Inhoudsopgave
PowerPoint 1: waarden en normen inleiding............................................................................................................................ 3
Doel van de cursus...........................................................................................................................................................................3
Waarden en Normen........................................................................................................................................................................3
PowerPoint 2: Economie en samenleving – Change or Perish................................................................................................... 4
Economic growth.............................................................................................................................................................................4
Impact on Environment....................................................................................................................................................................5
Impact on State and Legislation.......................................................................................................................................................6
Impact on values and norms............................................................................................................................................................6
New risks and new opportunities.....................................................................................................................................................7
Intermediate Conclusion on Macro-trends......................................................................................................................................7
Systemic change: an example. Risk and Opportunities?..................................................................................................................8
Gastles: Marc Fleurbaey.......................................................................................................................................................... 8
Boek: A manifesto for social progress..............................................................................................................................................8
Reforming Capitalism................................................................................................................................................................10
Presentatie Marc Fleurbaey – Reforming capitalism and the welfare state.................................................................................11
More on capitalism based on recent research..........................................................................................................................13
Questions...................................................................................................................................................................................14
PowerPoint: De vrije markt: eigenschappen, grondvoorwaarden, beperkingen en culturele invloed.......................................15
Twee tradities: markt als bedreiging en als redding......................................................................................................................15
Eigenschappen van markten vanuit eerste theorema welvaartseconomie...................................................................................16
Bewaken van de competitieve markt.............................................................................................................................................17
Institutionele en culturele grondvoorwaarden..............................................................................................................................18
Beperkingen van markten..............................................................................................................................................................18
Culturele invloed............................................................................................................................................................................18
Gastles Wayne Visser............................................................................................................................................................. 20
PowerPoint: CSR.................................................................................................................................................................... 24
Link met de lezing en slides van Wayne Visser..............................................................................................................................28
PowerPoint: Milieu – Circular economy, sharing economy...................................................................................................... 29
Strategy today and tomorrow.......................................................................................................................................................29
Sustainability, the concept…..........................................................................................................................................................30
Linear economy – current model and its consequences................................................................................................................30
Circular economy – concepts and definitions.................................................................................................................................30
Legislative aspects..........................................................................................................................................................................30
A new business model....................................................................................................................................................................31
Circular economy, resource productivity, economic growth and decoupling................................................................................32
Sharing economy............................................................................................................................................................................32
1
,PowerPoint: Werknemer....................................................................................................................................................... 33
PowerPoint: consument – productverantwoordelijkheid & reclame.......................................................................................35
PowerPoint: A few notes on ethics......................................................................................................................................... 36
PowerPoint: Ethics and Compliance inside the organization................................................................................................... 41
What is at stake?...........................................................................................................................................................................41
Compliance: A brief history............................................................................................................................................................41
Building blocks of a compliance department and best practices...................................................................................................42
Bespreking cases: analyst dilemma & worldcom.................................................................................................................... 44
Analyst Dilemma............................................................................................................................................................................44
Worldcom case/ Lernout & Hauspie..............................................................................................................................................44
Controlemechanismen invoeren....................................................................................................................................................45
PowerPoint: Sustainable Finance........................................................................................................................................... 46
A sustainable bank.........................................................................................................................................................................46
Indirect impact of finance: SRI/ESG...............................................................................................................................................47
SRI: different strategies..................................................................................................................................................................48
Synthese................................................................................................................................................................................ 50
Evaluatie.........................................................................................................................................................................................50
3 leerlijn..........................................................................................................................................................................................50
Change or Perish............................................................................................................................................................................50
Kritische individu en stakeholder relaties......................................................................................................................................51
Wat doen onze bedrijven?.............................................................................................................................................................51
Belangrijke competenties in nieuwe economie (en dit vak)..........................................................................................................51
2
,Samenvatting Ethisch en Duurzaam
ondernemen: slides
PowerPoint 1: waarden en normen inleiding
Doel van de cursus
DRIE SUBTHEMAS
• Aanreiken van een brede, normatief gedragen visie op de interactie van tussen economie en
samenleving (rol van markten, ondernemingen)
• Rol van ethiek in de organisatie, plaats van compliance en ethische bedrijfscultuur
• Duurzaam ondernemen als bedrijfsmodel van de toekomst
Versterken van volgende competenties die cruciaal zijn voor duurzaam ondernemen
• Systeem visie: Interactie tussen elementen in een bedrijf en buiten het bedrijf met andere
stakeholders
• Lange termijn denken
• Normatief denken: Onderscheid maken over wat wel en wat niet kan. Begint een grotere rol te
spelen in de interacties tussen het bedrijf en de samenleving
Vb. Slachthuizen moeten rekening houden met dierenvrienden/gaya… kan in de media komen en dan
stoppen supermarkten met samenwerking
Waarden en Normen
Terug naar het begin: acht concepten
• Waarden
• Normen
• Moraal
• Ethiek
• Wet
• Cultuur
• Religie
• Technologie
Invloed van waardenverschuivingen voor ondernemingen
• Verschuivingen in verhouding met stakeholders
• Leveranciers (hfst 4)
• Consumenten (hfst 5)
• Werknemers (hfst 6)
• Investeerders (hfst 7)
• Milieu (hfst 8)
• Samenleving (hfst 9)
• Explicitering en controle van interne waarden en normen (de bedrijfsethische revolutie)
• MVO als nieuwe verhouding t.o.v. de samenleving (de duurzaamheidsrevolutie)
Interne controle mechanismen
• De missie of centrale waarden van het bedrijf
• Gedragscodes
3
, • Sturen op basis van waarden
• Alarmbellen: ombudspersoon, klokkeluiders…
• De ‘Ethics Officer’
Manners are of more importance than law
the law touches us but here and there and now and then.
