filosofi Pasgeborene Kindertijd Adolescentie (vanaf Volwassen leeftijd Bejaardenleeftijd
10 jaar en (na puberteit)
puberteit)
Positie en • De larynx ligt • Geen miniatuur van de • Daalt (C6) • daalt tot (T1 en T3) • Prebyslaryngis
bouw van de hoog in de hals volwassene • De hoek van het toeneming van de • Minder felxibel, rigid
larynx waarbij de • Hoog in de hals (C2 en C3) cartilago thyroïdea ventrikels en
onderkant van het en daalt (C5) naarmate de neemt af bij epiglottis, mucosa en
• cricoid tussen de ontwikkeling jongens tot 90° keel wordt steviger
tweede en de • Trechtvormig hierdoor zie je de • atrofeert het
derde cervicale • Gevoeliger voor adamsappel adenoide
wervel ligt. oedeemvorming • Kraakbeen valt • voltooide begroeiing
• De larynx heeft de • meer op bij jongens van de larynx
vorm van een • Man: hoogte van 44
trechter mm en een breedte
• Kraakbeenderen van 43 mm. En voor-
zijn zacht en achterwaartse
plooibaar afmeting van 36 mm
• Vrouw: 36 mm, 41
mm en 26 mm
Bouw en • Kort (2,5 - • Kort (maar nemen toe (6,5 • Mutatie • Postmutatie de groei • Mindere efficiënte
lengte van de • 3,00 mm) en mm) naarmate de • Bij jongen: 10 mm van de larynx is glottissluiting (gevolg:
stemplooien membraneus ontwikkeling) en minder • Bij meisjes: 3-4 mm voltooid aspiratie/dysfonie → een
(minder spiermassa dan volwassene stemplooien neemt • Verminderende golfweerstand minder
spiermassa) • Premutatie toe elasticiteit. efficiënt)
• Het kraakbenige • Lamina propria: breder, • In de pubertijd • Vrouw: 12-17 mm • Atrofie en verminderde
gedeelte is losmazig en vasculariseerd hebben de pubers • Man: 17-23 mm elasticiteit van de
evenlang • Ligamentum vocale een stemplooilengte • Het ligamentum stembanden
ontwikkelt verder tussen de 12-15 vocale en lamina • Vocal fold bowing en Vocal
• De massa van de mm propria matureren (= fold atrophy: een verlies
stemplooien neemt toe zijn volgroeid) van spierspanning en
• De stevigheid van de massa
stemplooien neemt • Afname van de elastische
toe vezels van de stemplooien
• Veranderingen in de
werking van intrinsieke
spieren → verminderde
sluiting/onvoldoende
approximatie van de
stemplooien → inefficiënt
Toonhoogte Geen • Zelfdestemkwaliteit • Laag bij mannen Geen • Gewijzigde: zwak
• De zangstem van een (daling van 1 • Man neemt toe
jongen kan niet worden octaaf)
onderscheidt van die van • Hoog bij vrouwen
een meisje (vergrote
stemomvang- terts
tot kwart)
Verschil man Geen • Geen • gonadotrope: • < 60-jarige: • Man: dunnere stemplooien
en vrouw • 6 - 10 jaar: vitale capaciteit onderscheid man en fundamentele + de fundamentele
is hetzelfde vrouw frequentie bij man en frequentie bij de mannen
• Op 6-jarige leeftijd hebben • adamsappel vrouw zijn hetzelfde, stijgt (toename van de
meisjes een hoger maximale • lengte van de vrouwen iets hoger toonhoogte bij mannen)
fonatietijd dan jongens stemplooien → • Man: larynx heefft • Vrouw: verdikking mucosa
• Op 11-jarige leeftijd hebben lager/hooger eeen hoogte van 44 → massa stijgt
jongens een hogere • op 18 jarige leeftijd mm en een breedte • Man: toename van
maximale fonatietijd dan jongens een hoger van 43 mm. En voor- fundamentele frequentie
meisjes vitale capaciteit dan achterwaartse bij mannen
• Op 6 jarige leeftijd een hoge vrouwen afmeting van 36 mm • Vrouw: kleine afname van
fundamentele frequentie • De fundamentele • Vrouw: 36 mm, 41 de fundamentele
• Spreek- en zangstem bij frequentie ligt bij mm en 26 mm frequentie
jongens kan niet worden mannen lager dan • Kraakbeenderen • De vitale capaciteit is lager
onderscheiden dan die van bij vrouwen die ook verbenen meer bij bij de man dan bij de
een meisje. laag is vrouw dan bij de man vrouw
• Vrouw: 12-17 mm • Maximale fonatietijd is
• Man: 17-23 mm hetzelfde
Andere? Geen • De larynx van een jongen is • De timbres worden Geen • Klacht beïnvloed de
kwetsbaar en instabil van de donker levenskwaliteit negatief →
stemcapaciteit in logopedisch behandeling
vergelijking met een nodig
meisjes.
