Hoofdstuk 14 – Deelnemingen
§14.1 Rechtsvorm en jaarrekening
Een veel gebruikte definitie van onderneming: ‘een onderneming is een zelfstandige productieorganisatie’. In
deze definitie is vooral het woord ‘zelfstandig’ van belang. Hoe zelfstandig is de organisatie ten opzichte van de
eigenaren. De rechtsvorm van de onderneming brengt de mate van zelfstandigheid tot uitdrukking. De
belangrijkste rechtsvormen:
• Eenmanszaak;
• Vennootschap onder firma;
• Besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid (bv);
• Naamloze vennootschap (nv).
De eenmanszaak en de vennootschap onder firma kennen geen strikte scheiding tussen het privévermogen
van de eigenaren en het vermogen van de onderneming. Dit blijkt bij faillissement. Dan zijn de eigenaren
gewoonlijk met hun gehele privévermogen aansprakelijk voor de verplichtingen van de onderneming.
Bij de naamloze en besloten vennootschap is er een duidelijke scheiding tussen de vermogens, De nv en bv zijn
zelfstandige rechtspersonen. De aandeelhouders zijn niet aansprakelijk voor de schulden van de vennootschap,
tenzij ze zich expliciet aansprakelijke hebben gesteld.
In de wetgeving is ervan uitgegaan dat door iedere afzonderlijke rechtspersoon een eigen jaarrekeningmoet
worden opgemaakt.
§14.2 Definities van soorten kapitaalbelangen
Van belang is de vraag hoe een onderneming die een kapitaalbelang in een andere onderneming heeft, dit
belang in haar jaarrekening karakteriseert. Daarbij moeten deze kapitaalbelangen in andere ondernemingen
nader worden onderscheiden.
Wij maken onderscheid tussen de volgende twee basissoorten van kapitaalbelangen:
1. Beleggingen;
2. Deelnemingen.
§14.2.1 Beleggingen
Beleggen is het investeren van geld met het doel om daarop rendement te maken. Beleggen kan in
bijvoorbeeld aandelen, obligaties of vastgoed. Beleggen gebeurd bij financiële instellingen (bank,
verzekeringsmaatschappij). Kan kort- of langlopend zijn. Beleggingen worden op de balans opgenomen onder
de vlottende activa of ander vaste activa.
§14.2.2 Deelnemingen
Het kopen van aandelen kan ook andere doelen hebben dan het behalen van rendement. Bij een deelneming
gaat het om een langlopend kapitaalbelang, waarbij gewoonlijk samenwerking wordt beoogd. Het doel van een
deelneming (in tegenstelling van het doel van een belegging) het duurzaam dienen van de eigen
bedrijfsactiviteiten van de eigenaar.
Deelneming worden onderverdeeld in:
- Deelnemingen waarin beslissende zeggenschap kan worden uitgeoefend
► deelnemingen in dochterondernemingen/groepsmaatschappijen);
- Deelnemingen in joint ventures
► kortweg aangeduid als joint ventures;
- Deelnemingen waarop invloed van betekenis kan worden uitgeoefend
► geassocieerde deelnemingen;
- Overige deelnemingen.
1
,§14.2.3 Deelnemingen in dochterondernemingen
Er is sprake van een deelneming in een dochteronderneming, indien het kapitaalbelang een zodanige aard en
omvang heeft dat de aandeelhouder, die dan als moederonderneming wordt aangeduid, feitelijk baas is. De
moedermaatschappij geeft dan beslissende zeggenschap in het beleid van de dochteronderneming.
► IFRS: hanteert het begrip control. Directe aanwijzingen worden er gegeven, over het uit te voeren beleid en
door het benoemen of ontslaan van de bestuurders van de dochteronderneming. De moederonderneming
bezit > 50% van de aandelen.
Er is ook op een andere wijze beslissende zeggenschap mogelijk: doordat er dochterondernemingen zijn en een
moederonderneming, zal er een enkelvoudige en geconsolideerde jaarrekening worden opgesteld.
