Samenvatting inleiding tot het recht
Examen 13/01/22
Inhoudsopgave
Thema 1: Essentie & indeling v/h recht.......................................................................................................... 3
Definitie van het recht:.........................................................................................................................................3
Soorten regels:.....................................................................................................................................................4
Vereiste van gezag:..............................................................................................................................................4
Objectief vs. Subjectieve rechten:........................................................................................................................4
Kenmerken v/h recht:...........................................................................................................................................5
Indeling v/h recht.................................................................................................................................................5
Rechtsmisbruik.....................................................................................................................................................7
Thema 2: bronnen en rechterlijke organisatie................................................................................................7
BRONNEN VAN HET RECHT..................................................................................................................................7
Belgische wetgeving........................................................................................................................................8
Hiërarchie binnen de wetgeving......................................................................................................................8
Rechtsstaat......................................................................................................................................................8
Democratie......................................................................................................................................................9
Scheiding der machten....................................................................................................................................9
Eenheidsstaat en federalisering......................................................................................................................9
Monarchie........................................................................................................................................................9
De Belgische staatsstructuur................................................................................................................................9
Federale overheid............................................................................................................................................9
Hoe komt een wet tot stand?........................................................................................................................10
Bevoegdheden federale regering..................................................................................................................10
Leden van federale regering..........................................................................................................................10
Gemeenschappen en gewesten....................................................................................................................10
Interpretatie van de wetgeving.....................................................................................................................12
Overige rechtsbronnen..................................................................................................................................12
Taak van de rechter.......................................................................................................................................12
Behoorlijke rechtsbedeling............................................................................................................................12
Strafrecht.......................................................................................................................................................13
Controlerende instellingen............................................................................................................................13
RECHTERLIJKE ORGANISATIE..............................................................................................................................14
Supranationaal:..............................................................................................................................................14
De gewone hoven en rechtbanken van België..............................................................................................15
Thema 3: Personen- en familierecht............................................................................................................. 18
Rechtsobject versus rechtssubject......................................................................................................................18
Soorten rechtpersonen..................................................................................................................................18
Bekwaamheid.....................................................................................................................................................19
Rechtsbekwaamheid/genotsbekwaamheid..................................................................................................19
Handelingsbekwaamheid..............................................................................................................................19
Rechtshandeling en rechtsfeit............................................................................................................................20
Rechtshandeling............................................................................................................................................20
Rechtsfeit.......................................................................................................................................................21
Afstamming........................................................................................................................................................21
Natuulijke afstamming..................................................................................................................................21
1
, Adoptie..........................................................................................................................................................21
Identificatie van de persoon...............................................................................................................................22
Minderjarigheid..................................................................................................................................................24
Huwelijk..............................................................................................................................................................25
Vereisten om te huwen.................................................................................................................................26
Echtscheiding.....................................................................................................................................................27
Thema 4: Verbintenissenrecht...................................................................................................................... 28
Verbintenissen....................................................................................................................................................28
Soorten verbintenissen..................................................................................................................................29
Einde verbintenissen.....................................................................................................................................29
Overeenkomsten................................................................................................................................................30
Grondbeginselen............................................................................................................................................30
Ontstaan overeenkomst................................................................................................................................30
Soorten overeenkomsten..............................................................................................................................31
Geldigheid overeenkomst..............................................................................................................................31
Gevolgen van overeenkomsten.....................................................................................................................32
Ontbinding.....................................................................................................................................................33
Thema 5: Bijzondere overeenkomsten & aansprakelijkheid..........................................................................34
Huur-verhuur......................................................................................................................................................34
Kwalificatie.....................................................................................................................................................34
Duur...............................................................................................................................................................34
Verplichtingen vd verhuurder........................................................................................................................34
