Klinische chemie 3:
1 Zuur-base evenwicht en bloedgassen:
Zuur-base evenwicht:
pH = 7,40 met range 7,35 – 7,45 pH = - log [H+]
[H+] = 40 nmol/l met range 35 – 45 nmol/H +
» Alkalose: te basisch > 7,45 overstimulatie CZS
Tekort zuur CO2 of te veel base HCO3-
» Acidose: te laag < 7,35 depressie CZS
Te veel zuur CO2 of tekort base HCO3-
< 7 en > 7,8: dodelijk
Natuurlijke stijging van [H+]:
1) Opname zuren: voeding
2) Productie zuren: metabolisme lipiden en proteïnen
3) Cellulair metabolisme: productie CO2
Bloedbuffering: neutralisatie H+
Serum bevat vnl. water verdunnend vermogen
1e lijnsverdediging:
Bicarbonaat (HCO3-) buffer systeem: belangrijkste buffer + extracellulair
H+ + HCO3- ↔ H2CO3
Proteïne buffer systeem: bv. Hb + extracellulair
H+ + proteïne ↔ geprotoneerd proteïne
Fosfaat buffer systeem: cellulaire buffering + intracellulair
H+ + HPO42- ↔ H2PO4-
2e lijnsverdediging:
Nieren
Longen
Normaal waarden:
pH = gem. 7,4
CO2-druk = gem. 40 mmHg = gem. 5,3 kPa
[HCO3-]plasma = gem. 25 mmol/l
Bicarbonaat-carbonzuursysteem:
CO2 + H2O ↔ H2CO3 ↔ H+ + HCO3-
[ H 2 CO 3 ] [ H 2 CO 3 ]
K’ = ¿ ¿ ↔ [H+] = K’. ↔ - log [H+] = - log K’ – log
¿¿ ¿¿
pH = pK’ + log ¿ ¿ met pH = 7,4 en pK’ = 6,1
7,4 = 6,1 + log ¿ ¿ (kPa)
Werking: H+ wordt gevangen door HCO3- in bloed vorming H2CO3 omzetting tot CO2 + H2O
CO2 eliminatie via longen
HCO3- reabsorptie + H+ eliminatie via nieren (reserve)
1
,Longen:
O2 opname en CO2 uitscheiding CO2 bindt als proton op Hb
Opname CO2 in erythrocyt:
CO2 wordt omgezet tot H2CO3 mbv koolzuuranhydrase (KZA)
H2CO3 wordt omgezet tot H+ + HCO3- waarbij H+ opgenomen wordt
door Hb en getransporteerd
CO2 + H2O H2CO3 H+ + HCO3-
Afgifte CO2 door erythrocyt:
Hb geeft H+ af
Vorming van CO2 mbv KZA
H+ + HCO3- H2CO3 CO2 + H2O
Respiratoire compensatie:
- Indien teveel zuur: meer CO2 uitademen ademhalingsfrequentie stijgt = hyperventilatie
- Indien teveel base: minder CO2 uitademen ademhalingsfrequentie daalt = hypoventilatie
Nieren:
H+ secretie en HCO3- terugresorptie
H+ secretie: in ruil voor Na+
HCO3- terugresorptie:
HCO3- vormt met proton H2CO3 in voorurine
H2CO3 wordt omgezet door KZA in CO2 + H2O
CO2 diffundeert vrij naar tubuluscellen
CO2 + H2O wordt omgezet door KZA in H2CO3 in de tubuluscellen
H2CO3 wordt HCO3- met proton waarbij HCO3- terug geresorbeerd
wordt naar het bloed
Renale compensatie:
- Indien teveel zuur: meer H+ secretie +
meer HCO3- reabsorptie
- Indien teveel base: minder H+ secretie +
minder HCO3- reabsorptie
Zuur-base ontregelingen en compensatiemechanismen:
Metabole acidose: verlies HCO3- of overmaat zuur
Protonvorming: lactaatacidose, keto-acidose,…
Overmatige inname van zuren: intoxicatie met zuren,…
Mindere nierfunctie: protonenuitscheiding daalt en/of verlies HCO 3-
Verlies bicarbonaat: diarree,…
Metabole alkalose: overmaat HCO3- of verlies zuur
Zuurverlies: braken
Te veel base opname: maagpoeder tegen maagzuur
Te veel zuur uitscheiding: diuretica
Respiratoire acidose: hypoventilatie of slechte longfunctie (obstructie, emfyseem,…)
Respiratoire alkalose: hyperventilatie (angst, hysterie,…)
2
, pH ontregeling:
Buffering
Compensatiemechanisme
o Respiratoire ontregeling: nieren compenseren
o Metabole ontregeling: longen compenseren
Classificatie:
1. Kijken naar pH:
Verlaagd = acidose
Verhoogd = alkalose
2. Checken welke afwijkende waarde voor pCO 2 of HCO3- overeenstemt. Primaire oorzaak metabool
of respiratoir?
Acidose: lage HCO3- = metabool hoge CO2 = respiratoir
Alkalose: hoge HCO3- = metabool lage CO2 = respiratoir
3. Checken andere afwijkende waarden van compensatiemechanisme.
Als 2 stoornissen elkaar versterken kan pH afwijking dodelijk zijn
Als 2 stoornissen elkaar opheffen kan pH neutraal zijn
Anion-gap: reserve van HCO3-
[Na+] – ([Cl-] + [HCO3-]) = 8 – 16 mmol/l
Anion gap is de kloof die moet overbrugd worden om de concentratie aan positieve en
negatieve ionen aan elkaar gelijk te stellen.
» Als HCO3- daalt, stijgt de aniongap
» Als HCO3- stijgt, daalt de aniongap zelden, door laag albumine gehalte
Metabole acidose met normale anion-gap:
Daling HCO3- wordt gecompenseerd door stijging Cl- = hyperchloremische acidose.
GI verlies van HCO3-: diarree, fistels, drains,…
Renaal verlies van HCO3-: proximale renale tubulaire acidose, renale dysfunctie,…
Hypochloremische alkalose: braken met verlies van Cl-
Base excess (BE): reserve van HCO3- = alkalireserve
Waarde geeft aan hoeveel mmol/l zuur men moet toevoegen aan bloed om de pH terug op 7,4 te
brengen.
» Alkalose: BE positief
» Acidose: BE negatief
Formule: [ 1- 0.014 (Hb) ] x [ ( 1.43 (Hb) + 7.7) x ( pH – 7.4 ) – 24.8 + (HCO 3-) ]
Symptomen:
Acidose:
Depressie CZS: verminderde synaptische transmissie
Veralgemeende zwakheid
Alkalose:
Overstimulatie CZS zenuwstelsel
Nervositeit, spierspasmen (tetanie),…
3