DEEL 4: Staatsvorm
Hoofdstuk 1: Historische achtergrond en basisconcepten
Afdeling 1: historisch overzicht
Dubbele -Autonomiestreven
bron Waalse (economie)
Vlaamse zijde (cultuur en taal)
1831 -Franstalige eenheidsstaat
Reactie op taalbesluiten koning Willem: Art 30 GW (taalvrijheid)
o Wetgever kiest taal
o Frans enige officiële taal
=> Vlaamse beweging (wil gelijke behandeling Nederlandse taal)
1893 -Algemeen meervoudig stemrecht: kracht Vlaamse beweging neemt toe
Zorgt voor politieke bewustwording Vlamingen
Vlaamse meerderheid op nationaal niveau geblokkeerd door
consensusmechanismen -> nog meer autonomiestreven
-Terugval Waalse economie: meer autonomiestreven Walen
-Duidelijk dat België bestond uit 2 gemeenschappen
Politieke gebeurtenissen zorgen voor federalisering
1950 -Koningskwestie
Politieke en regionale verschillen
Vlaamse meerderheid kon wil niet opleggen aan Franstalige
minderheid
-Oplossingen
Pacificatiemechanismen
Toekennen autonomie (federalisme)
1960-1961 -Mislukte staking Eenheidswet
Sociaaleconomische verscheidenheid Vlaanderen en Wallonië
Waalse autonomiestreven (Franstalige vakbonden gingen veel
verder dan Nederlandstalige)
1968 -Splitsing Leuvense universiteit
Vlaamse culturele autonomie
1970 -Eerste minister Eyskens
‘Unitaire staat is achterhaald’
Staatshervorming ingezet
=> Vlaanderen wil 2-ledig gemeenschapsmodel en Wallonië voorstander 3-ledig
gewestmodel
96
, 1. Eerste: 1970
-Consensusdemocratie in GW (pacificatieGW)
-4 taalgebieden (Art. 4 GW)
-3 cultuurgemeenschappen (BH: taal en cultuur)
Nederlands, Frans, Duits
Decreten met kracht van wet
Niet onder toezicht
-3 gewesten (Oud Art. 107quater oud BW)
Vlaams, Waals en Brussels
Geen consensus over vormgeving (later beslissen over BH)
Initieel opgevat als gedecentraliseerde organen (geen kracht van wet)
2. Tweede: 1980
-Egmontpact en Stuyvenbergakkoord (1977-78)
3 gewesten met volwaardige decreetgevende BH
Hervorming tweekamerstelsel
Splitsing BHV
=> RvS negatief advies + Vlaamse tegenstand => Val regering
-BWHI aangenomen
-Oprichting Vlaams en Waals gewest (BH in BWHI)
Decreten met kracht van wet
Achtergrond:
-Vlaming wouden tweedelig gemeenschapsmechanisme: Vlamingen en Franstaligen
Vlaamse autonomiestreven had betrekking tot cultuur
-Franstaligen wouden driedelig gewestmechanisme: Vlaanderen, Wallonië en Brussel
Autonomiestreven was sociaal-economisch: overal zijn situaties anders dus vanuit de vraag
naar die autonomie is het evident om 3 deelstaten te maken
-Franstaligen bang voor situatie met 2 deelstaten met daarbij grote Vlaamse deelstaat tov kleine Franse
deelstaat, indien je ook Brussel instelt, dan heb je grotere Franstalige groep
-Vlamingen bang om in Brussel geminoriseerd te worden
=> Compleet tegengestelde visies over finaliteit Belgische staatsstructuur
=> 1980: Vlaams en Waalsgewest (Brussel was nog te controversieel, is voor latere hervorming)
-BH uitbreiding cultuurgemeenschappen: persoonsgebonden aangelegenheden
Bv. zorginstellingen, jeugdzorg, …
=> Vanaf nu: gemeenschappen
-Oprichting Arbitragehof
3. Derde: 1988
-BHuitbreiding gemeenschappen: onderwijs
-Oprichting Brussels Hoofdstedelijk Gewest