Verplichtingen vd huurder.............................................................................................................................34
Einde..............................................................................................................................................................35
Koop-verkoop.....................................................................................................................................................35
Geldigheidsvoorwaarden...............................................................................................................................35
Kwalitficatie...................................................................................................................................................35
Eigendomsoverdracht & risico.......................................................................................................................35
Verbintenissen/verplichtingen verkoper.......................................................................................................36
Verplichtingen koper.....................................................................................................................................36
Aansprakelijkheid...............................................................................................................................................36
Soorten aansprakelijkheid.............................................................................................................................36
Kwalitatieve aansprakelijkheid voor daden v/e ander.......................................................................................37
Zaken en producten............................................................................................................................................37
Zaken..............................................................................................................................................................37
Objectieve aansprakelijkheid & foutloze vergoedingsplicht..............................................................................38
Medische ongevallen.....................................................................................................................................38
Zwakke weggebruiker....................................................................................................................................38
Thema 6: Huwelijks/erfrecht........................................................................................................................ 38
Secundair huwelijksstelsel..................................................................................................................................38
Wettelijk stelsel..................................................................................................................................................38
Eigen vermogen..................................................................................................................................................39
Baten & lasten...............................................................................................................................................39
Gemeenschappelijk vermogen...........................................................................................................................39
Erfrecht...............................................................................................................................................................39
Erfopvolgingssysteem....................................................................................................................................40
2
, Wettelijke erfopvolging.................................................................................................................................40
Vereisten........................................................................................................................................................40
Basisregels.....................................................................................................................................................40
Testament......................................................................................................................................................41
Thema 7: Vennootschapsrecht..................................................................................................................... 41
Categorieën........................................................................................................................................................42
Vennootschapsvormen.......................................................................................................................................42
Grondvoorwaarden............................................................................................................................................43
Structuur.............................................................................................................................................................44
Thema 8: Arbeidsrecht................................................................................................................................. 45
Indeling...............................................................................................................................................................45
Kenmerken.........................................................................................................................................................45
Individueel arbeidsrecht.....................................................................................................................................46
Aanwerving....................................................................................................................................................46
Soorten arbeidsovereenkomsten..................................................................................................................46
gezag..............................................................................................................................................................47
Verplichtingen van de werknemer................................................................................................................48
Gedragsregels voor de werkgever.................................................................................................................48
Verplichtingen van de sollicitant...................................................................................................................48
Gedragsregels ivm de procedure...................................................................................................................48
Beeïndiging....................................................................................................................................................48
Ontslag vs opzegging.....................................................................................................................................48
Collectief arbeidsrecht........................................................................................................................................49
Thema 9: Socialezekerheidsrecht................................................................................................................. 49
Toepassingsgebied.............................................................................................................................................50
Financiering........................................................................................................................................................50
Gezondheidszorg................................................................................................................................................50
Gezinsbijslag.......................................................................................................................................................50
Ziekte/ongeval....................................................................................................................................................51
Arbeidsongevallen & beroepsziekten:................................................................................................................52
Thema 1: Essentie & indeling v/h recht
Definitie van het recht:
De geïnstitutionaliseerde ordening van het menselijk handelen in de samenleving.
Recht is een geheel van bindende regels
Met soorten bepalingen:
§ Gebodsbepalingen (moeten)
§ Verbodsbepalingen (niet mogen)
§ Verlofbepalingen (mogen, maar niet moeten)
Waarom? Doel v/h recht = de maatschappij te ordenen. Er moet duidelijkheid zijn over wie wat mag
doen, met welke middelen.
Worden de regels niet nageleefd? Volgt er een sanctie door een hiervoor voorzien wettelijk systeem
van sancties.
3
,→ regels worden opgesteld door de maatschappij, via haar vertegenwoordigers.
Recht = overal → je wordt hiermee geconfronteerd of je dit nu wilt of niet.
Soorten regels:
-Gedragsregels: ordenen het gedrag van leden in de samenleving.
→ gebeurt door het vastleggen van
o Subjectieve rechten: de bevoegdheid van mensen in de samenleving om over middelen te
beschikken. (bij rechtspersonen)
- Instellingen en procedures voor toepassing en afdwinging : indien leden v/d samenleving zich
niet aan gedragsregels houden, moet het recht voor regels zorgen waarmee de toepassing
van de opgestelde gedragsregels kan worden afgedwongen. (gerechtelijke organisatie = hier
een onderdeel van)
- Instellingen en procedures voor wijzigingen v/h recht : juridische gedragsregels moeten
evolueren, blijven niet voor altijd vastliggen hoe ze zijn, om de evolutie van de gedragsregels
ordelijk te laten verlopen, bestaan er dus ook structuren die bepalen hoe deze gewijzigd (of
afgeschaft) kunnen worden. (Als men bv.een regel uit de grondwet wil wijzigen, moet men
de procedure volgen die hiervoor is opgesteld)
Vereiste van gezag:
- Uitvaardiging van het recht: gebeurt door democratisch verkozen regelgevende orgaan,
binnen dit orgaan is er een bevoegdheidsverdeling.
