INLEIDING ........................................................................................................................................................ 7
1 Plato’s grot ............................................................................................................................................ 7
2 Filosofie en ideologie ............................................................................................................................. 8
3 De historiciteit van de filosofie .............................................................................................................. 8
DEEL I: DE LOTGEVALLEN VAN DE FILOSOFISCHE RATIONALITEIT ..................................................................... 9
HOOFDSTUK 1: WIJSBEGEERTE BINNEN DE ANTIEKE BESTAANSHORIZON (6DE EEUW V.C. – 6DE EEUW N.C.) ............................. 9
1 Het ontstaan van de wijsgerige rationaliteit ......................................................................................... 9
1.1 Van mythos naar logos ................................................................................................................................ 10
1.2 De natuurfilosofen: het ontstaan van een kosmologie ............................................................................... 11
1) Heraclitus: ‘alles vloeit’ (543 v.C) ............................................................................................................... 11
2) Parmenides: ‘het zijnde is’ (515-440 v.C) .................................................................................................... 11
1.3 Het ontstaan van een ethiek ....................................................................................................................... 12
1) Het relativisme van de sofisten ................................................................................................................... 13
2) Socrates (469-399 v.C.)................................................................................................................................ 13
2 De filosofie wordt een systeem ............................................................................................................ 14
2.1 Plato (428-347 v.C.) ..................................................................................................................................... 14
1) In de ban van Socrates ................................................................................................................................ 14
2) De ziel .......................................................................................................................................................... 14
3) Het inzichtelijke ........................................................................................................................................... 15
4) Het probleem van de morele opvoeding ..................................................................................................... 15
5) De morele staatsorde .................................................................................................................................. 16
6) De kennis ..................................................................................................................................................... 16
7) Participatie .................................................................................................................................................. 17
8) Het Goede ................................................................................................................................................... 17
9) Het goede loslaten van het lichamelijke ..................................................................................................... 18
2.2 Aristoteles (384-322 v.C.) ............................................................................................................................ 19
1) Een systematische wetenschap ................................................................................................................... 19
2) De categorieën ............................................................................................................................................ 20
3) De vier oorzaken ......................................................................................................................................... 21
4) Vorm en doel: teleologie ............................................................................................................................. 21
5) De ziel als vorm ........................................................................................................................................... 22
6) Vorm en materie: hylemorfisme ................................................................................................................. 22
7) Veranderlijkheid: act en potentie ................................................................................................................ 23
8) Ethiek........................................................................................................................................................... 24
9) Het goddelijke ............................................................................................................................................. 24
3 De latere oudheid. Filosofie als levenswijsheid .................................................................................... 25
1) Schaalvergroting: het hellenisme (323-30 v.C.) en het Romeinse Rijk (200 v.C. – 475 n.C.) ....................... 25
2) De Stoa (belangrijkste school) ..................................................................................................................... 25
3) Het epicurisme ............................................................................................................................................ 26
4) Het neoplatonisme ...................................................................................................................................... 26
HOOFDSTUK 2: HET MIDDELEEUWSE PERSPECTIEF (5DE – 15DE EEUW) .............................................................................. 28
1) Het christendom .......................................................................................................................................... 28
1 De vroege ME. Augustinus (354-430) .................................................................................................. 28
1) De wil en de rede ........................................................................................................................................ 28
2) De verlichting van het verstand (illuminatie) .............................................................................................. 29
3) Philosophia Christiana ................................................................................................................................. 29
4) Het vroeg-middeleeuwse geestesleven ...................................................................................................... 29
2 De volle ME. Herontdekking Aristoteles .............................................................................................. 30
1) Middeleeuwse (aristotelische) natuurfilosofie ............................................................................................ 30
3 De integratie van Aristoteles ............................................................................................................... 31
1) Aristotelische conflictstof ............................................................................................................................ 31
3.1 De synthese van Thomas van Aquino (1225-1274) ..................................................................................... 31
1
, 1) Rede en geloof ............................................................................................................................................ 31
2) De kennis ..................................................................................................................................................... 32