19 gemeenten van Brussel-Hoofdstad
‘Hoofdstedelijk’ is symbolisch: Vlaamse vrees voor minorisatie
Ordonnanties (ipv decreten)
97
, 4. Vierde: 1992-1993
=Sint-Michielsakkoord
-Parlementen van deelstaten rechtstreeks verkozen
-Samenstelling federaal parlement gewijzigd
Afschaffing dubbelmandaat
Hervorming tweekamerstelsel
-BHuitbreiding G&G: internationale verdragen
-Art. 35 GW: residuaire bevoegdheden omkeren
Vandaag: federale OH heeft residuaire BH
Kan omgekeerd worden naar deelstaten onder VW
o Lijst met BH die bij federale OH blijven
o Is het BH voor G of G
5. Vijfde: 2001
= Lambermont- en Lombardakkoord
-Financiering gewesten en gemeenschappen herzien + fiscale autonomie nam toe
-BHuitbreiding gewesten: ondergeschikte besturen (samenstelling organisatie, …)
-Geen grondwetswijziging
Wijziging bijzondere meerderheidswet
6. Zesde: 2012-2014
= Vlinderakkoord
-Na politieke crisis
-Splitsing BHV
-Hervorming senaat tot deelstatekamer
-Bijkomende bevoegdheden gemeenschappen (gezondheid, kinderbijslag)
-Bijkomende bevoegdheden voor gewesten (werkgelegenheid, mobiliteit)
-Herziening financieringswet
-Artikel 195- constitutionalisering uitvoeringwetten
Belangrijke wetgeving:
– Bijz. Wet 8 augustus 1980 hervorming instellingen (BWHI)
– Gewone Wet van 9 augustus 1980 hervorming instellingen (GWHI)
– Wet 31 december 1983 hervorming instellingen Duitstalige Gemeenschap (Wet. D.
Gem.)
– Bijz. Wet 12 januari 1989 m.b.t. Brusselse instellingen (Bijz. Wet. Brussel)
– Bijz. Wet 16 januari 1989 financiering gemeenschappen en gewesten (Bijz. Fin W.)
98
, Resultaat: zwakheden/kenmerken Belgisch federalisme
Centrifugaal -Streven naar veelheid en zelfstandigheid deelstaten
<-> Centripetaal: eenheidsstreven (VS, EU)
Bipolair karakter -Vlamingen en Walen tegenover elkaar (altijd dezelfde)
Franstalige minderheid: consensusdemocratie
<-> VS, EU: meer deelstaten -> wisselende coalities
Paritaire wijze = Evenveel Nederlandstaligen als Franstaligen
-Art. 4 GW (bijzondere meerderheidswetten)
-Art. 54 GW (alarmbelprocedure)
-Samenstelling GwH, RvS, HvC
Inefficiëntie en -Door zoeken naar compromis tussen bevolkingsgroepen (joint
democratisch decision trap)
tekort -Pacificatiemechanismen vergroten breuklijn
-Geen overkoepelende partijen (kartel politiek)
-Weinig ruimte voor directe inspraak
Remedies
-Federale kieskring, media, partijen, … (zelfde probleem in EU)
-Confederatie (BH aan deelstaten)
Afdeling 2: basisconcepten
-4 taalgebieden (Art. 4 G.W.)
Nederlands, Frans taalgebied, tweetalig gebied Brussel-Hoofdstad, Duits
Bepalen territoriale bevoegdheid gemeenschappen en gewesten
-3 gemeenschappen (Art. 2 G.W.)
Vlaamse, Franse, Duitstalige
-3 gewesten (Art. 3 G.W.)
Vlaams, Waals, Brusselse
1. Taalgebieden (Art. 4 GW)
-Nederlandse taalgebied:
Provincies Antwerpen, Limburg, Oost-Vlaanderen, West-Vlaanderen en Vlaams-
Brabant (Leuven en Halle-Vilvoorde)
-Franse taalgebied:
Henegouwen, Luxemburg, Namen, Luik (uitz. Duitse Gemeenten) en Waals
Brabant (Nijvel)
-Tweetalig gebied Brussel-Hoofdstad
19 gemeenten administratief arrondissement Brussel-Hoofdstad
-Duitse taalgebied
9 gemeenten provincie Luik
99