Manners are what vex or soothe, corrupt or purify, exalt or debase, barabarize or refine us by a constant,
steady, uniform and insensible operation like that of the air we breathe in.
Edmund Burke (Letters on a Regicide Peace 1795)
Sturen vanuit het midden van de onderneming
• In de wereld van waarden en normen is iedereen een leider, die midden in de organisatie staat en
wiens gedrag bepalend is.
• Dit gedrag zit verweven met de socio-politieke omgeving waarin je werkt en met de
organisatorische structuur die het individuele handelen stuurt.
Leiden en organisatorische verandering
• Start met de centrale waarden
• Vorm een team van gelijkgezinden
• Durf uzelf te vergelijken: waar staan we tegenover anderen; andere managers, bedrijven,
organisaties,…
• Probeer transparant te zijn in wat je doet en test zo je keuzen
• Herken het momentum en zoek versterking
• Vergeet je eigen wortels niet, je eigen waarden, je eigen doel…
PowerPoint 2: Economie en samenleving – Change or Perish
Why the transition towards sustainable business models is unavoidable
Economic growth
John Maynard Keynes, Economic Possibilities for our Grandchildren
The economic problem may be solved within a hundred years. Why, you may ask, is this so startling? It is
startling because-if, instead of looking into the future, we look into the past-we find that the economic
problem, the struggle for subsistence, always has been hitherto the primary, most pressing problem of the
human race-not only of the human race, but of the whole of the biological kingdom.
Will this be a benefit? If one believes at all in the real values of life, the prospect at least opens up the
possibility of benefit. Yet I think with dread of the readjustment of the habits and instincts of the ordinary
man, bred into him for countless generations, which he may be asked to discard within a few decades. To
use the language of to-day-must we not expect a general “nervous breakdown”?
World GDP and Population
Zowel GDP als populatie zijn aan het stijgen. Hoewel, als resultaat van versnellende technische
vooruitgang, overstijgt GDP de populatie groei.
Wat drijft de verandering? economische groei, economische ontwikkeling. belangrijke impact op de
samenleving. Klassenstructuur wordt gewoon weggevaagd.
Objectieve tekorten echte schaarste problemen. Keynes: in 2 generaties is dit opgelost en in essentie is
dit ook zo gebeurd (eten, kleren, verwarming). Dit hebben de meeste zeer makkelijk ter beschikking. is
NIEUW in de geschiedenis. Nu kan je naar de winkel gaan en vindt je al het eten/de kleren die je maar wil.
4
, Er zijn nog niet zo heel veel landen in de derde
fase ‘post-transition stationary population’.
België behoort hier wel aan toe.
Meerderheid van de bevolking zit in de
tussenfase. Pre development niet veel landen
Post-transition nóg minder.
In de pre development fase is de overlevingskans
van kinderen laag. Wat kan ervoor zorgen dat
deze overlevingskans vergroot? Betere kledij,
betere hygiëne, elke dag voedzaam eten.
Economische groei doet anders denken over
het willen van kinderen. Oudere religies:
kinderen zijn kapitaal en respect voor ouderen is
superbelangrijk.
Voor ons: hebben we een sociale zekerheid. We
hebben geen kinderen meer nodig die voor ons
gaan zorgen want, daar hebben we een systeem
voor. Nu zijn kinderen een investeringsobject.
1-kind policy vroeger wet in China nu
‘sociale norm’
Ongelijkheid neemt toe. We kijken naar Regional HDI averages: levensverwachting, scholingsgraad, BBP
per capita. China op zeer korte tijd extreem veranderd.
Impact on Environment
System change: basic concepts
• Ecosystem as dynamic system
• Mutiple equilibria
• Resistance: how strong is initial state
• Resilience:
• capacity to respond to disturbance
• speed at which system returns to initial state
• Regime shift:
• change in steady state
• Non-linear change
• Treshhold: limit condition leading to regime shift
Economische groei impact op resources impact op milieu
Tipping point kleine verschuivingen grote effecten andere evenwichten. We kunnen niet zomaar
terug gaan.