- Naleven van het recht = afdwingbaar : afdwingbaar door
rechterlijke macht (doen uitspraken in rechtszaal, maar is ook
afdwingbaar door 1) Arbitrage: is een manier om een conflict op
te lossen zonder daarbij de rechter in te schakelen. Deskundigen
(arbiters) beslissen over het conflict. 2) GAS-boetes:
gemeentelijke administratieve sancties
- arbitrage ≠ bemiddeling → partijen of rechtbank stellen
bemiddelaar aan die partijen begeleidt om onderling een
schikking, oplossing te vinden
Recht Ethiek Godsdienst
Objectief vs.
Doel Ordening samenleving Geestelijke Eeuwige zaligheid Subjectieve
vervolmaking individu
rechten:
Oorsprong Maatschappij Mens Opperwezen - subjectief recht:
Gericht Op het uiterlijke Op het innerlijke Zowel op innerlijke mijn of jouw recht
als op uiterlijke op iets, om iets te
Sanctie Vrijheidsberoving, Slecht geweten, Bestraffing door het
doen of niet te
geldboete, gedwongen wroeging opperwezen doen
uitvoering, politieke rechten: recgteb
schadevergoeding…
die de burger tegenover de
overheid kan uitoefenen/opeisen
→ politieke vrijheden: (vrije meningsuiting, vrijheid van onderwijs,…)iverheid mag geen handelingen
stellen die hierin inmengen
→ participatierechten: verlenen aan de burgers de mogelijkheid om deel te nemen aan het
overheidsbeleid (bv kiesrecht, je zelf kandidaat stellen)
→ sociaal-economische rechten: de mogelijkheid om financiële tegemoetkomingen of diensten
(bv gratis onderwijs) te vragen. Grootste deel gefinancieerd door burgers zelf (belastingen) en is
dan eig een soort van herverdeling.
- objectief recht: geheel van rechtsregels die op een bepaald moment en plaats bestaan
4
,Kenmerken v/h recht:
§ Nemo censetur ignorare legem.
- Dezelfde regels voor iedereen in dezelfde situatie
§ Rechtsbedeling
- Beoordeling in concreto, zuiver individuele toepassing van het recht (≠ precedentenrecht – cf.
common law)
Specifieke normen en begrippen
Iedereen wordt geacht de wetsregels te kennen: ‘ik wist niet dat dat niet mocht’ -> onnuttig om te
zeggen.
Individuele toepassing maar enkel relevante dingen: niet je thuissituatie erbij halen indien je in
rechtbank staat omdat je op staande voet ontslagen bent.
Aansprakelijk ≠ verantwoordelijkheid. Voorbeeld: als er een nieuwe bakkerszaak naast die van jou
komt en je verdient minder is deze nieuwe zaak hier verantwoordelijk voor (omdat je dus minder
geld verdient), maar niet aansprakelijk want ze overtreden geen wetten ofzo die zeggen dat dit niet
mag.
Indeling v/h recht
A.d.h.v. de volgende criteria:
- territorium
- inhoud
- afdwingbaarheid
o Internationaal recht: status en rechtsverhouding tussen staten (door publiekrechtelijke dingen
zoals de VN)
o Supranationaal recht: De staten hebben een deel van hun soevereine macht overgedragen (bv
lidstaten van EU hebben dus een deel van hun soevereiniteit afgegeven aan organen vd EU)
Supranationaal recht heeft rechtstreekse werking: een regel is voldoende duidelijk (self
sufficient), je kan je ook beroepen op deze regels
→ internationaal & supranationaal = grensoverschrijdend volkenrecht
o Nationaal recht: publiek, privaat, gemengd
1) Publiekrecht
(ongelijke) verhouding overheid-burger, zijn regels van openbare orde.