3) De universalia (=universele concepten) ...................................................................................................... 32
4) God .............................................................................................................................................................. 32
5) De menselijke ziel ........................................................................................................................................ 33
6) Ethiek........................................................................................................................................................... 34
3.2 Het nominalisme van Willem van Ockham (ca. 1285-ca. 1348) .................................................................. 35
1) Reactie tegen het realisme .......................................................................................................................... 35
2) Aandacht voor het particuliere ................................................................................................................... 35
3) Het ‘scheermes van Ockham’ ...................................................................................................................... 35
4) … scheert aan twee kanten ......................................................................................................................... 36
HOOFDSTUK 3: DE CRISIS VAN DE MODERNITEIT (15DE – 19DE EEUW) ............................................................................... 37
1 De godsdienstoorlogen ........................................................................................................................ 37
1) De crisis ....................................................................................................................................................... 37
2 De nieuwe wetenschap ........................................................................................................................ 38
1) Francis Bacon (1561-1626) .......................................................................................................................... 38
2) Wetenschap en filosofie groeien uit elkaar ................................................................................................. 39
3) De natuur als te beheersen vijand............................................................................................................... 39
3 De opmars van het subject .................................................................................................................. 39
4 De moderne wijsbegeerte ten dienste van wetenschap en subject ..................................................... 40
4.1 Het rationalisme van René Descartes (1596-1650) ..................................................................................... 40
1) De twijfel ..................................................................................................................................................... 40
2) Eerste zekerheid: ‘Je pense donc je suis’ ..................................................................................................... 41
3) Dualisme ...................................................................................................................................................... 41
4) Het probleem van de brug .......................................................................................................................... 42
5) Tweede zekerheid: het bestaan van God .................................................................................................... 42
6) Derde zekerheid: het bestaan van de buitenwereld ................................................................................... 43
7) De mathematische structuur van de werkelijkheid ..................................................................................... 44
4.2 Het empirisme: John Locke (1632-1704) en David Hume (1711-1776) ....................................................... 45
1) ‘No innate ideas!’ ........................................................................................................................................ 45
2) Scepticisme.................................................................................................................................................. 46
3) Mind, substanties en causaliteit .................................................................................................................. 46
4) De wetenschap in crisis? ............................................................................................................................. 48
4.3 Het kritische idealisme van Immanuel Kant (1724-1805) ............................................................................ 48
1) Rationalisme en empirisme ......................................................................................................................... 48
2) Copernicaanse revolutie .............................................................................................................................. 49
3) Transcendentaal standpunt......................................................................................................................... 50
4) Analyse van het kenproces: fase 1. Transcendentale esthetiek ` ................................................................ 51
5) Fase 2. Transcendentale analytiek .............................................................................................................. 52
6) Fase 3. Transcendentale dialectiek.............................................................................................................. 53
7) De metafysica als onmogelijke wetenschap ................................................................................................ 53
8) Kritiek van de praktische rede ..................................................................................................................... 54
4.4 Het absolute idealisme: G.W.F. Hegel (1770-1831)..................................................................................... 55
1) Het uitgangspunt: de Franse Revolutie ....................................................................................................... 55
2) Het project: denken van het absolute ......................................................................................................... 55
3) De te overwinnen weerstand: het ‘verstandsdenken’ ................................................................................ 55
4) Hegels reactie tegen Kant............................................................................................................................ 55
5) Idealisme ..................................................................................................................................................... 56
6) De dialectische methode ............................................................................................................................. 57
7) De Geest ...................................................................................................................................................... 57
4.5 Filosofie als maatschappelijke praktijk: Karl Marx (1818-1883) .................................................................. 59
1) Historisch materialisme ............................................................................................................................... 59
2) Kritiek op Hegel ........................................................................................................................................... 59
3) Arbeid .......................................................................................................................................................... 60
4) Arbeidsverdeling, privé-bezit en uitbuiting ................................................................................................. 60
2
, 5) Zelf-vervreemding ....................................................................................................................................... 60
