Orthopedagogische diagnosiek,
handelingplanning en methoden
Diagnostiek en de diagnostische cyclus
Sterktegericht perspecitef en diagnostiek
- Iedereen van ons heeft sterktes, belagnirjk om daar de aandacht op te leggen
- Focus op mogelijkheden à hoop en verandering!
- Mobiliseren van krachten van een persoon
talenten
kennis
capaciteiten
….
- Divers: oudere personen, jongeren met gedrags- en emotionele stoornissen, druggebruikers, personen
met een psychische kwetsbaarheid, kinderen met een beperking, … ieder van ons!
Maar onze cultuur aandacht voor:
- Aandacht ovor abnormaliteit
- Alles moet perfect zijn daar ligt de focus op
- Met de vinger wijzen, labelen, etikketen worden geplakt
- We moeten kijken wat de persoon nodig heeft, wat hij te kort is gekomen
- Het is interdisciplinair, we moeten holisitisch kijken
- Medisch
- Verhaal à onderzoek à oplossing
- Vb. doktersbezoek
- Evidence based medicine
- Uni- causaal verband
- Psychologisch
- DSM: daarbinnen vallen verschillende diagnoses, kijken welke testen we kunnen koppelen
eraan
- Objectiviteit – testen
- Focus op individu maar weinig aandacht voor pedagogische context
- Maar…
- Macht versus gelijkwaardigheid
- Peroonlijke context
- Je kan geen diagnose stellen zonder
de context mee in beeld te brengen
- Relaties
- Belangrijk om een gelijkwaardige
posities op te bouwen.
- Mogelijkheden
- Je moet kijken naar de persoon die
voor je zit
- Iedereen heeft andere
mogelijkheden, talenten
- Altijd voldoende aandacht geven aan
de persoon voor je + de omgeving
1
, Hoe vertaalt sterktegerichte zich doorheen het vak?
- Focus op handelen – omgaan met – samen(werken) - …
- Oefenen met casussen
- Aandacht voor mogelijkheden/perspectieven/… door methoden en praktijken te leren kennen
Orthopedagogische diagnostiek
Definitie van de orthopedagogiek
“De studie van methodische, integratieve, ethische en betekenisvolle sociale interacties en ondersteuning in
maatschappelijk kwetsbare opvoedings- en leefsituaties, met als doel de leefsituaties, de kwaliteit van leven en
de participatie in de maatschappij van alle betrokkenen te verbeteren, en dit door wetenschappelijk
onderbouwde kwalitatieve en kwantitatieve onderzoeksmethoden”
- Problematische of verontrustende opvoedingssituatie (POS – VOS) à Ter Horst
- Vastgelopen, complexe en maatschappelijk kwetsbare opvoedings- en leefsituaties
- = relatief à verhaal persoon centraal
- Gefundeerd oordeel + voorstel van aanpak
- = handelingsgericht
- = in relatie treden met mensen
- = geen strikt onderscheid tussen
diagnose en behandeling à beïnvloeden elkaar
- à Postmoderne orthopedagogiek
Ondersteuningsdenken
- Mogelijkheden?
- Wat heeft iemand nodig?
o Gericht op de persoon maar ook wat wat heeft de omgeving nodig
- Wat bereiken met de ondersteuning die wordt geboden?
o Wat betekend het voor iemand om Kwaliteit van leven te hebben?
Kwaliteit van Leven
- Pijlen naar belanrijke aspecten
2
, Diagnistische cyclus
Wetenschappelijk verantwoord handelen
- Dagelijks: problemen oplossen = intuïtie
- Wetenschappelijke kennis = nodig!
- Evidence based
Wetenschap versus praktijk
- EB in praktijk niet strikt vol te houden
1. Kennis niet beschikbaar
Sommige zaken kan je niet vinden
2. Kennis niet rechtstreeks inzetbaar (wetenschappelijke onderzoeksconditie ≠ praktijk)
Het linkt niet altijd met hoe jij het ziet in de praktijk
- Wetenschappelijk verantwoord handelen?
Ø Ruijssenaars (1995): Hoe worden de verschillende stappen in het hulpverleningsproces
uitgevoerd?
Werkwijze: 2 perspectieven
1. Empirische cyclus = wetenschappelijk onderzoek
- Formele wijze waarop we tot algemene theorievorming komen
- Wat moet je doen om tot een theorievorming te
komen?
