STUDIE VAN SOCIAAL WERK
HOOFDSTUK 1: SOCIAAL WERK INLEIDEN
1.1. EEN INLEIDING OP SOCIAAL WERK
Wat ‘is’ sociaal werk?
Niet duidelijk
Inzet van discussie
Vraagt om het maken van keuzes, die door anderen op een andere wijze zouden gemaakt worden
Krijgt voortdurend vorm
Wordt door ons gemaakt: via opleiding, werkveld, regelgeving,…
Sociaal constructivistische visie: via opleiding mee vormgeven aan sociaal werk
Verantwoordelijkheid die om zorgvuldigheid vraagt: manier waarop men sociaal werk inleidt bij sociaal werkers in spé
beïnvloedt manier van kijken en handelen in sociaal werk (= maakkarakter)
Hoe ‘maken’ we sociaal werk?
Sociaal werk = sociale praktijk maken met taal en talige praktijken
Taal als instrument
Wat is sociaal werk?
Geen volledig sluitend antwoord
Openheid:
o Positief
o Centrale waarde
o Een kracht
o Mogelijkheid om telkens nieuwe antwoorden te vinden in andere sociale situaties Rijke en betekenisvolle invulling
Complexiteit behouden
Open karakter + maakkarakter = kwaliteit
1.2. 3 DIMENSIES SOCIAAL WERK
3 dimensies:
1) Werkveld:
o Focus op opleiding/organisatie van het sociaal werk in sociale voorzieningen
2) Beroep:
o Focus op (gediplomeerde) sociaal werker
o Wat moet ik doen?
3) Wetenschap:
o Focus op wetenschappelijke studie van sociale interventies:
T.a.v. wie wordt er ingegrepen?
Wanneer wordt er ingegrepen?
Hoe wordt er ingegrepen?
Op welke gronden?
o Sociaal werk = handelingswetenschap
1.3. SOCIAAL WERK ALS WERKVELD
Wat is een werkveld?
Een samenhangend geheel van praktijken van organisaties die activiteiten ontwikkelen rond een bepaalde problematiek of
samenhangend geheel van problematieken
Vb. gezondheidszorg grote verschillen binnen dit werkveld
Centrale doel: zorgen voor welzijn
Wat is een welzijnsprobleem? En wat is een goede manier hier iets aan te doen?
, Keuzes maken over wat probleem is en hoe we iets aan dat probleem willen doen
Keuzes zijn vaak ten dele in wettelijke regels vertaald
Verschillende actoren op het diverse werkveld dat sociaal werk is: uitvoerende werkers, beleidswerkers binnen organisaties,
bestuurders en beleidsverantwoordelijken van organisaties, …
Complex gegeven
Sociaal werk als ‘werkveld’ bestond al lang voor er sprake was van het beroep:
o Hedendaagse sociaal werk is gegroeid vanuit armenzorg
o Geschiedenis sociaal werk is daarom in belangrijke mate een geschiedenis van de wijze waarop we met het vraagstuk
van de armoede en armen omgaan
o Vele en verscheidene werkvelden:
Armenzorg: veranderd doorheen de tijd
Reclassering:
19de eeuw
Gaat over werken met gevangenen die na gevangenisstraf terug plaats moeten krijgen in
maatschappij
Initiatieven om kinderen herop te voeden:
Kinderen waarvan men dacht dat ze gevaar vormden voor maatschappij
Initiatieven om het volk te ‘verheffen’, te ontwikkelen, bij te scholen, in aanraking brengen met cultuur, …
Mogelijke indeling van de verschillende werkvelden:
Jeugdzorg en jeugdwerk
Gezind en opvoedingsondersteuning
Maatschappelijke dienstverlening
Samenlevingsopbouw en buurtwerk
Langdurige zorg gericht op verzorging, begeleiding, activering van burgers met zwakte, lichamelijke of geestelijke handicap
Vorming en educatie
personeelswerk komt niet echt aan bod: welzijn van mensen bevorderen in wereld van arbeid
Vandaag maken veel en erg diverse groepen gebruik van welzijnsvoorzieningen, culturele voorzieningen of verenigingen van sociale
diensten van gemeenten, grote bedrijven en andere soort organisaties zoals onderwijs en gezondheidszorg
sommigen verwijzen met term sociaal werk naar geheel van voorzieningen
Overheid gebruikt term sociaal werk niet in zijn opdeling: spreekt over welzijnszorg naar analogie van gezondheidszorg als onderdeel
van een beleidsdomein Welzijn Volksgezondheid en cultuur overheid heeft administratie onderverdeeld in 13 beleidsdomeinen:
1. Diensten voor Algemeen Regeringsbeleid 8. Cultuur, jeugd, sport en media
2. Bestuurszaken 9. Werk en sociale economie
3. Financiën en begrotingen 10. Landbouw en visserij
4. Internationaal Vlaanderen 11. Leefmilieu, natuur en energie
5. Economie, wetenschap en innovatie 12. Mobiliteit en openbare werken
6. Onderwijs en vorming 13. Ruimtelijke ordening, woonbeleid en ontroerend
7. Welzijn, volksgezondheid en gezin erfgoed
2 opmerkingen bij deze indeling:
1) Dit is niet de enige of de juiste indeling, het is een indeling, historisch gegroeid, zal in de toekomst nog veranderen, door het
eens op een andere manier in te delen maak je het mogelijk nieuwe gezichtsvelden te openen
2) Vooral welzijn, volksgezondheid en gezin springt in het oog als ‘ons’ werkveld, en daarnaast ook in belangrijke mate cultuur,
jeugd, sport en media, maar ook binnen een aantal andere beleidsdomeinen vinden we sociaal werkers terug
Ander aspect dat grote invloed heeft op wijze waarop men aan sociaal werk gestalte geeft, binnen het grotere geheel van het sociale
werkveld de concrete organisatie waar men voor werkt:
Sociaal werker van OCMW: werkt in publieke organisatie aan problematiek van armoede sociaal werker van CAW: werkt
ook rond armoede:
, o Verschil: manier van werken van de ondersteuner van een Vereniging waar armen het woord nemen
Concrete organisatiecontext heeft ook invloed op de manier waarop we sociaal werk doen/’maken’
Toch werken al deze organisaties binnen één werkveld of zelfs een onderdeel van dat werkveld
Afbakening van werkveld (of divers geheel van diverse settings met in vele gevallen tal van organisaties zowel van publieke als private
aard) leidt op zichzelf al tot een veelheid van ‘antwoorden’ door de manier waar zij aan sociaal werk gestalte geven.
Beeld van wat sociaal werk is: wordt beïnvloedt door ruimere context:
Betekenis van het concept ‘werkveld’ wordt dus niet alleen door een beleidsdomein en daarbinnen door een
organisatorische context beïnvloed
Ook door ruime maatschappelijke context waarin sociaal werk wordt gedaan
Open karakter: om aan verscheidenheid recht te kunnen doen
Is sociaal werk dan wel een zinvolle noemer? Is sociaal werk wel een zinvolle verzamelnaam voor reeks diverse activiteiten die we één
identiteit geven door ze allemaal sociaal werk te heten en het toch lijkt te gaan om verschillende sociale praktijken?
We verdedigen eenheid in diversiteit van werkvelden, organisaties, afstudeerrichtingen en specialisaties binnen de opleiding
die het als beroep juist wel onderscheiden van die andere beroepen
Er is een eenheid in die diversiteit draagt bij aan het ‘maken en het waar ‘maken’ van die eenheid
Afstudeerrichtingen?
Opsplitsing tussen verschillende afstudeerrichtingen in aparte diploma’s
Pleidooi voor gemeenschappelijkheid ondanks alle verschillen op het werkveld en in de afstudeerrichtingen
Nu: afstudeerrichtingen verdwenen
Wat is de gedeelde kern in het SW?
Discussie over afbakening van werkveld en naamgeving werkveld heeft grote gevolgen
1.4. SOCIAAL WERK ALS BEROEP
Sociaal werk is een ‘beroep’:
Meer dan een werk dat iemand doet
Het is een professie
Discussie over vaagheid
Vallen de vaardigheden, houdingen, kennis van de sociaal werker al dan niet te onderscheiden van die van andere sociale
beroepen?
Pleidooien voor meer vrijwilligerswerk in het sociale werkveld en de noodzaak om verzorgingszaak af te bouwen hangt samen
met pleidooien voor deprofessionaliseren van het sociaal werk
Klassieke arbeidssociologie: zie cursus p16:
In de opsomming wordt vraag naar een beroep verbonden met de vraag naar een eigen kennisgeheel en een eigen
verzameling vaardigheden
In hoeverre beschikt het sociaal over eigen kennisgeheel? Mag sociaal werk een wetenschap genoemd worden?