• Kinderlarynx is gevoeliger
voor oedeemvorming in
geval van
ontsteking/mechanische
irritatie.
1
,Stem: assessment en therapie
1 De normale stem
1.1 Ontwikkeling van de stem door het leven heen
Verschillende factoren beïnvloeden de ontwikkeling van de stem door het leven een:
- De groei van de beenderen, de spieren en de kraakbeenderen
- De invloed van de hormonen, in het bijzonder de andro- en oestrogenen
- De algemene gezondheidstoestand, goed of slecht
- Het stemgebruik professioneel en in de vrije tijd
- De levensstijl: druk of ontspannen; alcohol- en tabaksgebruik; reflux
- De omgeving: ontspannen, aangenaam of onaangenaam, druk, stoffig? Hoe is de
luchtvochtigheid?
- De psychologische status: gelukkig, sereen, depressief, angstig, gestresseerd …
- Culturele factoren: stemgebruik sociaal en familiaal
- Degeneratieve veranderingen in de beenderen, de spieren, de kraakbeenderen, het
zenuwstelsel en het ademhalingssysteem
Volgende onderwerpen komen aan bod:
- De ontwikkeling van de larynx van de eerste levensjaren tot de volwassenheid
- De lengte en de structuur van de stemplooien
- Karakteristieken van de kinderfonatie
- De gemiddelde fundamentele frequentie
- De stemmutatie
- Normfonetogrammen voor jongens en meisjes van 6 tot 11 jaar
- De invloed van leeftijd, geslacht en stempathologie op de fonetogramkarakteristieken van
jongens en meisjes van 6 tot 11 jaar.
De ontwikkeling van de larynx en de stem
Veranderingen in de stem gedurende de levensloop weerspiegelen een myriade van biologische
veranderingen die de grootte, de vorm en de fysische eigenschappen van de larynx beïnvloeden.
De kinderlarynx is geen miniatuur van de volwassen larynx.
Hij onderscheidt zich niet alleen wat grootte, maar ook naar positie in de pharynx, de vorm
en de weefselstructuur.
2
,Eerste levensjaren
Bij het jonge kind ligt de larynx hoog in de hals waarbij de onderkant van het cricoid tussen de
tweede en de derde cervicale wervel (C2-C3) ligt.
De larynx heeft de vorm van een trechter waardoor hij zich duidelijk van een volwassen larynx
onderscheidt. Hij is absoluut en relatief kleiner dan een volwassen larynx.
Er zijn geen verschillen tussen een meisjes- en een jongenslarynx tot aan de puberteit.
De kraakbeenderen zijn zacht en plooibaar.
De stemplooien zijn korter en hebben minder spiermassa dan bij volwassenen.
De fysische eigenschappen van de volwassen structuur ontbreken.
De intrinsieke laryngale spieren hebben een gewichtsmassa van 9-14% van die bij de volwassenen.
Karakteristieken van de kinderfonatie
Met de geboorteschreeuw meldt het kind dat het leeft en dat de ademhaling begonnen is.
Geleidelijk zal het kind door te huilen of door andere geluiden te maken zijn onbehagen, ongemak,
honger, dorst, leed, pijn, angst, nood, ellende, hulploosheid of zijn welbehagen of tevredenheid
uitdrukken.
Voor pijn varieert de fundamentele frequentie tussen 460 en 740 Hz, voor honger tussen 320 en 500
Hz en voor een toestand van welbehagen of tevredenheid tussen 360 en 650 Hz.
Een abnormale fonatie wordt ook beschouwd als een belangrijke diagnostische factor omdat het
geschreeuw van gezonde kinderen verschilt van dat van zieke.
Verschillen in fonatie kunnen wijzen op;
- Neurologische afwijkingen
- Respiratorische afwijkingen
- Bepaalde structurele afwijkingen
3
, Er worden ook verschillen tussen ad-term en pre-term geboren kinderen gesignaleerd.
Kinderen met neurologische afwijkingen hebben ook een hogere fundamentele frequentie en een
verschillende melodie.
Een afwezigheid van prelinguïstische vocalisaties kan een teken zijn van een algemene
ontwikkelingsachterstand, socio-economische deprivatie of verwaarlozing.
Preverbale vocale ontwikkeling
In de preverbale ontwikkeling worden 5 fasen onderscheiden:
1) De fonatiefase (0-2m)
Quasi-vocalische klanken kunnen met normale stemgeving gewild en herhaald worden
geproduceerd
2) De primitieve articulatiefase (1-4m)
De stemgeving en de articulatie van quasi-vocalische klanken (vooral keelklanken) gebeuren
samen
3) De expantiefase (3-8m)
Vocalische klanken met syllabestructuur die regelmatig herhaald worden
4) De canonische fase (5-10m)
Syllabes worden naar stem en naar articulatie goed gevormd
5) Postcanonische fase (10-18m)
De articulatie verbetert met klinker-medeklinker-klinkerstructuur
4