Dit is een samenvatting van het vak 'Samenleving, feiten en problemen', gegeven door Bea Cantillon aan de Universiteit Antwerpen.
De samenvatting volgt de structuur van de lessen en van het boek. Aan het begin van elk hoofdstuk is een begrippenlijst toegevoegd.
Deze samenvatting geeft de essent...
Samenleving, feiten en problemen
Academiejaar 2020 - 2021
Academiejaar: 2020 – 2021
,
,Inhoud
1 Inleiding ..................................................................................................... 1
1.1 Begrippen .............................................................................................. 1
1.2 De welvaartstaat .................................................................................... 2
1.2.1 Problemen ....................................................................................... 2
1.2.2 Kenmerken van de welvaartstaat...................................................... 2
1.2.3 Conclusie......................................................................................... 4
1.2.4 Top 1% inkomens ............................................................................ 4
2 Historiek en evolutie van de welvaartsstaat ................................................. 5
2.1 Liberaal tijdvak (1800 – 1880) ................................................................ 5
2.2 Voorbereiding (1880 – 1940) .................................................................. 5
2.3 Uitbouw (1950 – 1970)........................................................................... 6
2.3.1 Nieuw inkomensbegrip ..................................................................... 7
2.4 Crisis en heroriëntering (1975 - …) ........................................................ 7
2.4.1 Postindustriële revolutie................................................................... 8
2.4.2 Voorspelbaarheid van risico’s ........................................................... 8
2.4.3 Individualisering .............................................................................. 8
2.4.4 Toenemende zorgbehoefte ................................................................ 8
2.4.5 Globalisering ................................................................................... 8
2.4.6 Postmodernisme en het marktdenken .............................................. 8
2.4.7 Crisis van uitvoering ........................................................................ 9
2.4.8 Grenzen aan de groei ....................................................................... 9
2.4.9 Politieke crisis.................................................................................. 9
2.5 Nieuwe transformaties ........................................................................... 9
2.6 Actualiteitsvraag 1 ................................................................................. 9
3 Welvaart, economische groei en levens-omstandigheden ........................... 11
3.1 Hoe meten we economische groei? ....................................................... 11
3.1.1 De nationale rekeningen ................................................................ 12
3.2 Economische groei, infiltratie en koopkracht ........................................ 13
3.3 Kritiek op economische groei als welvaartsindicator ............................. 13
3.4 Alternatieve indicatoren ....................................................................... 14
3.4.1 HDI = Human Development Index .................................................. 14
3.4.2 HPI = Happy Planet Index .............................................................. 14
Academiejaar: 2020 – 2021
, 3.4.3 Sociale indicator van Laken ........................................................... 14
3.4.4 Sociale en economische doelstellingen: symbiose en contradictie .... 15
3.5 Levensstandaard, leefwijze en sociale stratificatie ................................ 15
3.5.1 Materiële deprivatie........................................................................ 15
3.6 Samengevat ......................................................................................... 16
3.7 Actualiteitsvraag 2 ............................................................................... 16
4 Demografie ............................................................................................... 17
4.1 Inleiding .............................................................................................. 17
4.2 Begrippen ............................................................................................ 17
4.3 De twee grote demografische transities ................................................ 18
4.3.1 Eerste demografische transitie ....................................................... 18
4.3.2 Tweede demografische transitie ...................................................... 18
4.3.3 Factoren ........................................................................................ 18
4.4 Socio-demografische veranderingen ..................................................... 19
4.5 De veroudering en de toekomst van de WVS ........................................ 19
4.5.1 Betaalbaar onder voorwaarden (VOOR COVID-19) .......................... 20
4.5.2 Impact COVID-19 .......................................................................... 20
4.6 Actualiteitsvraag 3 ............................................................................... 20
5 Arbeidsmarkt ............................................................................................ 21
5.1 Begrippen ............................................................................................ 21
5.2 Arbeid en WVS .................................................................................... 22
5.3 Veranderingen in de beroepsbevolking ................................................. 22
5.3.1 Salariëring ..................................................................................... 22
5.3.2 Tertiarisering ................................................................................. 22
5.3.3 Polarisatie ...................................................................................... 22
5.3.4 Scholarisatie .................................................................................. 22
5.3.5 Etatisering ..................................................................................... 23
5.3.6 Feminisering .................................................................................. 23
5.3.7 Verkleuring .................................................................................... 23
5.4 Veranderingen in de arbeidsduur......................................................... 23
5.5 Niet-arbeid .......................................................................................... 24
5.5.1 Sociale niet-arbeid ......................................................................... 24
5.5.2 Individuele niet-arbeid ................................................................... 24
5.6 Werkloosheid ....................................................................................... 24
1
, 5.6.1 Oorzaken van de structurele werkloosheid ..................................... 25
5.6.2 Selectiviteit en sociale gelaagdheid van de werkloosheid ................. 25
5.6.3 De nieuwe sociale kwestie .............................................................. 26
