NOTITIES
GESCHIEDENIS VAN RUSLAND
Joachim Traest
,HOOFDSTUK 1: RUSLAND EN DE RUSSEN
Verschillende begrippen
- Kiev-Roes (9e-13e eeuw)
- Roes / Moskovskoje gosoedarstvo / Roesskaja zemlja (1240-16e eeuw)
- Rusland / Rossija (vanaf 16e eeuw)
- Russische rijk / Rossijskoje gosoedarstvo (vanaf 18 e eeuw)
- Sovjetunie (1917-1991)
- Russische Federatie (1991-heden)
- Termen veranderen en hebben belangrijke implicaties
- Evolutie ‘Roes’ naar ‘Rossija’ is puur etnisch
- Kiev-Roes Oekraïense of Russische geschiedenis? Gemeenschappelijk verleden, veel discussie
- Rusland is een multi-etnische staat met veel verschillende afkomsten, entiteiten en religies
- Koloniale mogendheid vanaf 16e-17e eeuw, vooral interne kolonisatie, weinig overzee
- Ook Russen buiten Rusland, in 1917 emigreerden 1-2 miljoen Russen maar ze bleven verwant
- Rusland naast staat ook een culturele eenheid, met vooral aandacht voor multi-etniciteit
- Grote wisselwerking met minderheden spelen een zeer grote rol in de geschiedenis
Rusland: het volk
- Oost-Slavisch volk
- Gedeelde afkomst voor Russen, Oekraïners en Belarussen
- Veel gemeenschappelijk qua taal, bestuur en historische ontwikkeling
- Vandaag onafhankelijke staten met etnische overlap
- Kiev-Roes als de twistappel: basis Rusland of basis Oekraïne?
Rusland: de geografie
- Kerngebied: West-Rusland (van Moskou tot Kiev)
- Grote Euraziatische vlakte
- Witte Zee, Barentzee en Kara Zee in het noorden
- Oeral in het Oosten
- Zwarte Zee en Kaspische Zee en Kaukasus in het zuiden
- Veel natuurlijke barrières, zuidoosten en noordwesten
Gevolgen gebrek aan natuurlijke barrières
- Grote vermengingen met andere volkeren aan de grens, multi-etniciteit
- Grotere kans op invallen aan de grens
- Zorgt voor toegenomen militarisering
- Leidt uiteindelijk tot imperialisme en koloniale politiek
- Makkelijkere expansie
- Positionering van de grenzen en centrum hangen af van de natuurlijke barrières
- Communicatieproblemen, hoe groter je land hoe moeilijker communiceren wordt
1
,Belang van rivieren
- Handelsverkeer via de vele rivieren en zijrivieren
- Makkelijker en veiliger
- Handel tussen Scandinavië en Byzantium liep door Rusland, konden zo tol eisen
- Via rivieren koloniseren is ook zeer handig
- Nadeel: rivieren monden uit in (half)gesloten zeeën, geen toegang tot open water
- Toegang tot open zee en ijsvrije havens is het hoofddoel van Russische leiders
- Leidde vaak tot ruzie met Ottomanen, Baltische staten en Oekraïne
Rusland: het klimaat
- Continentaal: warme zomers, koude winter, veel regen in lente en herfst
- Ongunstig voor landbouw, veel regen in korte tijd
- Wel veel mineralen aanwezig in de bodem
- Verschillende vegetatiezones
o tajga (pelzen)
o gemengd bos (honing, was, hout, makkelijk verdedigbaar)
o steppe (goede grond maar kwetsbaar)
2
,HOOFDSTUK 2: DE VROEGSTE TIJDEN
Nomadische fase: migraties
- Eerste migratie pre-Slavische volkeren: 3000-800 v.C.
- Vanuit uitgedroogde Aziatische steppe naar het westen via het noorden van de Kaukasus
- Snelle differentiatie van de andere Indo-Europese talen
- Tweede migratie 800 v.C. – 200 v.C.
