Sociale psychologie 1
H1: Inleiding tot de sociale psychologie
1.1 Wat is sociale psychologie?
Psychologie = de wetenschap van het gedrag en de psychische processen van het individu
Sociale psychologie = de wetenschappelijke studie naar de manier waarop gedachten, gevoelens en
gedragingen van mensen worden beïnvloed door de werkelijke of imaginaire aanwezigheid van
andere mensen
Sociale invloed = het efect dat woorden en daden, of alleen al de aanwezigheid van andere mensen,
hebben op onze gedachten, gevoelens, attudes of gedrag
- Subtele technieken bv reclame of verkiezingscampagne
- Rechtstreekse poging tot overreding bv vrienden die pushen
Verder dan pogingen van de een om het gedrag van de ander te veranderen:
- Gaat verder dan alleen gedrag: omvat gedachten, gevoelens en zichtbare handelingen
- Meer uitngsvormen dan alleen de doelbewuste poging tot overreding
o Aanwezigheid van anderen
o Goed- of afeuring van naasten
Invloeden kunnen botsen interesse van sociaalpsychologen
1.1.1 Sociale psychologie, wetenschap en gezond verstand
Mensen zijn zich vaak niet bewust van de redenen achter hun eigen reactes en gevoelens meestal
komen ze met rechtvaardigingen voor hun (al dan niet genomen) actes, maar geen redenen
In plaats van af te gaan op volkswijsheden, gezond verstand of meningen en inzichten van flosofen,
schrijvers, politek commentatoren of oma’s, is er een wetenschappelijke methode ontworpen
waarmee we aannames, vermoedens en ideeën over menselijk sociaal gedrag empirisch en
systematsch kunnen testen
Empirische methode = op waarneming en/of onderzoek gebaseerde methode voor het toetsen van
hypothesen
Hypothese = een als voorlopige waarheid aangenomen, maar nog te bewijzen veronderstelling
Filosofen houden zich bij de hypothese, sociaalpsychologen porberen op empirische wijze een
antwoord te vinden
Hypothese experiment opgedane kennis omzeten in voorspellingen
De sociale psychologie onderscheidt zich vooral doordat ze zich niet zozeer bezighoudt met sociale
situates in hun objectieve betekenis, maar doordat ze zich in eerste instante richt op de manier
waarop mensen beïnvloed worden door hun interpretate van hun sociale omgeving
construct begrijpen => beïnvloeding sociale wereld begrijpen
Construct = de manier waarop mensen de sociale wereld waarnemen, begrijpen en interpreteren
- Interpretate zet hen in een positef daglicht
- Interpretate zo accuraat mogelijk, zelfs als ze er slecht vanaf komen
Determinant = bepalende factor in een ontwikkeling of toestand (hier: gedachten, gevoelens en
gedragingen waarop sociaalpsychologen zich op richten)
1
,1.1.2 Sociale psychologen en het verschil met verwante principes
Persoonlijkheidspsychologen proberen sociaal gedrag te verklaren door zich in het algemeen te
concentreren op individuele verschillen ↔ volgens sociaalpsychologen laat je hierdoor de machtge
rol van de sociale invloed buiten interpretate
Individuele verschillen = die aspecten van de persoonlijkheid die mensen onderscheiden van
anderen
Sociale psychologie is gerelateerd aan andere sociale wetenschappen, zoals de sociologie, de
economie en de politcologie (met als verschil telkens het analyseniveau)
Sociologen concentreren zich op de samenleving als geheel (analyseniveau is een groep of sociaal
systeem) ↔ sociaalpsychologen concentreren zich op de psychologie als individu (analyseniveau is
het individu in de context van de sociale situate)
Doel van de sociale psychologie
- Het identfceren van de universele eigenschappen van de menselijke natuur die ervoor
zorgen dat iedereen gevoelig is voor sociale invloed, onafankelijk van sociale klasse of
cultuur
- Het ontdekken van universele weten, maar ook van culturele verschillen in de manier
waarop deze weten tot uitng komen
Crosscultureel onderzoek is uiterst waardevol omdat hierdoor de theorieën kunnen w aangescherpt
Universaliteit w aangetoond
Aanvullende variabelen komen naar voor die helpen het inzicht te vergroten (dus accuratere
voorspellingen over menselijk sociaal gedrag)
Sociologie Sociale psychologie Persoonlijkheidspsychologie
Verschaft algemene weten en Onderzoekt de psychologische Onderzoekt de kenmerken die
theorieën over samenlevingen, processen die mensen met maken dat individuen uniek
niet over individuen elkaar gemeenschappelijk zijn en van elkaar verschillen
hebben en hen gevoelig maken
voor sociale invloed
1.2 De macht van de situatie
Men probeert meestal iemands gedrag te verklaren op grond van iemands persoonlijkheid, zonder
belangrijke info over de situate grote invloed op manier waarop mensen met elkaar omgaan,
sympathiek zijn en verdraagzaamheid kunnen opwekken op een ander sociaalpsycholoog
probeert men ervan te overtuigen dat gedrag grotendeels bepaald wordt door omgeving
Attributie = het toeschrijven van oorzaken aan het eigen of aan andermans gedrag en het daarmee
voorzien van verklaringen
Fundamentele attributieiout = de neiging om de mate waarin iemands gedrag wordt veroorzaakt
door de rol van persoonlijke eigenschappen en andere interne factoren te overschaten en de rol van
externe, situatonele factoren te onderschaten (vb beursspel ↔ gemeenschapsspel)
- Geeft ons een onterecht gevoel van veiligheid (mmij zou dit nooit overkomen want mijn
