel belangrijk, soms iets minder. Het hangt af van de situatie. Deze situatie hangt ook vaak af van
wat de 'ontvanger’ van de boodschap belangrijk vindt.
Maatschappelijk gezien wordt er wel veel belang gehecht aan spelling (vb. Leraar moet correct spellen, maar
tegelijk moet de meeste aandacht gaan naar de vaardigheden)
Spellingafspraken zijn nodig, anders is het voor de lezer veel te moeilijk om snel te decoderen. Want
spellingfouten belemmeren de leesbaarheid!
Spelling draagt bij aan hoe je een boodschap kan overbrengen. Spelling bepaalt de kwaliteit van je boodschap en
is dus redelijk belangrijk!
MOETEN WE ONS ZORGEN MAKEN
Waarover moeten we ons geen zorgen maken wat spelling betreft?
Over de fouten in het groot dictee der Nederlands taal. Dit zijn vaak woorden die we in het dagelijks leven niet
tegenkomen. Het gaat over moeilijke valkuilen in de Nederlands spelling.
Waarover moeten we ons wel zorgen maken wat spelling betreft?
De spelling van de teksten die we in ons dagelijks leven veel nodig hebben en schrijven. Wanneer we dan veel
spellingsfouten maken, komt de communicatie in gevaar!
LEERPLANNEN
Er zijn in Vlaanderen verschillende leerplannen: in het ene ligt spelling bij schriftelijke taalvaardigheden, bij de
andere bij taalbeschouwing.
(Woordenschat ligt bij elk domein!)
Spelling is ook maar een onderdeeltje van de ET, is niet één van de 4 basisvaardigheden lezen, luisteren, spreken,
schrijven, het is maar een onderdeeltje van de vaardigheid schrijven.
Uit onderzoek is bewezen dat scholen heel veel tijd steken in spelling, en minder is de 4 vaardigheden (luisteren,
lezen, spreken, schrijven). Dit is niet de bedoeling!
Schrijfproces
Oriënteren: nadenken, zich afvragen
Plannen: verzamelen, selecteren, ordenen
Formuleren: uitschrijven, verzorgen
Reviseren: nalezen en herschrijven
Vormgeven en publiceren: lay-out
Reflecteren
Spelling is dus van relatief belang.
Het speelt een rol bij reviseren.
GROENE BOEKJE
3