5.7 Actieve welvaartsstaat, armoede en werk ............................................. 26
5.7.1 Resultaten van de actieve WVS ...................................................... 27
5.7.2 Het sociale trilemma ...................................................................... 27
5.8 De toekomst van arbeid ....................................................................... 27
5.9 Is er nog werk voor laaggeschoolden? ................................................... 27
5.10 Actualiteitsvraag 4 ............................................................................ 28
6 Sociale organisatie van de welvaartsstaat .................................................. 29
6.1 Begrippen ............................................................................................ 29
6.2 Sociaal overleg ..................................................................................... 30
6.2.1 Internationaal ................................................................................ 30
6.2.2 Europees sociaal overleg ................................................................ 30
6.2.3 Belgische (federaal) sociaal overleg ................................................. 30
6.2.4 Vlaams (gewestelijk) sociaal overleg ................................................ 31
6.3 Samenvatting ...................................................................................... 31
7 Instrumenten van het sociale beleid .......................................................... 33
7.1 Instrumenten van het sociaal beleid .................................................... 33
7.2 Sociale bescherming ............................................................................ 33
7.2.1 Sociale verzekering ........................................................................ 33
7.2.2 Sociale bijstand ............................................................................. 33
7.2.3 Dienstverlening .............................................................................. 33
7.3 Actualiteitsvraag .................................................................................. 33
8 De inkomsten van de welvaartsstaat ......................................................... 35
8.1 Begrippen ............................................................................................ 35
8.2 Inkomsten ........................................................................................... 36
8.2.1 Direct belastingen =DB (fiscaliteit) ................................................. 36
8.2.2 Indirecte belasting = IB (fiscaliteit) ................................................. 37
8.2.3 Sociale bijdragen = SB (parafiscaliteit) ............................................ 37
8.2.4 Belasting op vermogen ................................................................... 37
8.2.5 Belasting op overdracht van vermogen ........................................... 37
8.3 Wijze van heffing niet neutraal ............................................................. 38
8.3.1 Herverdeling .................................................................................. 38
2
, 8.3.2 Allocatieve functie .......................................................................... 38
8.3.3 Doelmatige inning .......................................................................... 38
8.4 Begroting en staatsschuld ................................................................... 38
8.4.1 Hoe is de staatsschuld in België ontstaan? ..................................... 39
8.4.2 Gevolgen van de staatsschuld ........................................................ 39
8.4.3 Afweging van de staatsschuld ........................................................ 39
9 Armoede, ongelijkheid en herverdeling ...................................................... 41
9.1 Begrippen en meting ............................................................................ 41
9.1.1 Inkomensverdeling en -ongelijkheid ............................................... 41
9.1.2 Herverdeling .................................................................................. 42
9.1.3 Armoede ........................................................................................ 43
9.2 Uitkomsten van de herverdeling ........................................................... 45
9.2.1 Ongelijkheid .................................................................................. 45
9.2.2 Herverdeling .................................................................................. 45
9.2.3 Armoede ........................................................................................ 45
9.3 Waarom is de armoede niet gedaald? ................................................... 46
9.3.1 Uitgaven voor nieuwe sociale behoeften .......................................... 46
9.3.2 Tewerkstellingsgroei komt niet ten goede aan de onderkant van de
arbeidsmarkt en van de samenleving ........................................................ 46
9.3.3 Werken loont minder aan de onderkant van de samenleving .......... 47
9.3.4 Minder bescherming voor wie niet werkt ........................................ 47
9.3.5 Nadruk op gelijke kansen houdt geen rekening met onderliggende
ongelijkheden ........................................................................................... 47
9.4 Meer welvaartsstaat, maar niet voor iedereen ....................................... 48
10 Het armoedevraagstuk en de tragiek van de WVS ................................... 49
10.1 Het armoedevraagstuk in de welvaartsstaat ...................................... 49
10.2 De naoorlogse opbouw van de welvaartsstaat .................................... 49
10.3 “Les trentes piteuses” en de onderliggende transformaties ................. 49
10.3.1 Werk ........................................................................................... 50
10.3.2 Lonen ......................................................................................... 50
10.3.3 Sociale zekerheid ........................................................................ 50
10.4 De tragiek van de actieve welvaartsstaat ........................................... 50
10.4.1 Nieuwe banen kosten geld ........................................................... 50
10.4.2 Overheidsuitgaven beschermen minder tegen armoede ................ 51
10.4.3 Jobs beschermen minder tegen armoede ..................................... 51
3
, 10.4.4 Sociale zekerheid ........................................................................ 51
10.5 Het sociaal contract vernieuwen........................................................ 51
10.5.1 Nieuwe maatschappelijk brede afspraken .................................... 51
10.6 COVID-19, changemaker?................................................................. 52
10.6.1 Impact COVID-19 ....................................................................... 52
10.6.2 COVID-19: midden in nieuwe transformaties .............................. 52
10.6.3 De grote issues ........................................................................... 52
4
,5
,
, Samenvatting Samenleving, feiten en problemen
1 Inleiding
= Begrip WVS; synoniemen; kenmerken
1.1 Begrippen
Begrip Uitleg
Actieve = investeringsstaat: het idee dat we moeten investeren in mensen. De
welvaartstaat actieve welvaartstaat streeft naar een volledige tewerkstelling.
