Orthopedagogie
1. orthopedagogie als wetenschap
1.1 Wat betekend orthopedagogie
1.1.1 pedagogiek en pedagogie
ü Pedagogiek’ of ‘opvoedingswetenschap’: is de wetenschap die het opvoeden als object
heeft en waarin het denken over opvoeden centraal staat.
ü ‘Pedagogie’: het handelen, uitvoeren, de praktijk van het opvoeden.
q Pedagogie(k) kent een aantal facetten.
1. de omgang met anderen
2. de unieke omgang
3. omgang met invloed
4. omgang met vrijheden en beperkingen
1. de omgang met anderen:
Een jong kind is weerloos en hulpbehoevend.
Het opvoeden en de activiteiten van opvoeden komen we tegen in de omgang tussen
volwassene en kind. Het kind is sterk afhankelijk van de hulp van anderen, de hulp van zijn
opvoeders. Het heeft behoefte aan voeding en verzorging en leert volgens, met hulp,
stapje voor stapje, in alle levensfasen van het kind-zijn, zicht te ontwikkelen.
Beetje bij beetje groeit een kind, doorheen verschillende levensfasen, naar de
volwassenheid toe.
2. de unieke omgang:
De omgang tussen opvoeder en kind is een unieke, persoonlijke omgang, waar in de regel
een wederzijdse betrokkenheid valt waar te nemen.
De geboren, veilige, uitnodigende (leer)omgeving van een kind, vormt de basis voor diens
sociale en emotionele ontplooiing. Een opvoeder keurt goed of keurt af, stimuleert om het
kind zelf te doen handelen of doet iets voor, leg uit en helpt waar nodig.
3. omgang met invloed:
De opvoeder oefent in zijn omgang met het kind veelal een doelgerichte invloed uit. Deze
invloed heeft in het opvoedingsproces een gericht doel.
De opvoeder zal normen en waarden bijbrengen, keuzes leren maken,
verantwoordelijkheden leren nemen, gevaar aantonen… veel van deze opvoedingstaken
worden als erg spontaan ervaren en gebeuren in een leersfeer waar observeren en
kopiegedrag tot het organische proces van opvoeden hoort.
1
, Het kind wordt gevormd door de normen, waarden en voorbeelden die significante
volwassenen hen voorleven.
4. omgang met vrijheden en beperkingen:
Opvoeders dienen in te grijpen wanneer het kind onverantwoord of grensoverschrijdend
gedrag stelt. Er moeten kaders zijn waarbinnen het kind begrenst mag/moet worden.
Een kind moet horen wat wél en wat niet kan. Deze invloed zal geleidelijk afnemen
naarmate een kind opgroeit. Opvoeden gaat dan van ‘geleid worden’ naar een
zelfstandigheid en een bepaalde mate van volwassenheid.
Binnen de geborgenheid van emotionele en fysieke veiligheid legt de opvoeder een
belangrijke basis voor de ontwikkeling van zelfvertrouwen en weerbaarheid bij het kind.
q Pedagogie(k) kent een aantal factoren:
ü Innerlijke factoren: bedoelen datgene wat iedereen in aanleg (erfelijk) bij de geboorte
meekrijgt
Bv. Aangeboren beperking
ü Uiterlijke factoren: zijn de omstandigheden waarin een kind opgroeit: het milieu, de
omgeving en de situatie waarin het kind zich kan/ moet ontwikkelen
Bv. Omgeving ( = armoede, drugs,…)
1.1.2 opvoedingsproces
q Deze ontwikkeling vraag tijd = opvoedingsproces.
q 2 kenmerken:
ü Tijd
ü Ontwikkeling
à hierdoor spreken we van een proces: opvoeden voltrekt zich geleidelijk
2
,1.1.3 orthopedagogiek en orthopedagogie
q orthopedagogiek: 2 definities
Ø Wetenschap die de bijzondere opvoeding als object heeft
Ø Vorm van opvoeding die recht maakt wat van de norm afwijkt of dreigt steeds
verder af te wijken
q orthopedagogie: het handelen, uitvoeren, de praktijk van wat er moet gebeuren om
de scheefgegroeide opvoedingssituatie recht te kunnen trekken.
!!! Geen éénrichtingsverkeer en meerdere actoren (Ter Horst)
Coachen en begeleiden (=kracht – en vraaggericht)
als laatst mogelijke stap ingrijpen.
1.1.4 (ortho) agogiek
ü orthopedagogiek verwijst naar kinderen
ü ortho-agogiek verwijst naar volwassenen
ü agogisch handelen = deskundig, methodisch en intentioneel omgaan met
veranderingsprocessen
1.1.5 werkgebied van de orthopedagogie(k)
• zintuiglijke functioneringsproblemen: mensen die doof, slechthorend, blind of
slechtziend zijn
• motorische functioneringsproblemen: personen die in hun motoriek belemmerd
worden
• cognitieve functioneringsproblemen: hierbij gaat het om mensen die in hun
intellectuele ontwikkeling (ernstig) belemmerd zijn
• gedrags-en emotionele functioneringsproblemen: mensen die door allerlei factoren in
conflict zijn met zichzelf en/of hun omgeving
• meervoudige functioneringsproblemen: hier gaat het om een combinatie van de
hierboven omgeschreven functionerings-problemen
3
, 1.2 orthopedagogiek en maatschappijvisie
We zien sedert de jaren 50 een lange moeizame weg die we de vermaatschappelijking van de
hulpverlening noemen. = Je moet als individueel persoon je verantwoordelijkheid opnemen
in de zorg.
1.2.1 separatie
Ø Separatie: personen worden gescheiden van de samenleving.
Bv. Zwemmen in een zwembad van de instelling ( = helemaal afgelegen van maatschappij)
1.2.2 integratie
Ø Integratie: proces van ‘dichterbij komen’.
Bv. Zwemmen in privézwembad = gebruik maken van de maatschappij
1.2.3 normalisatie
Ø Normalisatie: einddoel van een geslaagde integratie.
ü normaliseren van leefomstandigheden = ‘gewone’ leefomstandigheden
benaderen.
Bv. Persoon met een handicap heeft recht op een eigen mening
ü normaliseren van de persoon = zo ‘normaal’ mogelijk functioneren.
Bv. Gaan winkelen met bewoners, rock voor specials
1.2.4 emancipatie
Ø Emancipatie
ü = vrijmaken van toestand van afhankelijkheid
ü = nu spreken we van empowerment
ü empowerment =
o Verlenen van kracht = ondersteuning of support
o Verlenen van macht = verschuiving, herverdeling van
verantwoordelijkheid
o Speelt zich af op
§ persoonlijk vlak: mensen nemen zelf beslissingen in
verband met hun persoonlijk leven
§ politiek vlak: het beleid moet doorzichtiger worden,
diensten toegankelijker…
Bv. A.S kiest om elke middag een activiteit te doen = cliënt beslist wat ze willen doen (=
vraaggestuurd werken.
4
