Psychosociale rehabilitati e
H1: De basis van Steunend Relati oneel Handelen
Inleiding
SRH richt zich op kwaliteit van leven van mensen met psychische en sociale kwetsbaarheid.
Persoonlijk herstelproces: het hervinden ve eigen persoonlijke identiteit & een hernieuwde betekenisgeving aan
de eigen psychologische klachten & het eigen levensverhaal.
Bv: wanneer iemand ernstige traumatische gebeurtenissen heeft meegemaakt (bv: psychose),
dan is herstel gericht op:
- aandoening
- oppakken vh gewonen leven, het leven waarin iemand zinggeving ervaart door iets te betekenen vr
zichzelf & anderen
Herstel is ook herstel v burgerschap: Iemand die lang geworsteld heeft met een aandoening of lang id zorg is
geweest, moet dikwijls opnieuw de weg nr de samenleving vinden
Speelt zich af langs de kant vd persoon
ook samenleving: acceptatie v mensen met psychische beperking, & voldoende mogelijkheden tot
participatie, op het gebied v werk, opleiding & vrijetijdsbesteding (er is heel veel stigma)
SRH richt zich daarom op persoon EN omgeving.
De mens als geheel
SRH: integrale benadering waarin mens in zijn geheel centraal staat inclusief leefomgeving en sociaal netwerk.
Integraal: aandacht die we willen geven aan allerlei maatschap factoren die de kwaliteit v leven beïnvloeden
(bv: veiligheid, waarborgen v mensenrechten, steunende wet- en regelgeving & werkgelegenheid)
Allerlei levensdomeinen staan met elkaar in verband ondersteuning bieden op meerdere gebieden.
werk vrije tijd
wonen sociale contacten
persoonlijke autonomie
we geven aandacht aan alle gebieden die voor de cliënt belangrijk zijn! (afh vd cliënt gaat het ene gebied meer
aandacht krijgen dan het andere). Er is altijd een verband tss de wensen die iemand heeft, zijn mogelijkheden &
beperkingen & de kwaliteit vd omgeving
Kernhandelingen:
Werken vanuit SRH is samen te vatten in 4 werkwoord (zie hieronder) = kernhandelingen.
Met deze kan je goede zorg vorm & inhoud geven!
1. Verbinden: aangaan persoonlijk-professionele relatie (je op evenwaardige wijze inzetten om v betekenis
te zijn voor de cliënt & de omgeving)
2. Verstaan: is nodig om de andere te begrijpen. (wie is de ander? Welke ervaringen heeft hij?...)
deze twee gevormd door kennis over relationele zorg
1. Verzekeren: het handelen dat de ander houvast en veiligheid biedt in relatie tot kwetsbaarheid
2. Versterken: handelen dat gericht is op benutten & vergroten v mogelijkheden
deze twee gevormd door kennis over vormen v psychische & sociale kwetsbaarheid, empowerment, positieve
1
, psychologie,..
Kwaliteit van het leven
SRH:
richt zich op het bieden v ondersteuning bij kwaliteit v leven
ontw om cliënten te ondersteunen bij het realiseren v wensen die te maken hebben met het vergroten of
behouden vd kwaliteit van hun bestaan.
Door allerlei zaken; genetische aandoeningen (autisme, verstandelijke beperking), psychische kwetsbaarheden
(verslaving, psychose), life-events (traumatische gebeurtenisen)
+
verlies ervaringen die het leven met de ziekte met zich meebrengt
gedroomde kwaliteit v leven is onder druk komen te staan
Het werken met SRH dmv zinvolle activiteiten, zingeving. Als cliënt dit niet meer kan bepalen kunnen de naasten
dit (bv: dementie)
Kwaliteit van leven heeft te maken met gezondheid, welzijn & zingeving.
= deels individueel & subjectief
= deels bepaald door waarden (over opvattingen over kwaliteit) van de samenleving.
- bv: in mensenrechtenverdrag: ieder mens recht op een eigen dak boven het hoofd & op ontplooiings-
mogelijkheden
Domeinen
Kwaliteit van leven kunnen we ook koppelen aan persoonlijke en levensdomeinen.
