Wie Idee Uitleg
Thales Reductie • 1ste natuurfilosoof: op samenhangende wijze zonder naar goden te verwijzen de natuur proberen verklaren
(600-500 • Reductie = veelheid reduceren/herleiden naar eenheid (=Archè), complexiteit verklaren aan de hand van
v.C.) eenvoudigere delen en hun verhouding (afhankelijk van context)
• REDUCTIE IS HET ZOEKEN NAAR EEN DIEPER LIGGENDE OORZAAK, zonder zekerheid
• ARCHÈ: altijd één en onveranderlijk aanwezig in de natuur
Thales: WATER
Water is niet verder deelbaar om tot andere archè te komen
Demokritos: Atomen
• Opzoek naar een natuurlijke verklaring
è Leidt naar diepere waarheid (HOLISME)
è Macht goden wordt beperkt
è Radicale vorm: FYSICALISME leidt tot DEMYSTIFICATIE
Pythagoras
è Natuur kan door wiskunde te beoefenen bergrepen/verklaard worden
è Wereld/natuur bestaat uit getalsverhoudingen
Toepassing:
• reductie suggereert een diepere waarheid -> verder verkennen door op te delen
• ontwerpen vanuit bepaald concept (abstract) ≈ archè van het ontwerp
Anaximander Principe van Alles heeft een reden (=noodzakelijk), maar geen oorzaak
(600-500 voldoende • vb.: aarde draait niet, want elke richting is gelijkwaardig
v.C.) reden è Een verandering van positie van de aarde vergt een reden. Door dat alle richtingen gelijkaardig zijn heeft de
aarde niet voldoende reden om te bewegen en beweegt hij dus niet.
(<-> Zelf een richting kiezen heeft wel aan reden. Keuze hangt van eigen wens af.)
Christian Wolff: Alles heeft een reden om te bestaan, anders zou het niet bestaan. !! eens aanvaard moet er voor alles een
verklaring gezocht worden !!
Wilhelm von Leibniz: alles heeft een verklaring, wil niet zeggen dat de mens er toegang tot heeft
Archè = Apeiron
, è het onbegrensde
è er moet iets zijn dat alle dingen gemeen hebben, maar die oorzaak is onbepaald en dus onvatbaar
è voldoende reden: alles heeft een (materiële) oorzaak, maar die (materiële) oorzaak is (uiteindelijk) onkenbaar
=> REDUCTIE met open einde, want einde is onkenbaar
Arthur Schopenhauer: voor alles wat je weet, het feit dat je bestaat, het feit dat je verandert en voor alles wat je doet er
een voldoende reden is, maar daarom nog geen oorzaak
è reden = noodzakelijk, oorzaak = niet noodzakelijk
Kritiek David Hume
è principe van Anaximander neem je aan of niet
è geen verband aan te tonen tussen reden en oorzaak
Toepassing:
• naar de reden achter dingen zoeken, waarom?
• Principe stimuleert zoektocht naar kennis
• Waarom vraag? Leidt tot zelfreflectie
Anaximenes Analogie Archè = Lucht
(500 v.C.) Analogie: situaties met veel gelijkenissen en weinig relevante verschillen (sterk), situaties met weinig gelijkenissen en veel
verschillen (zwak)
vb.: Anaximenes: Zon is zo plat als een blad. -> wij: Zon is zo plat als een DVD. -> beter: Zon is zo rond als een voetbal
Empedokles: Thales en Anaximenes -> telkens 1 arché (water en lucht)
<-> Empedokles: 4 archèn: aarde, water, lucht en vuur -> constante wisselwerking zoals bij liefde en haat
Xenophanes:
• Stelt goden ter discussie
• Waarheid achter goden niet te achterhalen, indien wel achterhaald zijn we ons er niet bewust van
• Waarom goden als mensen zien? -> we hebben geen andere manier, steeds voorstellen zoals je er zelf uitziet
Toepassing:
• Complexere zaken eenvoudiger voorstellen, zonder dat kennis verloren gaat
• Analogie kan voor nieuwe inzichten zorgen
, • Analoog aan iets ontwerpen, vb.: planten, dieren, muziek… zaken buiten eigen discipline
Parmenides Wet van de Alles wat is, is en kan nooit niet zijn.