- Pripjatmoerassen als oervaderland van de moderne slaven
- Vanuit het oervaderland 3 bewegingen
o Westslaven (Polen, Tsjechen)
o Zuidslaven (Bulgaren, Serviërs, Kroaten, Macedoniërs)
o Oostslaven (Russen, Oekraïners, Wit-Russen)
- Migratie naar het oosten had meeste expansiemogelijkheid
o geen geografische barrières
o dicht rivierennet
o Minder andere volkeren
Naam van de Slaven
- Wenden (Venedi, Venetae, Veneti) ‘Wit’ of ‘Blond’ in het Noorden
- Anten in het Zuid-Oosten
- Slaven (Slaveni, sloveni) in het Westen en Noorden
- Term Slaven komt van inwoners van het waterland
- Slaven zelf gebruiken specifiekere namen op basis van geografische ligging
- Bv. Poljani bewoner van een pole of veld
- Belangrijke bron Nestorkroniek
o Oud manuscript 1180 kopie van nog oudere manuscripten
o Veel informatie over eerste slaven, vorstendommen en onderlinge verhoudingen
o Niet betrouwbaar, wel belangrijke bron voor informatie en namen van volkeren
o Gaat over totstandkoming van de christelijke natie
Contacten met buurvolkeren
- Noorden: Balten en Finnen (riviernamen op -va waren Fins en vredevolle vermenging)
- Zuiden: steppevolkeren: Scythen, Sarmaten, Gothen, Hunnen, Avaren, Bulgaren, Chazaren
- Zeer primitieve militaristische staten, losse confederaties, handel-plundereconomie, veeteelt
- Militair superieur door ruiterij en boogschutters, worden steeds meer sedentair
- Vestigen zorgt voor vermenging en multi-etniciteit
- Effect op andere volkeren: uitgemoord, tribuutbetaling of dienen als huurleger
- Zeer verschillende achtergronden, Slaven leren hier zeer veel van
- Na de Slavische machtsexpansie krijgen volkeren het moeilijker met de Slaven
Scythen
- Perzisch-Iraans volk dat plunderingen ondernam tot in Polen
- Heel actieve rovers, zeer goed ontwikkeld met zeer efficiënte staatscultuur
- Groot contrast tussen Slaven en Scythen
- Landbouwers, kleine stammen, matriarchaat vs. militairen, aristocratie, patriarchaat
- Slaven nemen die patriarchaïsche structuur al snel over
3
, Sarmaten
- Iraans-Perzisch volk die de Scythen onderwerpen in 200 v.C.
- Minder ontwikkelde cultuur dan de Scythen
- Gelijkaardige staatsstructuur als de Scythen
Goten
- Scandinavisch volk die rond 200 de Sarmaten verdreven
- West- en Oost-Goten met als grens de rivier de Dnestjer
- Grote invloed op de Slavische taal
Hunnen
- Mongools volk met Turkse, Slavische vermengingen
- Verdreven de Goten in 370
- Verplaatsen zich naar Hongarije en doven daar uit na de dood van Attila de Hun
- Slaven krijgen meer macht door ontstane machtsvacuüm, gaan Byzantium plunderen
Avaren
- Turks volk met zeer goede connecties met het Byzantijnse Rijk
- Sluiten een pact met Byzantium tegen de agressieve Slaven
- Vestigen zich uiteindelijk in het huidige Roemenië, waar vermenging optrad
- Worden verslagen door Karel de Grote eind 8 e eeuw
Bulgaren
- Turks volk dat vanaf de 7e eeuw de Avaren verdreef naar het oosten
- Sommigen trekken naar de Balkan, anderen naar het noorden (Volgabulgaren)
Khazaren
- Joods volk, maar tolerant tav minderheden
Sedentaire fase: Economisch en sociaal
- Nomadische boeren en veetelers, matriarchale gemeenschap
- Slash and burn techniek
- Extended Family: één stamvader met verschillende zonen en aangetrouwde dochters
- Verschillen extended families vormen een clan (rod), geleid door de oudste
- Verschillende clans samen vormen een stam (plemja) geleid door raad van oudste of Vetsje
- Extended Family < Clan < Stam
- Geen staat!
- Wel territoriale eenheid, maar niet vastliggend
- In het zuiden meer neiging tot staatsvorming door dreiging van steppevolkeren
- Volost of machtsgebied als handels en verdedigingskonvooi, los van clangebieden
- Binnen zo’n Volost krijg je een verstedelijkt centrum Posad of nederzetting, bij waterweg
- Hoofd: vorst gesteund door vertrouwelingen in een Kremlin (ommuurde vestiging)
- Raad van vrijen in een Vetsje beslissen met unanimiteit
Religie
- Traditionele opvatting: Pantheon met 5-20 goden met eigen functie en menselijke kantjes
- Waarschijnlijk godenpaar Rod-Rozjanitsy, vergelijkbaar met Isis en Osiris
4