- De Groot
- Gericht op wetenschappelijk onderzoek
- Inductie = algemene theorie, beels à hoe dit beeld gaan
toetsen?
- Deductie = algemene theorie naar een toetsbare hypothese
2. Regulatieve cyclus = praktijkonderzoek
- Praktisch interventiegericht handelen
- Meer praktijk onderzoek
- Hoe komen tot interventies?
- Van Strien
- In de praktijk gaan kijken
- In contact komen, samen werken met mensen
- In kaart brengen wat er aan de hand is =
probleemstelling
- Komen tot een diagnose om zo een advies te
bekomen
- Ingreep: wat heeft een begeleider nodig, de
omgeving nodig om verder te kunnen?
- Evaluatie: kijken hoe de ingreep invloed had, kan zijn dat het ook niet heeft opgebracht
3. Diagnostische cyclus
- Diagnostiek gaat normaal interventie vooraf
- Diagnostische cyclus: voorkeur voor het type interventie dat het best past bij het aan te
pakken probleem
- Altijd goed kijken wat een mogelijke
interventie is die het best is, haalbaar
en mogelijk is in de context van de
organisatie
- Advies = scharnierpunt met interventie- of
behandelingscyclus
- Een cyclisch proces, kan zijn dat er tussentijds
meer zaken in kaart moeten gebracht worden
3
, Diagnostische cyclus
Belang van theorieën en referentiekaders
- Diagnostiek = geen doel op zich maar een middel om goed te kunnen adviseren
- Complex proces
- Theoretische oriëntatie beïnvloedt het proces:
- Gedragstheorie: concreet gedrag
- Systeemtheorie: (gezins-)relaties
- Psychodynamische theorie: ontwikkelingsgeschiedenis
- Referentiekader voorziening beïnvloedt diagnostisch proces
- Je hebt een buikgevoel maar de wetenschappelijk info, info uit de omgeving nodig
Oordelen en beslissingen in onzekerheid
Heel wat foutenbronnen in oordelen en beslissingen
- Wijze waarop mensen met kansen en waarschijnlijkheden omgaan
- Vuistregels en heuristieken die mensen doorgaans geneigd zijn te volgen
- Kwaliteit van professionele diagnostiek @
Wijze waarop mensen met kansen en waarschijnlijkheden omgaan
Diagnosticus: inschatten, afwegen en kansen herzien
- Je bent subjectief
- Je bent een persoon met een eigen rugzak, je opleiding,…
- Vertrekt van je eigen zijn
Vuistregels en heuristieken die mensen doorgaans geneigd zijn te volgen
- Beschikbaarheid
- Het feit dat er iets gebeurd en je hebt het al verschillende keren meegemaakt wanneer
mensen dat gedrag vertonen hoort bij ASS à op die manier vorm geven zonder oog te
hebben voor zaken die nog aanwezig zijn
- Confirmatorische teststrategie
- Als je een verhaal hebt gehoord, al info opzoeken die past bij de hypothese die je aan het
vormen bent à geen aandacht voor de andere
- Gedragsconfirmatie
- In gesprek met iemand en op bepaalde punten meer bevestiging geven omdat het
overeenkomt met de hypothese in je hoofd.
- Verankering en aanpassing
- Als je verwijsbrief krijgt en er staat vanalles in en je gaat u daaraan vasthouden, u laten
beïnvlioeden en u daaraan vasthouden waardoor je met die blik kijkt
- Prototypeheuristiek
- Door in de praktijk te staan, kan je voor jezelf prototypes ontwikkelen in je gedachten
- Causale attributie
- Mama die vertelt over kind gaan externe gaan toeschrijven, als HV kijke je ruimer en kan het
misschien ook interne oorzaken hebben. Hoe ga je daarmee om? Is het effectief zo dat het
intern is of kan je als HV ook exteren zaken herkennen?
è Klinische bias
Kwaliteit van professionele diagnostiek
- Fouten en vertekeningen blijken in elke fase van het diagnostisch besluitvormingsproces voor te
komen
- De “fouten”, subjectiviteit blijft in elke fase aanwezig, niet erg maar je moet u er van bewust
zijn. Het is stof tot nadenken
- Kwaliteit van de eigen besluitvorming kritisch evalueren en waar nodig verbeteren
= leren van deze fouten en ze niet negeren!
- Je moet kritisch durven denken over jezelf
- Leren om de “fouten” en deze niet te negeren
4