6) Klassenstrijd ................................................................................................................................................ 61
7) Filosofie als maatschappelijke praktijk ........................................................................................................ 61
HOOFDSTUK 4: HET EINDE VAN DE MODERNITEIT? (19DE – 20STE EEUW) ........................................................................... 62
1 Revolutie .............................................................................................................................................. 62
2 De grenzen van het geloof in de wetenschap ...................................................................................... 63
1) Het vooruitgangsgeloof ter discussie .......................................................................................................... 63
3 De onttroning van het subject ............................................................................................................. 64
1) De ‘meesters van het wantrouwen’ ............................................................................................................ 64
4 Een wijsgerige revolutie ....................................................................................................................... 65
1) Nieuwe klemtonen in de hedendaagse filosofie ......................................................................................... 65
4.1 Friedrich Nietzsche (1844-1900), de filosoof met de hamer ....................................................................... 65
1) Begrippenmummies .................................................................................................................................... 65
2) Afwijzing van ‘de’ waarheid......................................................................................................................... 66
3) Afwijzing van het ‘Platonisme’ en de joods-christelijke traditie .................................................................. 66
4) Afwijzing van de moraal .............................................................................................................................. 66
5) Afwijzing van de religie ................................................................................................................................ 67
6) Hoe moet het nu verder? ............................................................................................................................ 67
4.2 Edmund Husserl (1859-1938) en de fenomenologie ................................................................................... 68
1) De crisis van de wetenschappelijke rationaliteit ......................................................................................... 68
2) Transcendentaal standpunt......................................................................................................................... 69
3) Fenomenologie ............................................................................................................................................ 69
4) Intentionaliteit ............................................................................................................................................ 70
5) De leefwereld als (re)constructie ................................................................................................................ 70
6) Objectiviteit ................................................................................................................................................. 71
4.3 Martin Heidegger (1889-1976) en de existentiële fenomenologie ............................................................. 72
1) Dasein .......................................................................................................................................................... 72
2) Existentialen ................................................................................................................................................ 73
3) Onze omgang met de dingen in de wereld .................................................................................................. 73
4) Mit-sein en Mit-Dasein ................................................................................................................................ 74
5) Het ‘men’ (das Man) .................................................................................................................................... 74
6) Openheid (Entschlossenheit)....................................................................................................................... 74
7) Tijdelijkheid ................................................................................................................................................. 75
8) Geworpenheid, ontwerp en vervallen......................................................................................................... 75
9) Angst ........................................................................................................................................................... 76
10) De dood .................................................................................................................................................. 76
11) Zijn en tijd – en verder ............................................................................................................................ 76
4.4 Het existentialisme: de vrijheid en ten top gedreven ................................................................................. 77
1) ‘pour soi’ en ‘en soi’ .................................................................................................................................... 77
2) ‘L’être et le néant’ ....................................................................................................................................... 77
3) Tot vrijheid gedoemd .................................................................................................................................. 78
4.5 De deconstructie van Jacques Derrida (1930-2004) .................................................................................... 79
1) Het structuralisme ....................................................................................................................................... 79
2) De taal ......................................................................................................................................................... 79
3) Het schrift .................................................................................................................................................... 80
4) Depreciatie van het schrift .......................................................................................................................... 80
5) ‘La différance’ .............................................................................................................................................. 82
6) De wereld als tekst ...................................................................................................................................... 82
7) Deconstructie .............................................................................................................................................. 83
8) De tijd en het ‘ondeconstrueerbare’ ........................................................................................................... 83
5 Een nieuwe stem in het oude debat: de analytische wijsbegeerte ...................................................... 84
5.1 Taalfilosofie ................................................................................................................................................. 84
1) ‘continentale’ en ‘analytische’ filosofie ....................................................................................................... 84
5.2 De wetenschappelijkheid en de logische taal: Wittgenstein I ..................................................................... 85
3
, 1) Het programma: vermijden van ‘gezwets’ .................................................................................................. 85