Voor een beroep dat maatschappelijk erkend wordt geldt dat het beroep in sterke mate zichzelf in handen heeft
Een beroep heeft eigen:
o Kennis
o Vaardigheden
Mag zichzelf reguleren a.d.h.v. eigen ethische code/deontologie
Beroep is belangrijker dan concrete organisatie of het werkveld waarin men werkt (men erkent dat er een zekere autonomie
is, een kern binnen dat beroep die niet afhankelijk is van concrete organisatie of werkveld)
Als sociaal werk beroep wordt genoemd leidt dat tot controle van beroepsgroep beroep zorgt voor eigen opleiding, een
eigen toegang en plaats op de arbeidsmarkt, …
Typisch voor beroep dat het in uiteenlopende werkvelden en organisaties kan ingezet worden
Verscheidenheid aan plekken in werkveld = typisch kenmerk van een beroep
, Is sociaal werk dan wel of niet een beroep?
Sommigen noemen het een semi-professie
Discussie naar aard van beroepsidentiteit:
Wat voor soort professie is het?
Onderscheid tussen technische en normatieve professionaliteit
Ene groep streeft naar technisch-instrumentele professionaliteit, andere groep naar normatieve professionaliteit
Elk standpunt leidt tot een andere inhoud van wat sociaal werk is en van de competenties en inhouden die men in een
opleiding SW vindt thuishoren
De vraag of sociaal werk dan wel een eigen kennisdomein met een eigen theorievorming is en een discipline met een eigen
onderzoeksperspectief bovendien, vormt daarom een wezenlijk onderdeel van een inleiding in sociaal werk
1.5. SOCIAAL WERK ALS WETENSCHAP
Is sociaal werk een academische discipline met eigen onderzoeksdomein en onderzoeksperspectief?
Maatschappelijk betekent het ontstaan van de masteropleiding sociaal werk eigen onderzoeksdomein = erkenning SW als
wetenschap
Waarom hoort het thuis aan de universiteit?
o Wat is een wetenschap?
o Valt SW onder die beschrijving?
1.5.1. WAT IS EEN WETENSCHAP?
Meest betrouwbare kennisbron waarover wij mensen beschikken
Noch de inhoud, noch de methode ligt voor altijd vast
Menselijke kennis is in beginsel steeds open voor herziening
SW is ontstaan als academische discipline + heeft eigen geschiedenis en praktijken
Masteropleiding SW = grote stap maar zitten nog steeds in overgangsfase waarbij SW zich ook als wetenschap probeert
te funderen zowel externe als interne elementen spelen een rol:
o Externe standpunt: disciplines die men aan universiteiten aantreft worden vaak gezien als wetenschap
1.5.2. WAT VOOR WETENSCHAP IS SOCIAAL WERK?
Aard van het sociaal werk als wetenschap: we bekijken dit op twee verschillende manieren
Klassieke benadering:
Gaat er vanuit dat wetenschappen de wereld op de eerste plaats moeten beschrijven en haar fundamentele wetmatigheden
vatten
Wie de onderliggende wetmatigheden ontdekt, begrijpt de werkelijkheid en kan verklaren waarom er gebeurt wat er gebeurt
en kan voorspellen wat er in de toekomst zal gebeuren
Wetenschap moet vervolgens toegepast worden:
o Voor SW: theorieën over individueel gedrag van mensen moeten gekoppeld worden aan theorieën van sociale
systemen
Indien wetenschap op die manier benadert is sociaal werk een toepassing van inzichten uit die wetenschappen die men dan
met wat praktische haken en ogen in de praktijk, op basis van ervaring leert
= dominante standpunt binnen SW
Cursus deelt deze mening niet: “voor ons is sociaal werk als discipline niet een toepassing van inzichten uit ‘theoretische’
wetenschappen, het handelen in het sociaal werk, het tussenkomen in de werkelijkheid heeft een eigen dynamiek en
onderzoeksperspectief
Sociaal werk als wetenschap die sociale interventies als interventies bestudeert
Sociaal werk = handelingswetenschap
Probeert niet alleen de werkelijkheid te verstaan of te begrijpen maar bestudeert het tussenkomen in die werkelijkheid
Studie van het tussenkomen maakt het wezen van haar eigen invalshoek uit
Gericht op begrijpen/verklaren werkelijkheid van de werkelijkheid versus handelen/tussenkomen in de werkelijkheid als
object van de wetenschap
