Les 10 Middeleeuwen: Gotiek
De 5de eeuw wordt gedomineerd door de strijd tussen West-Romeinse rijk, Oost-Romeinse of
Byzantijnse Rijk en de Germaanse stammen waardoor het West-Romeinse rijk verzwakte.
Vasari (1550) verwijst naar de gotische bouwkunst. De goten vernietigden het klassieke Rome,
gesymboliseerd door de verschillende plundering van Rome door Germaanse stammen.
Chronologie Middeleeuwen
Gotiek:
Italië: 1140-1400.
Het Noorden: 1140-1500.
Algemeen
Er komen nederzettingen langs handelsroutes, kloosters, burchten die doorgroeien tot steden.
Stad = een plaats met stadswallen en poorten, een jaarmarkt, tolheffing, een eigen bestuur
(stedelijke elite) en met juridische autonomie. In Hoei (1060) wordt eerste stadscharter opgesteld.
Er is een piramidale maatschappij met een koning, kerk, adel, patriciërs, ambachtslieden en
ongeschoolden (50% bevolking).
Er was handel en nijverheid met geld i.p.v. ruilhandel, bulkgoederen (goederen verkocht per
gewicht): Engelse wol, graan, hout. Er wordt een nieuw vrachtschip ontworpen, de kogge (kon 200
ton verschepen).
Gilden = verenigingen van gespecialiseerde ambachtslieden, Sint-Lucasgilde voor schilders.
Belfort = bewaarplaats voor documenten + markthallen, de toren was het symbool van macht.
Er ontstaan nieuwe stedelijke religieuze ordes vb. Franciscanen, Dominicanen.
Graafschap Vlaanderen, 15de eeuw Bourgondische Nederlanden
Het Graafschap Vlaanderen was een vazal van de koning van Frankrijk.
De kust met waterlopen zorgde voor vruchtbare grond. Men kweekte schapen voor wol, en
verbouwde meekrap, een plant voor rode kleurstof en turf als energiebron wat zorgde voor een
bloei in de lakenhandel. (Bv. In Ieper 12de eeuw handel met Russische stad Novgorod).
Brugge wordt een internationaal erkende stapelplaats en route tussen Duitse Hanzesteden – Italië –
Londen. Vlaanderen meest welvarend gebied West-Europa.
Hanzesteden zijn steden die afspraken onder elkaar hebben over wie wat vervoert, ze zijn vooral
opzoek naar een monopolypositie in de handel.
Men spreekt van de Bourgondische Nederlanden omdat Filips de Stoute, hertog van Bourgondië,
broer van de koning Frankrijk huwt met Margareta van Vlaanderen en zorgt voor een bloeiend
hofleven in Brugge en Dijon. Het lokt rijke patriciërs die opdrachtgevers worden voor kunstenaars
De rijkdom is te zien door de bouw van kathedralen (bisschopskerk) en parochiekerken, hospitalen,
stadhuizen, gildehuizen, huizen, belfort. Ook door opdrachten voor beeldhouwwerken en
schilderijen.
39
, Gotiek kerkelijke en burgerlijke bouwkunst, brandglasramen
Gotiek, Belfort, Brugge, 1240
Het belfort is een hallentoren en stadsklokken, het heeft origineel een houten spits en wordt
verschillende keren verwoest door brand. De stenen spits is neogotisch.
In hallentorens werd handelgedreven en stadsklokken diende om te waarschuwen voor brand en
voor belangrijke feesten.
In Brugge is er ook het Sint-Jan hospitaal, een van de oudste van Europa. De eerste datum die
historische bronnen geven is 1188 maar het bestond al daarvoor. Het heeft 3 vergrote ziekenzalen
en een broederklosster uit 1310.
Stadshuizen, Brussel, Leuven, Oudenaarde: flamboyante gotiek, 15de eeuw
Stadshuizen= ze volgen de schepenhuizen op. Schepen vertegenwoordigde de plaatselijke heer en
burgerij. Hier werd de rechtspraak en de administratie gedaan.
Vroeger werd dit gedaan in de marktgang maar doordat de macht van de schepen groeide verhuisde
het naar de schepenhuizen en dan naar de stadshuizen.
De stadshuizen zijn in flamboyante gotische stijl gemaakt, in natuurstenen met spitsbogen met
vensters en venussculpturen.
Kerkelijke architectuur: Wie bouwt?
De bisschop en Kanunniken, zij deden de financiële organisatie en zochten een architect. Kanunniken
stonden onder de bisschop maar konden wel een machtige positie bekomen.
Een bekend voorbeeld is abt Suger uit Saint Denise in Parijs, 1140. Hij volgde in de lichttheorie van
Pseudo Dionysus die bekend werd door de overschrijvingen in abdijen en kloosterscholen.
Het centrale idee was dat God Licht is. Hoe dichter je bij God staat, hoe meer licht je ontvangt en
hoe meer je dat licht terug weerkaatst. Je wordt 1 met God.
Er zijn maar weinig namen van architecten bekend. Hun taak was veelomvattend, ze moesten het
hele werk organiseren, waren ingenieurs, …. De meester stelde verschillende ambachten aan.
De ambachtslieden bleven er wonnen in loodsen op de bouwwerf. Enkel de metsers mochten in de
winter naar huis omdat de kalkmortel bevroor. Uit documenten van de heropbouw van Chartres,
weten we dat er van 300 geschoolde en ongeschoolde arbeider betrokken waren.
40