2) Betekenis, verwijzing en waarheid .............................................................................................................. 85
3) Alleen empirische uitspraken zijn betekenisvol .......................................................................................... 85
4) Filosofie als taalverheldering ....................................................................................................................... 86
5) Het mystieke ............................................................................................................................................... 86
6) De scheiding van feitelijkheid en zingeving ................................................................................................. 86
5.3 De werkelijkheidswaarde van de ‘gewone’ taal: ‘Wittgenstein II’............................................................... 86
1) Taalspel ....................................................................................................................................................... 86
2) Meaning is use............................................................................................................................................. 86
3) Taal als gereedschapskist ............................................................................................................................ 86
4) Levensvormen ............................................................................................................................................. 87
5) Russells paradox .......................................................................................................................................... 87
DEEL II: WIJSBEGEERTE ALS HISTORISCH-HERMENEUTISCHE WETENSCHAP ................................................... 88
1 Het historisme ...................................................................................................................................... 88
2 L’histoire se répète – of toch niet? Oswald Spengler en Karl Popper ................................................... 88
2.1 Oswald Spengler (1880-1936) ..................................................................................................................... 88
2.2 Karl Popper (1902-1994) ............................................................................................................................. 89
3 De vraag naar ‘betekenis’ in de menswetenschappen ........................................................................ 90
1) Positivisme in de menswetenschappen ...................................................................................................... 90
2) Het verstaan van de beleving ...................................................................................................................... 90
HOOFDSTUK 1: ONTSTAAN VAN DE HERMENEUTIEK ALS WETENSCHAP.............................................................................. 91
1 Ontstaan van een algemene hermeneutiek ......................................................................................... 92
2 De reproducerende hermeneutiek van F. Schleiermacher (1768-1834) .............................................. 92
1) Universele hermeneutiek ............................................................................................................................ 92
2) Reproducerende hermeneutiek .................................................................................................................. 92
3) De hermeneutische cirkel ............................................................................................................................ 93
HOOFDSTUK 2: HET HISTORISCH VERSTAAN IN DE GEESTESWETENSCHAPPEN ..................................................................... 94
1 W. Dilthey (1833-1911): het Verstehen ............................................................................................... 94
1) Objectieve geest .......................................................................................................................................... 94
2) Nacherleben ................................................................................................................................................ 94
2 M. Heidegger over verstaan en interpretatie ...................................................................................... 95
1) Voor-structuren ........................................................................................................................................... 95
2) Sinn .............................................................................................................................................................. 95
3 H.-G. Gadamers historisering van het verstaan ................................................................................... 95
1) Werkingshistorisch bewustzijn .................................................................................................................... 95
2) Vooroordelen .............................................................................................................................................. 96
3) Traditie ........................................................................................................................................................ 96
4) Versmelting van horizonten ........................................................................................................................ 96
5) Drie kritieken op Gadamer. ......................................................................................................................... 97
UIT-LEIDING: IS DIT HET EINDE? ..................................................................................................................... 98
1 Het post-modernisme .......................................................................................................................... 98
2 Het einde van de geschiedenis? ........................................................................................................... 98
4
,Praktisch
• Voorgelezen teksten ≠ examenstof
• Biografische info filosoof ≠ examenstof
• Exacte datum niet kennen wel eeuw situeren
• Examen: 3 kennisvragen (4pt) en 2 inzicht vragen (16pt)
Inhoud
• Oudheid
• Middeleeuwse filosofie
• Moderniteit
• Einde moderniteit
• Wetenschapsfilosofie
• Antropologie
• Hermeneutiek
Legende samenvatting
/// = filosoof
/// = termen voorkomend in ppt
/// = kritiek
/// = tijd
5
,6
,INLEIDING
Plato: “de verwondering is wezenlijk voor de filosofie. Alle filosofie vertrekt vanuit de verwondering.” = de wereld
is niet wat ze lijkt → moment van vervreemding = het gewone als vreemd gaan zien, het gegevene ter discussie
stellen
Passief Actief
= Houvast verliezen door een bepaalde = Het bewust proberen te vervreemden van het
positief/negatieve gebeurtenis evidente door ‘het in vraag stellen’ → wordt gedaan
Vb.: traumatische ervaring in de wijsbegeerte
Voorwerp van verwondering = alles → alleen wat vanzelfsprekend is wordt niet overdacht
Wereld is een vooraf geordende structuur → Zizek: u wordt niet geboren in de werkelijkheid; uw naam is al
gekozen; er is al iets waarin u terecht komt; al iets neergelegd door de mensen voor u
1 PLATO’S GROT
⇒ een verhaal = een allegorie = een bepaalt theoretisch concept aan de zintuigen appelleren
Plato vergelijkt onze dagelijkse leefwereld met een grot waarin:
• We tegen een muurtje vastgekluisterd zitten
• Enige uitzicht = een vlakke wand voor ons
• Wat zien we? Alleen schaduwen van voorwerpen die door een vuur achter onze rug op de wand voor
ons worden geprojecteerd → beschouwen we deze als enige ware werkelijkheid?
• Grotbewoner losgemaakt + gedwongen om werkelijkheid achter muurtje te leren kennen → hij ontdekt
‘ware’ voorwerpen die nog niemand anders in de grot had gezien
• De grotbewoner is nieuwsgierig en klimt buiten de grot → ontdekt een licht sterker en intenser dan het
vuur in de grot: de zon
• Hij keert terug om zijn lotgenoten van zijn ontdekking te overtuigen → de anderen lachen hem uit,
“laat ons hier toch zitten; we hebben het goed hier. Wat helpt jouw gedroom ons verder?”
