De normale taalontwikkeling
- Het jong kind uit zijn of haar eerste woorden
- Prelinguale periode (baby)
- Vroeglinguale periode (peuter)
- Het oudere kind bouwt hierop verder
- Stukje vroeglinguale periode
- Differentiatie (kleuter) -en voltooiingsfase (lagereschoolkind)
Modellen: van normale naar afwijkende ontwikkeling
Orofaciale myofunctionele stoornis
- Definitie: alle problemen in het orofaciale gebied gecreëerd door het afwijkend functioneren van de
orofaciale musculatuur en foutieve mondgewoonten gerelateerd aan tong, lip, kaak en aangezicht.
- Onderkenning is zeer belangrijk
Kan een oorzaak zijn van een foute occlusie
Kan een normale ontwikkeling van kaak en gebit verhinderen
Mogelijke gevolgen
- Fonetische articulatiestoornissen
- Kan een negatieve invloed hebben op de spraakontwikkeling
- Kan een terugval na een orthodontische behandeling veroorzaken
- Ligt vaak aan de basis van neus, keel en oorziekten en ademhalingsproblemen
Afgrenzing internationaal
DSM-V: diagnostic and statistic manual of mental disorders
Neurobiologische ontwikkelingsstoornissen
- Start in de vroege kindertijd, maar ook signalen mogelijk op volwassen leeftijd
- Kenmerkend zijn ontwikkelingsachterstanden die beperkingen veroorzaken in het persoonlijke, het
sociale, het schoolse -of beroepsmatige functioneren.
- Onder deze categorie vallen motorische stoornissen, specifieke leerstoornissen, verstandelijke
beperkingen, autismespectrumstoornissen, aandachtsdeficiëntie -en hyperactiviteitsstoornissen en
communicatiestoornissen, nl: spraakklankstoornis (= fonologische stoornis), stoornis in vloeiendheid
van de spraak (= stotteren), taalstoornis, sociaal-pragmatische stoornis, ongespecificeerde
communicatiestoornis
, Criteria taalstoornissen
- Persisterende (= blijvende) moeite in het verwerven en gebruiken van taal in alle modaliteiten door
tekorten in begrijpen en produceren waaronder:
o Verminderde woordenschat
o Beperkingen in voeren van gesprekken
o Beperkte zinsstructuur: grammaticale en morfologische regels
- Onder de leeftijdsverwachting waardoor er beperkingen zijn in de communicatie, sociale participatie,
school -of werk gerelateerde prestaties, … .
- Vanaf vroege ontwikkelingsperiode symptomen
- Niet het gevolg van gehoor -of visusproblemen of andere zintuigelijke beperkingen, motorische
stoornissen of andere somatische aandoening, niet te verklaren vanuit verstandelijke beperking of
globale ontwikkelingsachterstand (op zichstelfstaand!)
Criteria spraakklankstoornissen
- Persisterende moeite met de productie van spraakklanken, waardoor de verstaanbaarheid of verbale
communicatie van boodschappen wordt gehinderd.
- Stoornis veroorzaakt beperkingen in de effectieve communicatie die interfereren met sociale
participatie, school -en werkresultaten, elk afzonderlijk of in combinatie.
- Het begin van de symptomen ligt in de vroege ontwikkelingsperiode.
- De moeilijkheden kunnen niet worden toegeschreven aan aangeboren of verworven aandoeningen
zoals cerebrale parese, een gespleten verhemelte, doofheid of slechthorendheid, traumatisch
hersenletsel of andere somatische aandoeningen.
ICD 11: international statistical classification of diseases and related
health problems
= internationaal gehanteerde lijst van ziekten
Mental, behaviaral or neurodevelopmental language disorders
- Autismespectrumstoornissen
- Spraak -of taalontwikkelingsstoornissen
- Stoornissen op vlak van intellectueel functioneren > grote verschil met DSM-V
, Achtergronden
Spraakklankstoornissen
Een spraakklankstoornis wordt gekenmerkt door …
- Moeilijkheden bij het verwerven, produceren en waarnemen van spraak
o Resulteren in uitspraakfouten
o Ontstaan tijdens vroege ontwikkelingsperiode
o Liggen buiten de normale variarie voor leeftijd en intellectuele niveau
o Leidt tot verminderde verstaanbaarheid en beïnvloedt de communicatie
- Kan niet worden verklaard door sociale, culturele en andere omgevingsvariaties
o bv. regionale dialecten
Definitie, prevalentie en incidentie
Spraakklankstoornis, overkoepelende term:
- Fonologische afwijkingen: regels correct toepassen
- Articulatiestoornissen: problemen bij het produceren van spraakklanken
Stes (1997): articulatiestoornis
Articulatiebewegingen bij spraakklankproducties benaderen de normale doelpositie niet
Mogelijke oorzaken:
- Fonetische moeilijkheid
- Spraakmotorische beperking
- Moeite bij toepassen van fonologische regels
Gradaties
- Een lichte gradatie verstoort de verstaanbaarheid amper
o bv. interdentale /s/
- Een ernstige gradatie waarbij we in grote mate onverstaanbaar zijn
o bv. klinkerspraak met weggelaten consonanten
Prevalentie en incidentie
Sterk afhankelijk van…
- De criteria die de spraakstoornis afbakenen
- Op welke leeftijd er gekeken wordt: meer kleuters dan pubers > omgeving beïnvloedt
, Ziekte -en leermodel als verklaring (= complementair)
Wat is afwijkend – wat is normaal?
- Subjectief gegeven: frequentie van beroep, confrontatie, …
o Ene ziet iets als afwijkend
o Andere beschouwt het als normaal
- Veel te ver afwijkend van de norm: hoeveel standaarddeviaties?
Ziektemodel
Alles wat afwijkt van de norm is een symptoom of ziekteverschijnsel
- Altijd eerst de oorzaak aanpakken, later pas het gevolg (= gedrag)
- Articulatiestoornis: stoornis als gevolg van een organische afwijking
- Bijvoorbeeld: spraakprobleem bij een schisis (= gespleten verhemelte)
Leermodel
- Normaal en afwijkend articuleren zijn ontstaan op basis van leerprincipes
o Af en toe lispelen > normaal
o Ernstig en voortdurend lispelen > afwijkend
- Belangrijk is het eigen oordeel: mening cliënt
o Cliënt heeft geen last > theorie dan echt nodig?
- Sociaal-culturele normen en waardeoordelen
o bv. interdentale s, belangrijker voor radiopresentator dan bouwvakker
Indeling
4 grote groepen
- Dysglosie: organische articulatiestoornis (bv. te kort tongriempje)
- Apraxie: programmeringsstoornis ten gevolge van een hersenletsel
- Dyslalie: grootste groep > geen reden voor afwijking > functioneel afwijkend
- Dysartie: neurologische articulatiestoornis vanwege een probleem met bezenuwing
Linguïstische indeling: onderscheid tussen fonetiek en fonologie
Fonetische stoornissen
- Functioneel van aard: geen duidelijke aanwijsbare oorzaak
