Resume
Samenvatting Vraagstukken uit de penologie en forensische hulpverlening
- Établissement
- Katholieke Universiteit Leuven (KU Leuven)
Samenvatting penologie en forensische hulpverlening
[Montrer plus]
1 vérifier
Par: inecuyvers • 4 année de cela
Aperçu du contenu
VRAAGSTUKKEN UIT DE PENOLOGIE EN FORENSISHCEHULPVERLENING 2019-2020
INHOUDSOPGAVE
0. Inleiding .......................................................................................................................................... 4
1. Algemeen................................................................................................................................. 4
3. Inleiding tot deel T. Daems ..................................................................................................... 5
3. Inleiding tot deel A. Pemberton............................................................................................... 7
I. Elektronisch toezicht ...................................................................................................................... 9
1. Inleiding................................................................................................................................... 9
2. De ontwikkeling van ET in België in vogelvlucht ................................................................ 13
3. Wat is de aantrekkingskracht van ET? .................................................................................. 16
4. ET in Europa ......................................................................................................................... 32
5. Ethisch kader: grenzen aan de groei van ET?........................................................................ 37
6. Vragen bij ET ........................................................................................................................ 42
II. Basiswet gevangeniswezen en rechtspositie van gedetineerden: casus naaktfouilles .................. 44
1. Inleiding................................................................................................................................. 44
2. Ontwikkelingen basiswet gevangeniswezen ......................................................................... 45
2.1. Van inherente beperkingen… ............................................................................................ 45
2.2. …naar gelegitimeerde beperkingen .................................................................................. 46
2.3. Ontwikkelingen in België in vogelvlucht ......................................................................... 47
2.4. Basisprincipes van de basiswet gevangeniswezen ........................................................... 48
2.5. Het hobbelparcours van de basiswet gevangeniswezen ................................................... 50
2.6. Casus: de regulering en deregulering van de naaktfouilles .............................................. 51
3. Besluit.................................................................................................................................... 64
III. Toezicht op detentie .................................................................................................................. 65
1. Inleiding: waarom toezicht? .................................................................................................. 65
2. De preventieve wende ........................................................................................................... 67
3. Het Europese antifoltercomité ............................................................................................... 70
4. Het VN-antifoltercomité........................................................................................................ 73
5. Het dertigersdilemma van het CPT ....................................................................................... 77
6. Centrale toezichtsraad en commissies van toezicht ............................................................... 88
7. Tot besluit .............................................................................................................................. 89
1
,IV. Europese penologie ................................................................................................................... 90
1. Inleiding: Europa en de straf ................................................................................................. 90
2. Raad van Europa ................................................................................................................... 92
2.1. Europees Hof voor de Rechten van de Mens .................................................................... 92
2.2. CPT.................................................................................................................................... 94
2.3. Aanbevelingen van Committee of Ministers ..................................................................... 95
3. Europese Unie ....................................................................................................................... 97
V. Narratieve criminologie ........................................................................................................... 102
1. Inleiding............................................................................................................................... 102
2. Verhalen en plots ................................................................................................................. 102
3. Levensverhalen .................................................................................................................... 105
4. Shadd maruna’s making good ............................................................................................. 108
5. Presser’s Narratives of offenders......................................................................................... 111
VI. Narratieven en herstelgerichte detentie ................................................................................... 117
1. Verhalen over het plegen van criminaliteit.......................................................................... 117
2. Veranderde verhalen over criminaliteit in cultuur ............................................................... 122
3. “criminogeen” meta-narratief, the code of the street ........................................................... 124
4. Narratieve victimologie ....................................................................................................... 125
4.1. Belang van verhalen voor slachtoffers ............................................................................ 125
4.2. Belang van de verhalen die anderen vertellen over hun slachtofferschap ....................... 131
VII. (De-)radicalisering en narratieven ........................................................................................... 135
1. Inleiding: narratieven in de studie van radicalisering .......................................................... 135
2. Kleine achtergrond van terrorisme ...................................................................................... 136
3. Mechanismen van radicalisering ......................................................................................... 138
4. Radicalisering als een zoektocht naar significantie ............................................................. 144
5. De martelaar en de zelfmoordterrorist ................................................................................. 150
VIII. Herstelrecht, “desistance” en detentie ................................................................................. 155
1. Inleiding............................................................................................................................... 155
2. Herstelrecht: een aantal basisgedachten .............................................................................. 156
3. Herstelrecht: de aartsvader .................................................................................................. 161
4. Herstelrecht en ‘desistance’ ................................................................................................. 165
5. Herstelrecht en detentie ....................................................................................................... 176
IX. Maatschappelijke narratieven over straf en criminaliteit......................................................... 184
2
,1. Het maatschappelijke verhaal over criminaliteit en straf .................................................... 184
2. Hoe praten we over “nieuwe misdrijven” en “nieuwe ........................................................ 184
slachtoffers” .................................................................................................................................... 184
3. Het veranderende “strafklimaat” ......................................................................................... 194
4. Het verhaal over slachtoffers ............................................................................................... 206
3
,0. INLEIDING
1. ALGEMEEN
Identificatie
C09C6A
Studiepunten: 6
Begeleidingsuren: 13 x 2
Deelnemende studenten (83):
Master criminologische wetenschappen
Andere: wie?