• Grotbewoners zijn bang, vernemen dat hun leven zich afspeelt in een schaduwwereld → ze aanvaarden
niet de consequenties van de ontdekking, maar kiezen voor de voortzetting van hun geruststellend
bestaan
➔ Door verwondering worden evidenties op losse schroeven gezet en waarover men niet kan blijven doen alsof
zijn neus bloed → niet iedere filosoof wacht het lot om onbegrepen te blijven, maar ook niet iedereen zal zo’n
boodschap van harte verwelkomen
Filosoof = degene die verwondering ten einde toe denkt → mag al eens lacherig beschouwd worden als
wereldvreemde dromer, toch is filosoferende mens in hoogste mate wèl op de wereld betrokken: wereld
erkennen + wereld laten zijn → wereld niet herleiden tot evidenties/vanzelfsprekendheden
Verwondering ≠ privilegie filosofie? Ook wetenschapper, dichter, religie vertrekt vanuit verwondering maar daar
is het hun niet om te doen → alleen in de filosofie is verwondering beginpunt + ook leidraad die het denken in
haar greep houdt = begin + beginsel dat filosofie beheerst
7
,2 FILOSOFIE EN IDEOLOGIE
Filosofie = wetenschap
• Beweert iets stelligs over de werkelijkheid = stellingen poneren
• Argumentatie
• Technisch vocabularium
Verwondering blijft in het spel
• Filosofie stelt zich open
• Ruimte voor kritiek en vragen
Ideologie
• = geheel van definitieve zekerheden die het bestaan ordenen
• Houdt vast aan het status quo (het bestaande) → conservatief
Filosofie boekt resultaten → voortdurende verfijning aan de gang
• Vb.: slavernij is als een ontoelaatbare uitbuiting afgekeurd → eerst door enkelingen, later door de
meerderheid en ten slotte afschaffing in wetten vastgelegd
• Vb.: rechten van de mens, reactie tegen ongebreidelde exploitatie van de natuur, …
3 DE HISTORICITEIT VAN DE FILOSOFIE
Filosofie = afhankelijk van haar spatio-temporele context
• Filosofie verschilt in tijd en ruimte → vragen en antwoorden veranderen voortdurend
• Vb.: voor of tegen slavernij → probleem = passé, maatschappelijke context is bereikt
• MAAR: vragen keren wel terug onder andere vorm: vb.: zijn alle vormen van slavernij uit de wereld?
• Ook vragen die vroeger niet speelde: vb.: kwestie van dierenrechten
Filosofie = historisch bepaalt → de filosofie is wezenlijk historisch
• G.W.F. Hegel: ‘Die philosophie des Rechts, ist ihre Zeit in Gedanken erfasst’
• Vragen én antwoorden = altijd een uitdrukking van welbepaalde tijdsgeest
Ook interpretatie is historisch bepaalt
• Elke verklaring/interpretatie van een ervaring = zelf het resultaat van een bepaalde bestaanscontext →
die bepaalt de manier van interpreteren + legt vast wat te interpreteren valt
• Hegel: alles is historisch, maar ik niet → kan niet zowel object als subject = historisch bepaalt want
interpretatie van de oudheid zou anders altijd identiek zijn
Historisch object en subject
• Geschiedenis = opeenvolging van horizonten waarbinnen de interpretatie van het historische telkens
tegen een andere achtergrond verschijnt → geschiedschrijving is niet alleen het reconstrueren van het
gehistoriseerd object, MAAR ook de historiciteit van subject zelf wordt in het vizier genomen
8
,Oudheid
DEEL I: DE LOTGEVALLEN VAN DE FILOSOFISCHE RATIONALITEIT
“Ihre Zeit in Gedanken erfasst” → elke tijd/cultuur heeft een eigen specifieke zienswijze, een wereldbeeld dat
fungeert als kader waarbinnen de wereld verschijnt
= bestaanshorizon waarin we zijn geboren (‘geworpen’) en die we vanzelf in ons opnemen → daardoor zijn we
altijd ‘kind van onze tijd’
• Voor ons gekozen
• Slechts gedeeltelijk expliciteerbaar → u kan uw wereldbeeld niet helemaal uitleggen, voelt aan als 2e
natuur
• Wereldbeeld = veranderlijk → door geleidelijke ontwikkelingen (≠ niet door bewust keuzes van
gemeenschap), maar breuklijnen tussen ‘oud’ en ‘nieuw’ door:
o Revoluties
o Avant-garde Verandering perspectief op
o Breuken (baanbrekend werk) heden, verleden + toekomst
• Wijsbegeerte vs. wereldbeeld
o Conservatief-legitimerend
o Kritisch-progressief
HOOFDSTUK 1: W IJSBEGEERTE BINNEN DE ANTIEKE BESTAANSHORIZON (6DE EEUW
V .C. – 6 DE EEUW N .C.)