Persoonlijke domeinen Levensdomeinen
= met jou als individu verbonden = omgeving waarin je activiteiten &
(deze persoonlijke domeinen zijn onderling met elkaar verbonden) sociale rollen vervult
Zorgen voor jezelf & anderen: wonen
werken
Zelfzorg: alle activiteiten die nodig zijn om goed voor jezelf te zorgen (bv: leren
dagelijkse lichamelijke & huishoudelijke verzorging) vrije tijd
lichamelijk SRH op zoek nr wensen &
psychisch behoeften met betrekking tot
goed zorgen voor je naasten kwaliteit v leven op deze gebieden +
(bv: gezinsleden, vrienden,..) onderzoeken hoe realiseren
sociale vaardigheden (bv: opkomen voor jezelf, onderhouden van
sociale contacten) ZINGEVING = rode draad!
Welzijn & gezondheid Nog 1 levensdomein: publieke
domein: de ruimte die we delen met
Welzijn: het welbevinden op fysiek, psychologisch, sociaal &
alle andere burgers (bv straten,
emotioneel vlak.
Gezondheid: lichamelijke als psychische gezondheid winkels…) hier minder invloed op.
Voor participatie zijn hier veiligheid
Veiligheid & toegankelijkheid belangr
Basisveiligheid die we nodig hebben (wie zijn we? w we
gerespecteerd?...)
Fysieke veiligheid: verschoond blijven v agressie, geweld…
2
, emotionele veiligheid: stabiele omgeving waarin liefde voelbaar is.
Sociale relaties: hele gebied v interacties met anderen
Cliënten hebben vaak levenswensen die te maken hebben met het gewone leven & de gewone rollen die zij daarin
vervullen (bv: vriend, familielid..)
PARTICIPATIE: de behoefte om net als anderen te kunnen deelnemen aan de samenleving. Voor cliënten betekent
dit ook: gewenste rollen kunnen vervullen.
Maar… samenleving = individualisme + prestatiedenken.
(als ik niet succesvol ben is mijn eigen fout) met vaak eenzaamheid & sociaal isolement
SRH: werken aan een ‘gastvrije samenleving’
= een samenleving waarin ruimte is voor mensen die ‘anders zijn’ = ruimte voor verscheidenheid = diversiteit
Ruimte is extra belangr voor mensen met (psychische) aandoening die te maken hebben met stigma &
uitsluiting. (waar geen ruimte voor verscheidenheid is, is geen ruimte voor ‘anders zijn’)
verscheidenheid!!! biedt de mogelijk elkaar aanvullen & betekenis voor elkaar te hebben. Verschillen w
gerespecteerd ipv veroordeeld, met een blijvende aandacht voor mensen bij wie sprake is v bijzondere
kwetsbaarheid.
SRH: samenleving ‘socialer’ te maken zo tellen mensen in kwetsbare posities ook mee.
praktijk: houden we steeds voor ogen dat er dikwijls ook gewerkt moet w aan de omgeving zodat echt inclusie
mogelijk w!!
Elementen van kwaliteit van leven en herstel
Bij kwaliteit v leven & herstel daarvan, zijn er een aantal begrippen belangr:
Compassie & aandacht:
Compassie: je verbinden met een ander, meevoelen met iemands anders zijn/haar gevoelens (gaat verder
dan empathie & sympathie). Jou laten openstaan voor anderen & je laten raken, waardoor je verbinding
krijgt. Iets willen betekenen voor een ander (bv: aandacht, warmte of steun geven)
iedereen heeft behoefte aan persoonlijke aandacht maar ook behoefte aan iets te betekenen voor
anderen (geldt ook voor mensen met psychische kwetsbaarheid)
Herstel is gebaat bij compassie & aandacht + het (her)vinden van sociale aansluiting
Persoonlijke band tss hv & cliënt ontstaat dikwijls als aandacht ook wederkerig is. We moeten er zijn voor de
ander. Aansluiten + verbinden op medenmenselijk niveau
Hoop & vertrouwen
Belangr elementen voor welzijn & herstel!
Hoop op verbetering vd situatie, een beter leven, vertrouwen in de toekomst.