Consumptie
= overvloed maatschappij: hoge materiële welvaart die geconsumeerd wordt
maatschappij
Horizontale Transfer over de levensloop, uit het welbegrepen eigenbelang.
verdeling Van gezond naar ziek, van jong naar oud, van geen kinderen naar wel
kinderen.
Post- Veranderingen in de samenleving door de technologie en globalisering die
industrialisering ermee samenhangt.
Predistributie Primaire verdeling = horizontale en verticale herverdeling
Sociale De economie van rijke democratieën. Een sociaal gecorrigeerde,
markteconomie kapitalistische samenleving.
Verticale Van hoge naar lage inkomens; solidariteitsprincipe (Robin Hood)
verdeling Sociale bijstand, personenbelasting, sociale zekerheid
Verzorgingsstaat Een samenleving waar we zorgen voor elkaar, waarbij de overheid een
belangrijke rol speelt.
Staat verwijst naar een toestand, namelijk een toestand van hoge materiële
welvaart, en dat voor zoveel mogelijk mensen.
Welfare state Een samenleving die probeert voor zoveel mogelijk mensen het welbevinden
te creëren.
Welvaart Verwijst naar zowel materiële rijkdom als naar welzijn.
Welvaarts-
Er bestaat geen welvaartsstaat zonder democratie.
democratie
Welvaartstaat Samenlevingsvorm van geïndustrialiseerde en post geïndustrialiseerde
markteconomieën waarbij burgerlijke, politieke en sociale grondrechten
van de burger, met het oog op zijn materiële welvaart en de bevordering van
zijn kansen tot ontplooiing, binnen een wettelijk kader, effectief (dat wil
zeggen door de inzet van beleidsinstrumenten en -technieken) worden
gewaarborgd. De welvaartsstaat is een eigen type van welvaartsverdeling
en een eigen type van beleid en besluitvorming daarrond.
1
Les avantages d'acheter des résumés chez Stuvia:
Qualité garantie par les avis des clients
Les clients de Stuvia ont évalués plus de 700 000 résumés. C'est comme ça que vous savez que vous achetez les meilleurs documents.
L’achat facile et rapide
Vous pouvez payer rapidement avec iDeal, carte de crédit ou Stuvia-crédit pour les résumés. Il n'y a pas d'adhésion nécessaire.
Focus sur l’essentiel
Vos camarades écrivent eux-mêmes les notes d’étude, c’est pourquoi les documents sont toujours fiables et à jour. Cela garantit que vous arrivez rapidement au coeur du matériel.
Foire aux questions
Qu'est-ce que j'obtiens en achetant ce document ?
Vous obtenez un PDF, disponible immédiatement après votre achat. Le document acheté est accessible à tout moment, n'importe où et indéfiniment via votre profil.
Garantie de remboursement : comment ça marche ?
Notre garantie de satisfaction garantit que vous trouverez toujours un document d'étude qui vous convient. Vous remplissez un formulaire et notre équipe du service client s'occupe du reste.
Auprès de qui est-ce que j'achète ce résumé ?
Stuvia est une place de marché. Alors, vous n'achetez donc pas ce document chez nous, mais auprès du vendeur elke13. Stuvia facilite les paiements au vendeur.
Est-ce que j'aurai un abonnement?
Non, vous n'achetez ce résumé que pour €5,99. Vous n'êtes lié à rien après votre achat.