In ‘control’ als de overheersende zeggenschap heerst = boven de 50%.
Geen 50% van de stemrechten, maar kan wel 50% benoemen of ontslaan.
Vraag 14.4: Welke deelnemingen dienen volgens de Nederlandse wet- en regelgeving te worden
geconsolideerd? Deelnemingen waarin beslissende zeggenschap kan worden uitgeoefend.
§14.2.4 Deelnemingen in joint ventures
Sommige activiteiten zijn zo riskant dat ondernemingen graag samenwerken en daarvoor een afzonderlijke
onderneming oprichten. Dee kan verschillende juridische vormen aannemen, zoals een VoF. Dit zijn
contractuele relaties waarin de zeggenschap van de partners is omschreven. Het kan ook een nv of bv zijn, hier
is een samenwerkingsovereenkomst tussen de aandeelhouders. Deze ondernemingen worden joint ventures
genoemd.
Kenmerkend voor joint ventures: de partners gezamenlijk beslissende zeggenschap uitoefenen. IFRS ► spreekt
over joint control. Voorbeelden van joint ventures:
- Bouwcombinaties/ondernemingen die worden aangegaan door meerdere aannemers om samen een groot
werk uit te voeren (denk aan de afsluitdijk, twee ondernemingen die samenwerken aan hetzelfde project.
Ze zijn een joint venture dus hebben gelijke zeggenschap).
- Banken;
- In China mag je alleen een onderneming starten als je een joint ventures hebt met een Chinese
onderneming.
- Samenwerkingsverbanden in ontwikkelingslanden, waarbij grote ondernemingen samenwerken met de
lokale overheid waardoor deze een vinger in de pap kan houden.
De aandelenverhouding is vaak:
- 50%-50%, maar is niet noodzakelijk;
- 40%-60% is ook mogelijk. Als de zeggenschap maar 50%-50% is.
Joint ventures: partijen hebben belangen in aandelen, maar geen aansprakelijkheid hebben voor de
achterliggende activa en verplichtingen.
§14.2.5 Geassocieerde deelnemingen
Geassocieerde deelnemingen zijn deelnemingen waarin de onderneming een invloed van betekenis heeft op
de operationele en zakelijk beleid. Invloed van betekenis = significant influence. Het is iets anders dan
beslissende zeggenschap: de onderneming heeft het niet voor het zeggen, hooguit drukt men een belangrijke
stempel op het beleid. Kan worden uitgeoefend met behulp van stemrecht in de aandeelhoudersvergadering.
De NL wet en IFRS gaan ervan uit dat normaliter sprake is van invloed van betekenis bij een aandelenbelang
van 20% of meer. Je bent dan niet in ‘controle’, maar er is wel sprake van invloed van betekenis. Dit komt door
uiting door: te weinig zeggenschap, maar je kan wel je stem laten horen.
Aandelenbelang Soort deelneming
20% - 50% Invloed van betekenis (geassocieerde deelneming)
50% Joint ventures (zeggenschap is gelijk verdeeld)
> 50% Beslissende zeggenschap (deelneming in een dochteronderneming =
‘controle’).
2
, Vraag 14.1: Het uitoefen van invloed op het beleid van een onderneming door een partij die 30% van de
aandelen en stemrechten heeft, wordt aangeduid met: invloed van betekenis.
Vraag 14.2: Van een deelneming is volgens de Nederlandse wetgeving sprake als het kapitaalbelang voldoet
aan drie kenmerken. Welke kenmerken zijn dit?
1. Het kapitaalbelang is voor eigen rekening;
2. Het kapitaalbelang is ten dienste van de eigen werkzaamheden;
3. Duurzaam (lange termijn)
Vraag 14.3: Welke deelnemingen worden ook wel aangeduid met de term geassocieerde deelneming?
Deelnemingen waarop invloed van betekenis kan worden uitgeoefend.
