SAMENVATTING NEUROGENE SPRAAKSTOORNISSEN
MOTORISCHE SPRAAKSTOORNISSEN
ENKELE DEFINITIES
DEFINITIE EN DUIDING ‘MOTORISCHE SPRAAKSTOORNIS
• Sensorimotorisch spraakstoornis = groep spraakstoornissen die tekortkoming
weerspiegelen in sensorimotorische planning, programmering, controle of uitvoering
vd spraak
• Niet
o Perifere structurele abnormaliteiten
o Gehoorverlies
o Neurologische problemen die hogere cognitieve functies (dus ook
linguïstische) aantasten
o Andere neurologische stoornissen
o Neurogene/psychogene stemstoornissen
o Psychogene stoornissen
o Normale variaties spraakproductie: leeftijd & stijlgerelateerd
,MOTORISCHE SPRAAKSTOORNIS
• Motorische <> sensorimotorische spraakstoornis?
• MSS = vereenvoudiging
• Maar sensorisch systeem speelt belangrijke rol bij spraak
o Feedback aangaande
▪ Contact (tactiel)
▪ Proprioceptie
▪ Pijn via sensorische banen
▪ Temperatuur → kernen in de hersen-
▪ Smaak stam
▪ Speekselproductie
o + auditieve feedback (nVIII): eindproduct (akoestisch signaal) maakt dus deel
uit van het controlesysteem; uniek voor motorische activiteiten
• Aangeboren of verworven
• Regressief, chronisch of progressief
• Geassocieerd met talrijke ziekten die verschillende delen CZS of PZS aantasten
• Twee grote categorieën: dysartrie en spraakapraxie
PREVALENTIE MSS
• 1/3 van alle verworven communicatiestoornissen
• Dysartrie + spraakapraxie = ½ neurogene spraakstoornissen
DYSARTRIE
DEFINITIE DYSARTRIE
• Collectieve naam groep spraakstoornissen = parapluterm
• Resultaat stoornissen motorische controle over spraakmechanisme tgv schade
perifeer of centraal ZS
• Omvat problemen in orale communicatie tgv paralyse, zwakheid of incoördinatie
spraakmusculatuur
DYSARTRIE
• Abnormaliteit in kracht, snelheid, bereik, vastheid, tonus en/of accuraatheid van
bewegingen
• Impact op verschillende subsystemen van spraak
1. Articulatie
2. Fonatie
3. Resonantie
4. Prosodie
, 5. Ademhaling
AFWIJKENDE SPRAAKKENMERKEN BIJ DYSARTRIE
• Darley, Aronson & Brown (DAB, 1969, Mayo Clinic)
o Spraaksamples 212 patiënten met dysartie
o Lijst van 38 afwijkende perceptuele spraakdimensies
o Dimensies gerelateerd aan toonhoogte, luidheid, stem, resonantie, respiratie,
prosodie & articulatie
o + spraakverstaanbaarheid & bizarheid
o Ernstbepaling
▪ Oorspronkelijk: 7-puntenschaal
▪ Duffy et al: reductie naar 5-puntenschaal
• 0 = normaal, 1 = licht, 2 = matig, 3 = duidelijk, 4 = ernstig
AFWIJKENDE SPRAAKKENMERKEN DAB
• Fonatie
o Toonhoogte
▪ Afwijkend toonhoogteniveau
▪ Toonhoogtebreuken
▪ Monotoon
▪ Stemtremor
o Luidheid
▪ Monoluidheid
▪ Excessieve luidheidsvariaties
▪ Wisselende luidheid
▪ Afname luidheid
▪ Afwijkend algemeen luidheidsniveau
o Stemkwaliteit
▪ Ruwe stem
▪ Natte, hese stem
▪ Wilde lucht (continue)
▪ Wilde lucht (transient)
▪ Gespannen-geknepen stem
▪ Stem stops
• Articulatie
o Onnauwkeurige consonanten
o Verlengde fonemen (vaak compensatiemechanisme)
o Herhaalde fonemen
o Onregelmatige articulatorische verstoringen (soms beter, soms slechter)
o Distorsie vocalen
, • Resonantie
o Hypernasaliteit
o Hyponasaliteit (effect op spraak banaler dan hypernasaliteit)
o Nasale emissie
• Prosodie
o Afwijkende spreeksnelheid
▪ Trager ter compensatie
▪ Sneller – lijkt enkel perceptief zo door onduidelijke articulatie
o Variabele snelheid
o Toename snelheid in segmenten
o Toename algemene snelheid
o Korte spraakrushes
o Verlengde intervallen
o Ongepaste stiltes
o Korte uitingen
o Verminderde klemtoon
o Overdreven en gelijke klemtoon
• Respiratie
o Geforceerde inspiratie-expiratie
o Hoorbare inspiratie
o Grom aan einde uiting
• Algemeen
o Spraakverstaanbaarheid
o Bizarheid = hoe onnatuurlijk het klinkt
AFWIJKENDE SPRAAKKENMERKEN – DUFFY
• Diplofonie = simulatene perceptie 2 toonhoogtes
• Flutter = snelle stemtremor met relatief lage amplitude
• Stridoreuze inademing = gelijkaardig aan hoorbare inspiratie maar met ruwe fonatie
• Myoclonus = ritmische, tremorachtige ‘beats’, soms stemonderbreking
• Zwakke consonanten = plosieven akoestisch onvoldoende te onderscheiden of te
zwak door excessieve nasale luchtstroom
• Trage of snelle AMRs
• Onregelmatige AMRs = onregelmatig in duur, toonhoogte of luidheid
• Eenvoudige stem tics = repetitieve, snelle, schijnbaar onwillekeurige geluiden
• Palilalie = compulsieve repetitie woorden of zinsdelen, toenemende spreeksnelheid
& afnemende luidheid
• Coprolalie = onvrijwillige, compulsieve, repetitieve obscene taal of vloeken