persoonlijkheid is niet zo”)
o Vergroot persoonlijke kwetsbaarheid voor destructeve sociale invloeden: bewustzijn
voor eigen ontvankelijkheid van sociaalpsychologische processen daalt
- Neiging om het probleem te vereenvoudigen
o Beperkt kennis over oorzaken van groot aantal menselijke gedragingen
2
,1.3 De macht van de sociale interpretatie
Behaviorisme = stroming in de psychologie die de stelling verdedigt dat men, om menselijk gedrag te
kunnen begrijpen, slechts hoeft te kijken naar de bekrachtgende eigenschappen van de omgeving
(BF Skinner, 1938)
- Gedrag beloning doorgaan
- Gedrag straf afnemen en stoppen
mWat zijn de stlzwijgende aangenomen beloningen en strafen bij een gebeurtenis?” geen
rekening houdend met cognite, denken en voelen (vonden ze te vaag en slecht waarneembaar,
onvoldoende onderbouwd om als basis observate van gedrag) => vergaten belang van de manier
waarop mensen hun omgeving interpreteren
Gestaltpsychologie = stroming in de psychologie die het belang benadrukt van het bestuderen van
de persoonlijke (subjecteve) manier waarop een object wordt waargenomen (gestalt of geheel), in
plaats van het bestuderen van de manier waarop de objecteve, fysieke eigenschappen van het
object zijn samengevoegd
- Nadruk op constructen, de manier waarop mensen de sociale situate interpreteren
- Het geheel is meer dan de som van de delen
Fenomenologie = flosofsche methode (van Husserl) die probeert door de geestelijk-intuïteve
beschouwing van dingen, niet door ratonale kennis, de consttute van de wereld in de geest en het
wezen der dingen te beschrijven
Kurt Lewin: gestaltprincipes niet alleen toepassen op objecten, maar ook op sociale psychologie
Hoe men de sociale wereld waarneemt, doorgrondt, interpreteert > Objecteve eigenschappen ervan
Naïei realisme = de overtuiging dat ieder van ons dingen waarneemt mzoals ze echt zijn”. Als andere
mensen andere dingen zien, dan zijn zij bevooroordeeld (Lee Ross)
1.4 De oorsprong van constructen: fundamentele menselijke
motieven
2 belangrijke moteven voor menselijk gedrag: eigenwaarde en sociale cognite
Leon Festnger: wanneer deze 2 moteven ons in tegengestelde richtngen trekken, kan men de
waardevolste inzichten verwerven in de werking vh menselijk gevoel en de menselijke gedachte
De behoefte aan zelfrechtvaardiging ↔ de behoefte accurate waarnemingen te doen (bv Vietnam)
1.4.1 Het motief van eigenwaarde: de behoefte aan een positief zelfbeeld
Positiei zelfbeeld = evaluate van mensen van hun eigenwaarde, dat wil zeggen: de mate waarin ze
zichzelf beschouwen als goed, competent en beschaafd
Vervormen van de wereld om zichzelf goed te voelen > een accuraat beeld van de wereld vormen
Vroeger gedrag rechtvaardigen
Erkennen van tekortkomingen is moeilijk kijk op de wereld vervormen rechtvaardiging van
actes er wordt niets uit geleerd
Lijden en zelfrechtvaardiging
Concentreren op de goede kanten, vervormen van de slechte kanten, doen alsof die onbelangrijk zijn
het lijden (de slechte kanten) is de goede kanten waard
- Menselijke wezens zijn gemotveerd om een positef zelleeld van zichzelf in stand te
houden, deels door dit te rechtvaardigen
3
, - Onder bepaalde specifeke omstandigheden brengt dit hen ertoe dingen te doen die in eerste
instante verrassend of paradoxaal lijken
1.4.2 Het motief van sociale cognitie: de behoefte om accuraat waar te
nemen
Mensen hebben een hoogontwikkeld vermogen om te redeneren en logisch na te denken, maar de
manier waarop mensen over zichzelf en over de sociale wereld denken, beïnvloed hun handelen
Sociale cognitie = hoe mensen denken over zichzelf en de sociale wereld, hoe mensen sociale
informate selecteren, interpreteren, herinneren en gebruiken om oordelen te vormen en
beslissingen te nemen
Hierin gespecialiseerde sociaalpsychologen nemen als uitgangspunt dat alle mensen de wereld zo
accuraat mogelijk proberen waar te nemen (mens als amateur-detectve)
Niet over alle feiten beschikken om gegeven situate accuraat te beoordelen fouten in onze
pogingen om situates te begrijpen en te voorspellen
Men heeft niet het uithoudingsvermogen of de tjd om voor elke beslissing alle feiten te verzamelen
Verwachtingen van de sociale wereld
Soms beïnvloeden onze verwachtngen over de sociale wereld ons vermogen om die wereld accuraat
waar te nemen of veranderen ze de aard van die wereld
Selfulflling prophecy (zie H3): je verwacht een bepaald gedrag van jezelf/iemand anders, dus handel
je op zo’n manier dat je verwachtng waarheid wordt
Zelfs als we proberen de sociale wereld zo accuraat mogelijk waar te nemen, zijn er veel manieren
waarop we toch een foute indruk kunnen maken
1.4.3 Overige motieven
- Biologische drijfveren (honger, dorst)
- Psychologische drijfveren (angst, belofte van liefde of goedkeuring)
- Behoefte aan controle
1.5 Sociale psychologie en maatschappelijke problemen
Sociale psychologie is de studie van sociale invloed waarom inzicht hierin hebben?
- Nieuwsgierigheid, fascinate door sociaal gedrag van mensen, drang naar begrip
- Bijdrage leveren aan de oplossing van maatschappelijke problemen (zie latere H)
- Juiste vragen stellen en een manier vinden om grip te krijgen op de invloed vd sociale situate
4