§14.2.6 Overige deelnemingen
Een aandelenbelang dat vanwege de strategische en duurzame samenwerking wel als deelneming wordt
aangemerkt, maar waarbij geen beslissende zeggenschap of invloed van betekenis in de deelneming aanwezig
is.
► IFRS: geen verschil tussen belegging en deelneming, spreekt over: financieel instrument (financial asset).
► NL wet: wel verschil.
Waardering vindt plaats op basis van kostprijs/verkrijgingsprijs of actuele waarde.
Maar ook volgens IFRS volgende de reële waarde.
Dit is 20% en minder.
Resultaatbepaling op basis van gedeclareerd dividend in de winst- en verliesrekening.
[Hoorcollege: TENTAMEN: Waarom de nadruk op onderscheid bij de ondernemingen:
Het resultaat, hoe bereken ik het resultaat op deelneming (wat is het resultaat van de deelneming).
De balansvergelijking. (Wat is de waarde van de deelneming).]
§14.3 Waardering van deelnemingen
Het onderscheid tussen de enkelvoudige en de geconsolideerde jaarrekening is van belang. De waardering van
de onderneming is afhankelijk, tot welke deelneming het behoord. Hoe komt de deelneming op de balans?
Overzicht van de grondslagen:
Enkelvoudig Geconsolideerd
NL wet IFRS NL wet IFRS
Dochteronderneming Netto- Kostprijs of reële Integrale Integrale
vermogenswaarde waarde of consolidatie consolidatie
equitymethode
Joint ventures Netto- Kostprijs of reële Netto- Equitymethode of
vermogenswaarde waarde of vermogenswaarde proportionele
equitymethode of of proportionele consolidatie
proportionele consolidatie
verantwoording
Geassocieerde Netto- Kostprijs of reële Netto- Equitymethode
vermogenswaarde waarde of vermogenswaarde
equitymethode
Overige Kostprijs of actuele Reële waarde Kostprijs of actuele Reële waarde
waarde waarde
§14.4 Nettovermogenswaarde en equitymethode
Waardering tegen nettovermogenswaarde houdt in dat de deelneming wordt gewaardeerd tegen het aandeel
in het eigen vermogen, gebaseerd op de grondslagen van de deelnemende onderneming. In de winst- en
verliesrekening wordt het aandeel in het resultaat van de deelneming als één post verantwoord. Deelnemingen
worden opgenomen onder de financiële vaste activa.
3
Les avantages d'acheter des résumés chez Stuvia:
Qualité garantie par les avis des clients
Les clients de Stuvia ont évalués plus de 700 000 résumés. C'est comme ça que vous savez que vous achetez les meilleurs documents.
L’achat facile et rapide
Vous pouvez payer rapidement avec iDeal, carte de crédit ou Stuvia-crédit pour les résumés. Il n'y a pas d'adhésion nécessaire.
Focus sur l’essentiel
Vos camarades écrivent eux-mêmes les notes d’étude, c’est pourquoi les documents sont toujours fiables et à jour. Cela garantit que vous arrivez rapidement au coeur du matériel.
Foire aux questions
Qu'est-ce que j'obtiens en achetant ce document ?
Vous obtenez un PDF, disponible immédiatement après votre achat. Le document acheté est accessible à tout moment, n'importe où et indéfiniment via votre profil.
Garantie de remboursement : comment ça marche ?
Notre garantie de satisfaction garantit que vous trouverez toujours un document d'étude qui vous convient. Vous remplissez un formulaire et notre équipe du service client s'occupe du reste.
Auprès de qui est-ce que j'achète ce résumé ?
Stuvia est une place de marché. Alors, vous n'achetez donc pas ce document chez nous, mais auprès du vendeur max-siem. Stuvia facilite les paiements au vendeur.
Est-ce que j'aurai un abonnement?
Non, vous n'achetez ce résumé que pour €2,99. Vous n'êtes lié à rien après votre achat.
