D0N89 Openbare Financiën: Topic 4.1 Deficits & Schuld –
Concepten
Rosen and Gayer Chapter 1 & 20 – maar enkel achtergrond
Inhoud Cursus
- Topic 4 bestaat uit drie onderdelen, maar derde deel over macro-economisch perspectief
zullen we niet zien omdat te weinig tijd -> niet kennen
- Het eerste deel bestaat uit het uitleggen van de concepten die gebruikt worden om de
overheidsschotten of -tekorten uit te leggen en de overheidsschuld.
• De relaties tussen die concepten en houdbaarheid van de schuld is pas in het tweede
deel.
• Vandaag focus op concepten deficit en schuld
pre-COVID (normale) cyclus beleidsdocumenten voor (bvb.) jaar 2020
- Zoals je kan zien, een heleboel beleidsdocumenten aan toegevoegd. Niet wat wij moeten
lezen. Genummerd in de sequentie hoe die een normaal jaar worden gepubliceerd. Niet
allemaal beleidsdocumenten.
- Wat zeer interessant en goed leesbaar, is het jaarverslag NBB 2019, daarin is er altijd één
specifiek hoofdstuk waarin je een goed overzicht hebt van de belangrijkste concepten die
vandaag besproken worden.
- Daarvoor al de Economische begroting van het Federaal Planbureau(FPB)
• gebeurt tweemaal per jaar, ook in september
1
, • de economische begroting van het FPB zijn eigenlijk vooral projecties over de groei
van België om de begroting op te stellen
- de begroting wordt bij ons opgesteld in oktober in een normaal jaar en voorgelegd aan het
parlement en ook ingediend bij de EC.
• Onderscheidt het opstellen van de begroting, waarvoor het FPB het voorbereidend
werk doet, samen met het instituut van de nationale rekeningen dat een gezamenlijke
instelling is van het FPB, maar waarin ook de nationale bank deel uitmaakt,
onderscheidt dat van wat er ingediend wordt in april in een normaal jaar bij de EC.
- Sinds we deel uitmaken van de euro zijn we onderworpen aan tamelijk strenge kaders aan wat
begrotingsbeleid betreft. Sinds 20 jaar is dat, sinds 1999, dat betekent dat de EC dat opvolgt
en jaarlijks vraagt ze daarvoor om een stabiliteitsprogramma (SP) in te dienen tegen 30 april.
• Na de financiële crisis heeft de EC geoordeeld dat het ook belangrijk is van relance,
groei daarin op te nemen in het licht van lange termijn strategieën om de economie
te hervormen, dat noemt men het nationaal hervormingsprogramma.
• De laatste jaren dus telkens twee documenten die moeten ingediend worden het SP
en het nationaal hervormingsprogramma. Wordt ingediend bij de EC en die spreken
daar een oordeel over uit. Binnen de EC hebben je een aantal DG, DG ECFIN ( economie
en financiën) is in feite de belangrijkste DG. Het is die DG dat de beoordelingen schrijft
over hoe het nu met onze begroting zit en onze lange termijnplannen.
- SP is een zeer belangrijk document samen met de begroting zelf, die wordt ook apart
beoordeeld door de EC
- Laatste belangrijke instantie die een rol speelt is de Hoge Raad van Financiën (HRF). Bestaat
uit twee afdelingen:
• Afdeling fiscaliteit, minder belangrijk, minder zwaarwegend, formuleert de
voorstellen aan de regeringen, tot hervorming van het belastingssysteem.
• In deze lessen gebruiken we documenten van de afdeling Financieringsbehoeften. Is
he stuk van de HRF dat zowel vooruit als retrospectief uitspraken doet over
begrotingstekort en verloop van de schuld in België voor de gezamenlijke overheid,
maar ook opgesplitst naar verschillende geledingen; entiteit I, II…..
o Schrijft standaard twee adviezen per jaar, traditioneel gekend voor hun hoge
kwalitatieve manier van rapporteringen
➢ Advies ter voorbereiding van het SP, dus op elkaar afgestemd:
Analyseerde voor de Belgische overheid hoe de situatie er uit zag en
hoe die moest evolueren de komende vijf jaar om een SP te kunnen
indienen bij de EC. Traditioneel ergens in maart.
➢ Daarnaast heb je het zomerrapport van juli en dat kijkt alleen
achterruit, namelijk de realisaties tot op dit moment en de
vooruitzichten ook voor het lopende jaar
➢ Dus dat zijn twee zeer verschillende rapporten, die dit jaar
ondermaats waren als je het mij vraagt van kwaliteit of bruikbaarheid
binnen een beoordeling van de huidige situatie van openbare
financiën.
- dus dat wat betreft wat de cyclus, dat wordt zoals ik zeg sterk bepaald door het Europees
semester. Spreekt vanzelf dat dat dit jaar doorkruist is door twee zaken:
• één zaak waar EC niet veel rekening wil of kan mee houden, dat is dat we tot kort geen
regering hadden met volle bevoegdheden. We hebben dat nu wel, maar dat is wel een
beetje laat natuurlijk om deze zaken om dat op een manier op te stellen, die zou
gebeurd zijn mochten we een regering gehad hebben met volle bevoegdheden.