Uit contact met mensen met soortgelijke omstandigheden/aandoeningen die wegen gevonden hebben
om hier goed mee om te gaan hoop dat het voor jezelf ook mogelijk is (bv: ervaringsdeskundigen)
Hoop + vertrouwen v anderen geloof in eigen vooruitgang.
Vertrouwen: andere mensen + in jezelf (is kwestie v groeien)
Als hv heb je een positieve levenshouding, je weet hoop & vertrouwen te geven door oa te werken met principes
v empowerment, positieve psychologie & oplossingsgericht werken. Naast iemand staan & blijven staan
Persoonlijk verhaal en eigen identiteit:
eigen identiteit, persoonlijkheid…
= hoe je jezelf als persoon ervaart + hoe je ervaren w door anderen.
3
, is voortdurend in ontwikkeling (door wat je meemaakt, in relatie met anderen…)
Door (minder) ingrijpende gebeurtenissen kan je jezelf kwijtraken.
Ernstige ziekte, aandoening.. heeft veel impact op jezelf als persoon! Het opnieuw vinden v jezelf is een heel
proces. Het kan helpen om terug te kijken nr de gebeurtenis, dit een plaats te geven & te kijken nr wat verstoord
& intact is (rouw & verdriet & acceptatie v hetgeen wat je is overkomen is belangr). Het moet geïntegreerd
worden in jou als persoon.
Als hv: ondersteunen bij positieve identiteitsontwikkeling. Door het persoonlijk verhaal te ontw, w ook
ervaringskennis ontgonnen & als kracht aangeboord (ervaringsdeskundige)
Kwaliteiten en talentontwikkeling:
Krachten die je kan gebruiken om (weer) een goed leven te leiden + omgaan met kwetsbaarheid.
- Bv: krachten zoals phseigenschappen, kennis, vaardigheden, passies…
Als hv krachtgericht werken: helpen kwaliteiten & talenten te (her)ontdekken & te ontw. Helpen leren v
ervaringen & nieuwe ervaringen opdoen.
Omgaan met kwetsbaarheid en stigma:
Iedereen is kwetsbaar! (ziekte, tegenslag..)
Veerkracht:
ieder mens heeft van kinds af aan een natuurlijk aanpassingsvermogen (= veerkracht).
Is bij de ene groter dan bij de andere
bij bepaalde aandoeningen of beperkingen is het nodig om te leren omgaan met stressgevoeligheid of bep
functiebeperking
Soms aanpassing v woon, werk of schoolplek
Inclusieve samenleving: niemand mag vanwege een beperking buiten de samenleving terechtkomen. Vaak is er
stigmatisering waar je mee moet leren omgaan.
Als hv: ondersteuning bieden + omgaan met kwetsbaarheid + op onwetendheid gebaseerde opvattingen id
samenleving weg te helpen nemen & stigmatisering & discriminatie tegen te gaan.
Autonomie & zelfredzaamheid
autonomie = gevoel regie te kunnen geven over je eigen leven, zelf keuzes te kunnen maken.
≠alles in je eentje doen.
zelfredzaamheid = het jezelf kunnen redden op verschillende levensgebieden (bv: goed voor jezelf zorgen
& je huishouden op orde hebben)
Als hv: je kan iemand ondersteunen door zijn/haar autonomie zo groot mogelijk te laten zijn. Dit kan door aan te
vullen waar iemand zelf of zijn omgeving, onvoldoende toe in staat is. Bv: assisteren bij het voeren v regie & het
maken v keuzes
Positieve relaties & verbondenheid
positieve relaties = relaties die een positieve betekenis hebben in iemands leven. Relaties waar je aan kunt
spiegelen, vreugde & verdriet kan kwijtraken…
<->negatieve relaties (misbruiken, ..)
ook verbindingen met huisdieren
Een relatie heb je nodig voor je persoonlijke ontw, voor je autonomie, je identiteit & om zingeving te
ervaren. Het vormt de basis voor een gezonde ontw.
Bv: mensen die in het verleden misbruikt zijn geweest etc herstel gericht op het kunnen ervaren v
betrouwbare anderen & veilige relaties.
4