(500 v.C.) niet vb.: iets kan niet wel waar en niet waar zijn tegelijkertijd
contradictie è Wet weerleggen?
• Aanvaarden dat wet waar of niet waar kan zijn
• Aannemen dat wet waar is
• Spreekt elkaar tegen
• Wet rationeel weerleggen lukt niet, want is basis van de rationaliteit
Tautologie: uitspraken die onder alle omstandigheden waar zijn en niet te ontkennen
è Als alles is, dan is het -> wording bestaat niet
è Wording = verandering = vernietiging en creatie
• Iets gaat van bestaan naar niet-bestaan of andersom
• Impliceert dat iets is en tegelijkertijd niet is
• Iets kan bestaan in het verleden of toekomst
• Bestaan = existeren in het heden => verleden = heden = toekomst
• CONTRADICTIE want verleden en toekomst verschillen van heden
• Parmenides ontkent bestaan van tijd en verandering
Herakleitos: alles is voortdurend in beweging
è Eenheid in wereld op hoger niveau (<-> Parmenides wereld is 1 en onveranderlijk, Herakleitos: wereld
is 1 maar constant in beweging)
è Vb.: rivier constant in beweging toch zien we de rivier als één geheel
Wet van Leibniz: Twee objecten x en y zijn identiek als alle eigenschappen van x eigenschappen van y zijn en als alle
eigenschappen van y eigenschappen van x zijn.
vb.: rivier heeft bepaalde eigenschappen op T1
rivier heeft andere eigenschappen op T2
è Zelfde rivier? Volgens Wet van Leibniz niet
Toepassing:
• Contradicties vermijden
Zeno van Reductio ad Sluit aan bij Parmenides: wereld is 1 en onveranderlijk
Elea absurdum Aan de hand van 40 paradoxen weerleggen dat tijd en ruimte deelbaar zijn
, (400 v.C.) • Tijd is deelbaar: Achilles loopt achter schildpad
• Ruimte is deelbaar: Atalanta loopt bepaalde afstand
-> Beide absurde uitkomsten want doel kan nooit bereikt worden
-> Gevolg: premisse dat tijd en ruimte deelbaar zijn kunnen niet kloppen
=> wereld is 1 en onveranderlijk (Parmenides)
Socrates: Een reductio ad absurdum beperkt zich niet enkel tot een contradictie of paradox, het volstaat om een
veronderstelling tot een absurditeit te leiden om ze te verwerpen, vb.: definitie van rechtvaardigheid
Toepassing:
• Indien premisse leidt tot absurde situatie wellicht denkfout of foute premisse -> redenering/denkproces herzien
Eubulides Logische Vb.: leugenaars paradox en Sorites-paradox (zijn bedacht door Zeno van Elea)
(450 v.C.) paradoxen è Redenering over paradox leidt tot contradicties
è Klopt alles vanuit alle perspectieven?
è Geen tegenstrijdigheden
è Geeft de vaagheid van taal weer
Paradox van Russel
è Comprehensieprincipe: voor elke eigenschap bestaat er een verzameling van alle dingen die deze eigenschap
hebben -> eigenschap bepaalt verzameling
è Anderzijds bepalen verzamelingen ook de eigenschappen
Toepassing:
• Heldere definities die niet leiden tot paradoxen (vermijd denkfouten)
• Ga na of de uitgangspunten geen paradoxen bevatten
Protagoras Antilogie Antilogie = de leer van het argumenteren
(400 v.C.) è Standpunt = eenvoudig en ondubbelzinnig
è Maak lijst van argument pro en contra
è Vb.: pro argument -> contra-argument A-> contra-argument B tegen contra-argument A
Toepassing:
• Voorbereiden discussie, jury…