2
, • Sowieso zelfs met een regering zou ten gevolge van de dreun van de covid-19 crisis,
zeer moeilijk zijn om het indienen van SP op een ordentelijke manier te doen.
beleidsdocumenten: selectie voor verplichte lectuur
- Ik vraag u wel om bepaalde stukken te lezen. Die zijn aangeduid op de slide hierboven. Je zal
zien dat het zeer beperkt is. Document 7 heeft men twee weken nog een nieuwe update
gemaakt van de nieuwe macro-economische cijfers. Alle gebundeld in één document “selectie
verplichte achtergrond literatuur”
- Het is niet dat je die feiten die hier gebruikt worden moet kunnen opsommen of kunnen
herhalen, maar wel de terminologie die dat je daar duidelijk de concepten kan afleiden. Dus
3
, dat is de eigenlijk bedoeling om die documenten te lezen, want die terminologie wordt in het
publieke debat vaak ook erg door elkaar gebruikt.
•
- Iets wat ik daarnet vergeten ben te vermelden is het monitoringscomité.
• In de lange regeringscrisis van 2010 had je een beetje hetzelfde probleem met wat we
nu hadden en op een bepaald moment zijn de chefs van de grote ministeries, de FOD's,
zijn vier vijf van die samen gekomen om toch de zaken goed in het oog houden, laten
we de zaken toch goed monitoren, dat was dus een apart initiatief los van enige
wetgeving. een soort van bottum up vandaar de naam monitoringscomité.
• Daarna wordt dat niet meer afgeschaft, dus het monitoringscomité, waarbij de
rolverdeling niet altijd goed afgesproken is, maar maakt dus zelf ook
begrotingsvooruitzichten. Heeft nu dus een officiële status. Duidelijk dat er om
klaarheid te scheppen, maar ik kan dus niet veel meer zeggen dat dat een de facto
orgaan is, dat waarschijnlijk nu ook op één of andere manier gelegitimeerd zal worden.
Doel (voorbeeld): concepten tabel 1 (p.14) uit HRF rapport juli 2020
- Dit is een vb van zo’n document, dat is uit het zomerraport van HRF. Herinner u kijkt achteruit, dus
geen predicties. Nu nog geen cijfers bespreken, maar de bedoeling van deze les is als ik spreek
over vorderingensaldo dat je het verschil kan maken met schuld, wordt zeer vaak door elkaar
gebruikt, niet door technici, maar wel in publieke debat zelfs door journalisten. Is een totaal andere
orde, als je naar de cijfers kijkt: -1.9% en bijna 100% je ziet direct dat dat twee totale zaken zijn.
Topic 4.1 Deficit en schuld
4
, 1.1 Deficit – Definitie
- Eerst het deficit, heeft steeds de connotatie van een te kort.
- Algemener begrip is saldo: (synoniem: vorderingensaldo; E: budget balance)
• verschil tussen inkomsten en uitgaven, kan negatief of positief zijn
o Noemt technisch het vorderingensaldo, omdat de inkomsten gegenereerd
worden, vanuit vorderingen die de overheid heeft.
➢ Als wij belastingen moeten betalen, is dat een vordering van de
overheid op ons.
• saldo < 0 is een tekort of een deficit
• saldo > 0 is een overschot
• aangezien we bijna altijd deficits hebben en daarover dan liefst met positieve tekens
spreken omdat dat gemakkelijker is, draait men het soms neemt men soms uitgaven
minus inkomsten, maar we gaan zoveel mogelijk saldo hier proberen te gebruiken.
- er zijn verschillende saldi
• het feitelijk saldo (N: nominaal vorderingensaldo, E: headline deficit)
o Is het feitelijk tekort, dat je daarnet in de tabellen zag staan, in 2019: 1.9%
BBP.
o Dit is wat er feitelijk gerealiseerd is: kennen we nog niet voor 2020, wel voor
2019.
• <-> het begroot saldo (staat tegenover ‘realisatie’)
o Kennen we wel voor 2020, dat is een projectie voor dit jaar gegeven de
geschatte inkomsten en uitgaven.
o Dus dat is het verschil tussen wat in de begroting staat en wat er gerealiseerd
is.
• het primair saldo
• het structureel saldo
• …
• de houdbaarheidskloof (zie Topic 4.2)
o soms ook houdbaarheidssaldo genoemd!
- worden berekend voor elk overheidsniveau
• in wat volgt: focus op gezamenlijke overheid (vaak afgekort als G.O.)
o Vanwege tijdsgebrek
o wat als je het wil linken aan beleid niet evident is. Dat is trouwens één van de
taken ook van de HRF: de bundeling van informatie van de verschillende
overheidsniveaus zodanig dat wij een tabel kunnen bestuderen voor de G.O.
EC kijkt vooral naar de G.O.
Uitgaven & Ontvangsten G.O. (mia €) 1970-2021
5
