Samenvatting persoonlijkheids- en gedragsstoornissen
Prof dr. Martine Van Puyvelde
,LES 1
PERSOONLIJKHEIDS- & GEDRAGSSTOORNISSEN
Prof dr. Martine Van Puyvelde
Cursus opgebouwd vanuit dimensionaal model (stoornissen bekijken op continuüm) → niet categoriseren
OPBOUW CURSUS
Deel 1. Inzicht in de ontwikkeling van een persoonlijkheidsstoornis
• Een persoonlijkheidsstoornis: “falen van de communicatie” – mentaliseren (het zelf in relatie en niet
geïsoleerd)
• Opbouwen van een “zelf-in-relatie”: volgens ontogenetische en fylogenetische ontwikkeling van het
brein: Regulate – Relate – Reason
• DSMV
Deel 2. Overzicht van de persoonlijkheidsstoornissen
• Persoonlijkheidsstoornissen Cluster B. Antisociale – Borderline – histrionische – narcistische PHST
• Persoonlijkheidsstoornissen Cluster A Paranoïde – schizoïde – schizotypische PHST
• Persoonlijkheidsstoornissen Cluster C. Vermijdende – Afhankelijke – Dwangmatige PHST (6,0%)
o Kenmerken – DSM
o Vergelijkingen – differentiaties (casus op examen, verschillen goed kennen)
o Stijl/Stoornis (grijze zone → persoonlijkheidsstoornis)
o Specifieke beperkingen in mentaliseren
o Perspectieven: biologisch, psychodynamisch, cognitief, interpersoonlijk
FONAGY
Een persoonlijkheidsstoornis: “falen van de communicatie”
Gebaseerd op epistemisch wantrouwen en een moeijlijke tot onmogelijke capaciteit tot mentaliseren
Veilige hechtingsrelatie zorgt voor vertrouwen en goed mentaliseren → kennis van en vertrouwen in de wereld
(= epistemisch vertrouwen)
• Fonagy = grondlegger mentaliseren
MENTALISEREN (ALLEN, BATEMAN & FONAGY)
Mentaliseren ontwikkelt zich in relatie
Mentaliseren: het stilstaan bij en voeling nemen met de innerlijke mentale wereld (denken en voelen) van
• Jezelf (koppelen aan jezelf)
• De ander
• Hoe deze innerlijke werelden in de wederkerigheid werken (de andere begrijpen, reflectief voelen,
niet enkel cerebraal)
Mentaliseren is niet enkel reflectie, ook voelen. Niet enkel TOM (theory of mind) → mentaliseren is meer.
➢ Mentaliseringsproces speelt zich altijd af in de interactie
2
Emma Doclo
, ➢ Het is een reflectieve functie die een sleutelaspect vormt in de organisatie van het zelf en affectieve
regulatie (op een gepaste manier reageren)
➢ Iedereen heeft een emotionele drempel: bij overtreding blokkeert het mentaliseren (iedereen heeft
die drempel: pauzeknop om na de te denken kunnen we niet meer indrukken) → niet mee kunnen
omgaan
Mentaliseren
Definities
• Een gerichtheid op het mentale (op psychische processen)
• Een mentale betrokkenheid op en aandacht voor het mentale van zichzelf en anderen
• Jezelf van buitenaf zien en anderen van binnenuit zien
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
• Mentale toestanden (= denken én voelen = intentioneel, geen object) toekennen aan concrete
handelingen, emotionele uitingen (vb. mentaliseren; wat zouden je tranen zeggen) enz
• Misverstanden begrijpen
Met verbeeldingskracht waarnemen of interpreteren van gedrag voor zover dat samenhangt met
intentionele mentale toestanden (verschil mentale toestand en materieel object) = Fonagy
Afstand nemen en creëren van meerdere perspectieven (nadenken over denken en voelen van
anderen)
Mentaliseren is het “immuunsysteem” van de psyche (Lecours & Bouchard, 1997)
o Beperking in mentaliseren = risico tot ontwikkelen mentale problematieken
o Bevordering in mentaliseren = opbouwen veerkracht, flexibiliteit in het omgaan met
problemen rigiditeit = risico persoonlijkheidsstoornis
Alledaagse voorbeelden van mentaliseren voor een cliënt:
• Uitleggen waarom hij/zij hulp zoekt, beeld geven van de symptomen. (manier waarop iemand iets
zegt, zegt ook iets over mentaliseren van cliënt)
• Beschrijven wat de mening van de partner is over de problemen die zich voordoen en inschatten wat
de invloed van deze problemen is op het welbevinden van de kinderen. (mening van partner is goed
voorbeeld van mentaliseren)
• Nadenken over de invloed van familiepatronen uit gezin van herkomst op de huidige relatie (gemoed:
“ik ben waardeloos” → gevoel van vroeger dat gestimuleerd wordt)
• Evalueren van juistheid van wat therpeut zegt en eventueel corrigeren
• Onderkennen waarom het niet lukt om te stoppen met drinken (cliënt erkent een drankprobleem =
goed mentaliseren)
• Cliënt helpen met het inzien dat mentale toestanden veranderlijk zijn en niet iets waarmee zij
samenvallen (niet de objectieve realiteit): ze er laten zijn, beschrijven, aanvaarden en laten wegebben
(niet de objectieve realiteit; cliënt vlat niet samen met probleem maar komt er soms in terecht)
• Niet mentaliseren doorbreken: ontkennen omdat het moeilijk is om erover na te denken (vb.