1 HET ONTSTAAN VAN DE WIJSGERIGE RATIONALITEIT
In het Griekse cultuurgebied → de rede (logos, ratio) wordt als nieuw verklaringsprincipe ontdekt
MAAR voorheen: Griekse cultuur gebaseerd op oeroude tradities gefundeerd door verhalen = mythen → bieden
antwoord op allerlei vragen (vb.: vragen naar de oorsprong; betekenis van fenomenen; het waarom van dingen)
Mythe = eenmalige, grondleggende gebeurtenis die ergens in het duister verleden, of buiten de tijd plaatsvond
en zo uitlegt hoe het bestaande tot stand is gekomen → meestal met goden/halfgoden die door hun doen en
laten de gang van zaken bepalen
Is niet kritisch: geldigheid van haar verklaringsmethode wordt niet in twijfel getrokken
Is normatief: verklaard niet alleen waarom de dingen zijn wat ze zijn, ook waarom de dingen zo moeten zijn →
bestaande bevestigd + wordt gelegitimeerd
Dichters Homerus (8ste eeuw v.C.) en Hesiodus (7de eeuw v.C.) legden het Grieks mythisch wereldbeeld vast →
orde van de werkelijkheid afgeleid uit genealogie van de goden: natuurkrachten/hemellichamen beschreven als
antropomorfe goden
9
, 1.1 VAN MYTHOS NAAR LOGOS
6de eeuw v.C. → cultuurshock door contact met vreemde volkeren (antropomorfisme), kolonisatie en handel,
zucht naar vernieuwing → nieuwe wereldbeschouwing komt tot stand → kritiek op de vanzelfsprekendheid van
de mythe → verhalen voortaan interpreteren
Cultuurshock ≠ onaangekondigd → mythe zelf gaf al blijk naar verklaring/strategieën om de wereld beheersbaar
te maken
Kritiek op immorele natuur van de homerische goden door dichter Xenophanes (ca. 565-473 v.C.) → Godsbeeld
verschilt van volk tot volk: goden zijn opgevat naar het beeld + gelijkenis van de mensen (geld ook voor de
dieren)
Er worden nieuwe verklaringsmethoden gezocht die universeel inzicht bieden (niet langer gebonden aan lokale
tradities en mythen)
Mondelinge naar schriftelijke cultuur → hang naar codificatie, standaardisering en homogenisering = nieuwe
omgang met de tekst
Wat is er veranderd dat het vroegere niet meer functioneert? Men zoekt nu universele geldigheid, objectieve
inzichtelijkheid en systematisch ordening = logos (woord, definitie, rede, uitleg) die wordt afgelegd over te
verklaren fenomenen → alle situaties waarin uitleg is verschuldigd vragen om logos
Begin van Grieks wonder = overgang mythos naar logos + consequenties ervan voor mens en maatschappij
de
filosofie Structuralist Claude lévi-Strauss: mythe = voor primitieve mensen een even waardevolle strategie als
wetenschap in een door techniek beheerste samenleving
Mythe = wilde denken logos = getemde denken
(bricoleur) (ingenieur)
➔ Nauwelijks bewuste bedoeling mythe = bedoeling logos → beheersing van mysterieuze wereld
Logos is zelf al in de mythos doorgedrongen want Hesiodus zijn theogonie was bedoeld om eenheid te brengen +
inconsistente weergave van de genealogie van de goden → eerste uniformiteit + homogenisering werd
nagestreefd → mytho-logie = eerste rationalisering vond plaats
Desacralisering van de natuur → antropomorfe goden verhuizen naar een aparte plaats (=Olympus): onmogelijk
om goden nog aan één bepaald natuurfenomeen te koppelen (weergod/vruchtbaarheidsgod) als men stelt dat
de goden op mensen gelijken → DUS verhuizen de goden naar ‘bovennatuurlijke’ plaats waar zij met natuur en
mensen en met elkaar in interactie treden
Kennis getransformeerd tot ‘een weten omwille van het weten’ = theoria → zuiver beschouwelijke theoretische
activiteit van de wetenschapper. Komt van theoros = ambassadeur die namens zijn stadstaat religieuze/sportieve
festivals in andere steden bijwoont → toeschouwer die van op afstand het schouwspel bekijkt
10