Hoofdstuk 2: Menselijke waardigheid
1. Inleiding
- Menselijke waardigheid = een fundamenteel rechtsbeginsel dat prominent aanwezig is in
mensenrechtelijke en grondwettelijke tekste
- Kritiek: menselijke waardigheid
- = een containerbegrip zonder kernbetekenis; holle retoriek
- Vervangbaar door begrippen met een duidelijke betekenis (bv. autonomie, non-
discriminatie …)
- Nutteloos, gevaarlijk
2. Het belang
- Preambule UDHR (1948) (Universele Verklaring van de Rechten van de Mens)
- Inherente waardigheid = menselijke waardigheid
- Waardigheid aan de basis van vrijheid, gerechtigheid en vrede in de wereld
- Art. 1 UDHR (1948)
- Preambule Handvest van de Grondrechten van de EU
- Art. 1 Handvest van de Grondrechten van de EU
- Art. 1 Duitse grondwet
- Art. 23 Belgische grondwet
- Niet zo prominent
- Recht op huisvesting, een leefloon, een gezond leefmilieu …
- Art. 22 Caïro-verklaring van de mensenrechten in de islam (1990)
- = een mensenrechtenverklaring tussen moslimlanden
- Sanctities = heiligdommen
- The dignity of prophets = de waardigheid van de profeten, dus geen menselijke
waardigheid!
Problemen en gevaren, want menselijke waardigheid is een controversieel beginsel
Problemen/kritiek:
- Het beginsel staat open voor subjectieve interpretatie, persoonlijke invulling, want het heeft
geen algemene definitie
- Menselijke waardigheid kan leiden tot moralisme en paternalisme
- Paternalisme = het beperken van de autonomie van een persoon of groep door de
overheid, omdat hun gedrag afwijkend en in strijd met de menselijke waardigheid
- Autonoom gedrag voor de voorstanders of de beoefenaars
- Voorstanders van het afwijkend gedrag
- = progressief-liberale kringen
- Vinden paternalisme een bemoeizuchtig principe en strijdig met de liberale
grenzen van aanvaardbaar overheidsingrijpen
- Nadelen
- Menselijke waardigheid kan vrijheden van mensen beperken
- De overheid komt betuttelend over
- Vb.1. Duitsland verbiedt de verkoop van mensonwaardige media, meer specifiek
horrorgames.
—> Moet je spelen waarin een onethische context wordt getoond verbieden?
- Vb.2. Frankrijk verbiedt dwergwerpen als in strijd met de menselijke waardigheid.
—> Moet de overheid spelen verbieden waarvoor iedereen instemt?
, - Vb.3. Moet er een verbod komen op kindsexbots, naast het verbod op virtuele
kinderporno?
—> Als dit een oplossing zou zijn voor het probleem van pedoseksuelen, wat moeten
we dan vinden over de kindsexbots?
- Vb. 4. Zweden verbiedt prostitutie. Degene die prostituees bezoekt en de prostituee
zelf worden vervolgd.
- Vb. 5. GB verbiedt sadomasochisme, ondanks het ging over seks met wederzijdse
instemming.
- Dubbele gebruik van menselijke waardigheid
- = de proponent én de opponent in een ethische discussie kunnen beiden gebruik
maken van het beginsel menselijke waardigheid
- Vb.1. Commercieel draagmoederschap
- Verboden in België, toegestaan in de VS
- Tegenstanders: in strijd met de menselijke waardigheid
- Gevaar dat draagmoeders kweekfabrieken, kweekmoeders worden
die gewoon gebruikt worden om andermans kinderen op de wereld
te zetten.
- Gevaar dat de kinderen koopwaar worden.
- Voorstanders: in strijd met de menselijke waardigheid
- Stel dat je in een land woont, waar je een onvolwaardig lid van de
maatschappij blijft zolang je geen kinderen hebt. (in bepaalde
Afrikaanse landen)
- Gevaar om uit de samenleving uitgestoten te worden, niet
geaccepteerd te worden, gezien te worden als een
tweederangsburger
- Als alle andere middelen zijn uitgeput, waarom dan niet?
- Vb.2. Grootvader in een rusthuis is licht dementerend en seksverlangend. Hij wil
betaalde seks met een prostituee. Aditi vzw zijn sekswerkers die seksuele diensten
aanbieden aan bejaarde mensen.
- Tegenstanders: in strijd met de menselijke waardigheid
- Als de grootvader niet dementerend zou zijn, zou hij zo’n voorstel
nooit gedaan hebben.
- Gevaar om de vroegere identiteit van de grootvader te negeren
- Voorstanders: in strijd met de menselijke waardigheid
- De grootvader is niet volledig dement, waarom zou je hem dit
verlangen ontzeggen?
- Gevaar om de autonomie, zelfbeschikking (dus de menselijke
waardigheid) van de grootvader te miskennen
- Filosofen die pleiten om de menselijke waardigheid af te schaffen
- Ruth Macklin
- Useless concept
- Genoeg mogelijkheid om op andere beginselen beroep te doen
- Steven Pinker
- Stupid concept
- Geen betekenis, het geeft enkel uiting aan de afkeuring