Waar zit de Regime Change?
Planetary boundries. Waar zit die threshold?
Klimaatverandering is niet het enige probleem. nitraat cylce & biodiversiteit. Klimaatverandering hangt
zeer sterk lokaal af.
5
, We zien landen evolueren nr
het quadrant “sustainable
development”. We moeten
vermijden dat China hetzelfde
patroon als ons volgt. Ze
zouden beter meteen
evolueren naar het quadrant.
Hier wil je zitten. En daar zit
geen enkel land. Hoe kan je de
constraint meenemen in het
ontwikkelingsproces. Eigenlijk
worden wij nu pas met de
contraint geconfronteerd.
Deze wordt nu pas tastbaarder
Impact on State and
Legislation
Wagner’s Law: Expansion of the state. Tussen 1960 en 2015 is het BBP van België ongeveer verdrievoudigd.
Aantal pagina’s in het federale register blijven telkens stijgen. Hoe rijker het land, hoe strenger de
regulering. IRON LAW brede trend, gaat niet veranderen. Er gaan geen wetten zomaar wegvallen.
Impact on values and norms
gedrag van mensen sturen
mensen gaan anders denken
Changing values: world values survey (zie slides 26 en 27!!)
Two dimensions of cross-cultural variation
(1) Weak vs. strong SECULAR-RATIONAL Values:
ideal of a sacred community, versus a secular community
This polarity is about ideals of the COMMUNITY
(2) Weak vs. strong SELF-EXPRESSION Values:
conformist versus expressive individual
this polarity is about ideals of the INDIVIDUAL
Seculiere staat of niet. Indien van wel dan heeft religie
een minder grote rol.
Individu meer zelfexpressie of wordt groep belangrijker
dan het individu.
Pragmatisch land (China) principieel land (VS)
We komen allemaal uit de hoek premoderne
samenleving. We detraditionaliseren, allemaal.
6
, 0,65
+
0,60
Pijlen draaien om op het einde. Als
1961-70
basisregels snel verschuiven dan is er
1971-80
0,55
after 1980 1951-60 veel onzekerheid. En dan gaan mensen
0,50
1941-50 terug naar het zekere en naar meer
Secular-Rational Values
1931-40
after 1980
conservatieve bewegingen. Mensen
0,45 before 1921
gaan op de rem gaan staan.
after 1980
0,40 after 1980
1971-80
after 1980 1961-70
Referentiepunt verandert van familie nr
0,35 before 1921
1951-60 de wereld (sociale media). Brede
1941-50
0,30
after 1980 1931-40
familie clan.
0,25
Mensen die studeren vs mensen die
before 1921 1921-30
0,20
before 1921
niet studeren. Het bolletje verschuift nr
before 1921
Africa
de rechterboven hoek, waar zelf-
0,15
expressie groter is en waar er meer een
_
0,10
0,15 0,20 0,25 0,30 0,35 0,40 0,45 0,50 0,55 0,60 0,65 0,70
seculiere staat heerst.
_ Self-Expression Values +
Slide 32 perceived presence of
democracy vs subjective importance of
democracy.
Rising PLA (postmaterialistic liberty aspriations) let people place more emphasis on democracy but make
them more critical of its presence, nurturing a democratic reform potential.
Kritische individuen worden meer de norm. Hoe democratisch vindt u, uw land? PLA 5, meest
democratische krachten hoewel we het niet genoeg vinden.
New risks and new opportunities
History of cheating EPA
De boetes worden steeds hoger en hoger. Mensen blijven onethische beslissingen maken, maar de
consequenties zijn alsmaar hoger.
Economische risico’s als je bepaalde rechten gaat negeren vroeger was dit niet zo. Vroeger kwam je er
makkelijk vanaf.
We blijven wetten overtreden, maar de impact is verschillend.
- Veel meer milieuwetgeving
- Veel minder tolerantie
Comparable evolutions in pharma, oil sector, chemistry, food, banking (around 200 billion)
Verkoop Tesla: 2015 Nederland: 95 BMW7; versus 1891 Tesla S; ja maar dat komt door subsidies, maar dat
is precies het punt subsidies zullen nooit komen voor het zoveelste ietwat zuinigere dieselmodel, maar wel
volop voor wie in juiste richting innoveert.
Angorra rabbit vacht kan worden behaald op een andere manier scheren ipv levend vellen.
Fairtrade stijgt.
Intermediate Conclusion on Macro-trends
Three ways in which soft values become hard: civil society, law and market
• Civil society: growth of NGO’s (value shift and expressive individual). Impact on business e.g. Peta
and angora rabbits
7