Bij publiek recht gaat de overheid dus ook echt de overheid zijn en niet gezien worden als een privaat
persoon.
-> dit zijn geen regels waar van afgeweken mag worden.
-> schikkingen: bv verlenen of niet van een bouwvergunning, dit is éénzijdig, je kan hier niet over
discussiëren (is ook zo bij belastingen)
- grondwettelijk recht
- bestuursrecht (uitvoerende macht en administratieve overheden)
- Strafrecht: Limitatieve lijst van strafbare gedragingen en hun sanctie
→ Strafprocesrecht (versus gerechtelijk privaatrecht)
openbaar ministerie brengt verdachten voor de rechtbank, ook al is er geen klacht van het
slachtoffer.
Misdrijven in 3 categorieën:
*Overtredingen
*Wanbedrijven
*misdaden
*fiscaal recht (overbelastingen)
2) Privaatrecht
(gelijke) verhouding tussen burgers onderling
→Regelen van private belangen van individuen of groepen
5
, →Doorgaans van aanvullend recht
→ contractsvrijheid, we beslissen zelf met wie we een contract aangaan, wat hier in zal staan,… (vb:
eigendomsrecht, erfenis)
-Burgerlijk recht
§ Personen- en familierecht: beschikking tot de eigen persoon (bv recht op eigen lichaam, ook na
dood)→ zijn extra-patrimoniaal: geen financiële waarde, kunnen niet verkocht of overgedragen
worden.
§ zakelijke rechten: heerschappij over een goed
§ Verbintenissen/vorderingsrechten: verlenen bevoegdheid om van iem anders de uitvoering van
een of meer verbintenissen te eisen.
§ Bijzondere overeenkomsten
§ Aansprakelijkheid
§ Huwelijksvermogensrecht / erfrecht
- Vennootschapsrecht
- Gerechtelijk (privaat)recht
§ Versus strafprocesrecht
§ Gerechtelijke organisatie
- (Internationaal privaatrecht): zijn wel nog steeds nationale rechtsregels, maar er kunnen zich
situaties voordoen waarbij er intern privaatrecht nodig is, er moet dan beslist worden welk
rechtsstelsel er gebruikt zal worden om de situatie te beoordelen (bv. je rijdt een fransman aan in
Turkije)
3) Gemengd
- Economisch recht / marktrecht
Onder andere consumentenrecht
→overheid komt soms tussen voor bescherming consument (bv overheid zorgt ervoor dat je je
pakketje na 14 dagen nog mag terugsturen (publieksrecht)
Maar je mag zelf kiezen of je bep producten koopt of niet koopt (privaatrecht)
- Financieel recht
Bijvoorbeeld bescherming van de privéspaarders
- Sociaal recht
* Arbeidsrecht → vakbond vs werknemer = publiek of werknemer vs werkgever = privaat
*Socialezekerheidsrecht
- Intellectuele rechten → over creaties van de menselijke geest, bv een boek: je mag de papieren zelf
verkopen, verbranden, gewoon bijhouden, eender wat maar je mag geen plagiaat plegen op het
verhaal zelf in het boek. § Dwingend recht
• Geen mogelijkheid tot afwijken via overeenkomst
§ Aanvullend recht
• Wanneer partijen niet in een andere regeling hebben voorzien – vangnet
• Mogelijkheid tot afwijken in overeenkomst dmv eigen regeling
§ Onderscheid en belang ervan
• Soms uitdrukkelijk aangegeven, maar vaak achterhalen via interpretatie
• Belangrijk voor al dan niet nietigheid van overeenkomst of bepaling
→ Bij machtsonevenwicht (bv werknemer vs werkgever), is het wel dwingend, werkgever mag niet
plots een contract opstellen waarbij de werknemer 14 uur per dag opstellen, als dit zou kunnen
wordt heel het rechtssysteem in de poubelle gedaan, daarom dwingend.
-> beschermen een particulier belang
Regels van openbare orde beschermen de samenleving
6