confrontatie met de vraag “Waarom drink ik?”) → pijnlijk → angst (1)→ rouw (2)→ verandering →
relaties (3) herstellen (schade die je hebt aangericht)
Alledaagse voorbeelden van mentaliseren voor een therapeut
3
Emma Doclo
, • De cliënt geruststellen over een angstigheid
• Linken begrijpen en uitleggen tussen vroegere familiepatronen van de cliënt en huidige reacties in
zijn/haar huidige relatie
• Uitleggen op welke manier een behandeling zou kunnen helpen
• De cliënt helpen om vooruitgang/achteruitgang te onderkennen
• Op een ondersteunende manier de cliënt zijn/haar eigen verantwoordelijkheid leren onderkennen
• Begrijpen waarom een heikel onderwerp je overstuur brengt en dit voor jezelf onder woorden kunnen
brengen en jezelf hierin leren reguleren
Alledaagse voorbeelden mentaliseren in het dagelijks leven
• Angstig kind geruststellen (als ouder)
• Begrijpen waarom je je geduld verloor of onredelijk reageerde in een dagdagelijkse situatie (in
relaties)
• Begrijpen waarom iets je blijft irriteren
Mentaliseren in de therapeutische praktijk
Wederkerige interactie van mentaliseren
Effectiviteit van een behandeling hangt onder meer af van het wederkerig proces tussen
• Vermogen tot mentaliseren van T (therapeut)
• Vermogen tot mentaliseren van C (cliënt)
Vermogen tot mentaliseren van behandelaars verschilt van cliënt tot cliënt
Noodzakelijk om velige hechtingsfiguur te zijn van cliënt(systeem) (als therapeut)
Kenmerken van gebrek aan mentaliseren
• Vasthouden aan rigide verhalen
• Overweldigd worden door een ervaring: acting in (depressie; kwaadheid naar binnen – zelfdestructief
gedrag) – acting out (agressief uitvallen)
• Onmachtig zijn om een verhaal te vormen dat sterk genoeg is om de traumatische pijn te dragen.
Veilige gehechtheid is de sleutel tot het ontwikkelen van het vermogen om verhalen te vormen en zo
een trauma te leren verdragen en overstijgen (Holmes, 1999) = praten over trauma op manier dat het
draaglijk wordt
• Veilige gehechtheid zorgt voor ontwikkeling van
mentaliseren (epistemisch vertrouwen, therapeut moet
eerst veilige bron zijn → zo geraak je in cirkel)
• Mentaliseren leidt tot veilige gehechtheid
Dimensies van mentaliseren (Fonagy)
Vier dimensies van mentaliseren:
4
Emma Doclo
Les avantages d'acheter des résumés chez Stuvia:
Qualité garantie par les avis des clients
Les clients de Stuvia ont évalués plus de 700 000 résumés. C'est comme ça que vous savez que vous achetez les meilleurs documents.
L’achat facile et rapide
Vous pouvez payer rapidement avec iDeal, carte de crédit ou Stuvia-crédit pour les résumés. Il n'y a pas d'adhésion nécessaire.
Focus sur l’essentiel
Vos camarades écrivent eux-mêmes les notes d’étude, c’est pourquoi les documents sont toujours fiables et à jour. Cela garantit que vous arrivez rapidement au coeur du matériel.
Foire aux questions
Qu'est-ce que j'obtiens en achetant ce document ?
Vous obtenez un PDF, disponible immédiatement après votre achat. Le document acheté est accessible à tout moment, n'importe où et indéfiniment via votre profil.
Garantie de remboursement : comment ça marche ?
Notre garantie de satisfaction garantit que vous trouverez toujours un document d'étude qui vous convient. Vous remplissez un formulaire et notre équipe du service client s'occupe du reste.
Auprès de qui est-ce que j'achète ce résumé ?
Stuvia est une place de marché. Alors, vous n'achetez donc pas ce document chez nous, mais auprès du vendeur emmadoclo. Stuvia facilite les paiements au vendeur.
Est-ce que j'aurai un abonnement?
Non, vous n'achetez ce résumé que pour €3,49. Vous n'êtes lié à rien après votre achat.