Niveau: gespecialiseerd
In de breedte: capita selecta
In de diepte: empirisch onderzoek, beleidsontwikkelingen en theorievorming
Situering
In pijler ‘Persoons- en gemeenschapsgerichte criminologie’
T.a.v. hoorcollege ‘Penologie en penitentiair recht’ (3de Bac)
T.a.v. hoorcollege ‘Gerechtelijke geestelijke gezondheidszorg’ (2de Bac)
T.a.v. Criminologische praktijk en werkcollege (3de Bac) – Strafrechtsbedeling en welzijnszorg
T.a.v. de masterproef
Begrippen
Penologie: gedrags- en sociaalwetenschappelijke studie van strafrechtelijke sancties,
strafoplegging en strafuitvoering
Forensische hulpverlening: diverse vormen van gedragskundige en/of hulpverlenende
interventies in de opeenvolgende fasen van de strafrechtsbedeling, zowel in een
vrijheidsbenemende als in een niet-vrijheidsbenemende context
Doelstellingen
Kennen
Nieuwe thema’s: grondige kennis/inzicht
Penologische en forensische theorievorming
Het institutionele/juridische kader + feitelijk functioneren
Evaluatief onderzoek (bv. individuele strafervaring, functioneren elektronisch toezicht)
Kunnen
Geïntegreerde benadering van praktijk – beleid – onderzoek – theorie
Houding
Kritische en wetenschappelijk onderbouwde benadering van hedendaagse fenomenen
4
,Inhoud
Zie programma 2019-2020
Reader = verplichte lectuur, gekoppeld aan thema’s van hoorcolleges
Ondersteunend en aanvullend t.a.v. de hoorcolleges
Te kennen!
Toledo (documenten hoorcolleges, mededelingen)
Discussie
Evaluatie
Klassiek, mondeling examen met schriftelijke voorbereiding
Niet: paper
Wel
Actieve participatie tijdens contactmomenten wordt aangemoedigd
Verdere persoonlijke studie is absoluut noodzakelijk; de informatie van de
contactmomenten volstaat niet om te slagen voor dit opleidingsonderdeel
Wetteksten zijn niet nuttig voor dit vak maar mogen wel meegenomen worden
3. INLEIDING TOT DEEL T. DAEMS
THEMA 1: Elektronisch toezicht
Vooral kijken naar de verwachtingen die gewekt worden door het ET en de hoop dat de introductie van
het ET heel wat problemen in de huidige strafrechtsbedeling kan oplossen. We zien dat er
hoogoplopende verwachtingen zijn en het lijkt wel een oplossing voor allerhande kwalen. Maar is dit
ook zo? Hier worden vraagstukken bij geplaatst.
THEMA 2: basiswet gevangeniswezen en rechtspositie van gedetineerden – casus: naaktfouilles
Algemene terug– en vooruitblik op ontstaan, ontwikkeling en toekomstperspectieven van de
basiswet gevangeniswezen
Focus in het bijzonder op de regulering van naaktfouilles
Vooral de naakt fouilles gebruiken om te grenzen van het recht; wat het recht kan in de
detentiecontext om daar op een meer beschouwende manier naar te kijken en vast te stellen dat
veel hernieuwingen botsen in de praktijk. Dit gaan we doen aan de regulering en deregulering
van de naakt fouilles.
THEMA 3: Toezicht op detentie
CPT: bezoekt lidstaten van de RvE en kan vrije toegang verkrijgen tot gevangenissen, jeugdinstellingen,
centra voor asiel, … kan hier observaties doen, met mensen in gesprek treden en komt op het einde van
het bezoek tot aanbevelingen. Hierdoor komt er een dialoog tot stand. We gaan vooral kijken hoe dit
dialoog verloopt. Wat gebeurt er in dit Europees dialoog en hoe verloopt het in de praktijk. We gaan
vaststellen dat wanneer dat gesprek wordt aangegaan, dan lopen hier vaak dingen fout e leidt het niet
altijd tot de gehoopte resultaten.
5
, Preventieve werkwijze, maar dialoog sputtert…
Hoe verloopt de dialoog in de praktijk?
Vaststelling dat het CPT zelf betreurt dat een groot aantal landen die het op dat moment heeft
bezocht en dat ze falen om de aanbevelingen in werking te stellen en hier dus gevolg aan te
geven. We gaan hierbij een aantal suggesties doen om hier inzicht in te verwerken. We zien ook
een groei aan toezichtsmechanismen die allerhande observaties doen en aanbevelingen doen,
maar wat gebeurt er in de praktijk?
THEMA 4: Europese penologie
Betekent dat als we kijken naar de bestraffing (gevangenisstraf , gemeenschapsstraffen, ET, …) dat er
een toenemende bemoeienis is van het Europees niveau (RvE en EU). De straf is traditioneel een van
de hoekstenen van de natiestaat want een staat definieert zich door zijn geweldsmonopolie. Op een hoger
Europees niveau gebeurt er van alles waardoor de nationale soevereiniteit meer in het gedraging komt.
Over de groeiende impact van Raad van Europa (EHRM, CPT, aanbevelingen Committee of
Ministers) en Europese Unie op vormgeving van strafpraktijk en -debat
Levenslang = levenslang?
Vinter and Others v. The United Kingdom, 9 July 2013
We zien dat Europa een ander koers opgaat dan de VS. Het Amerikaans debat waarbij de
mogelijkheid zich voordoet waarbij men nooit meer een voet buiten de gevangenis zet.
‘Recht op hoop’
Het recht op hoop impliceert dat na een bepaalde periode het dossier opnieuw moet kunnen
voorleggen aan een onafhankelijk orgaan dat zich moet buigen over de vraag of de persoon
terug in de samenleving mag komen.
Ook de EU gaat zich hier meer en meer op richten, maakt het complex want 2 belangrijke
Europese organisaties die zich gaan richten op de straf.
6
,3. INLEIDING TOT DEEL A. PEMBERTON
Kern van tweede deel cursus
Vertrekpunt narratieve criminologie: narratief als een kernmetafoor voor de criminologische
ervaring en het crimonologisch onderzoek
Aan de hand hiervan verschillende andere thema’s: herstelrecht (in detentie), radicalisering en
de-radicalisering, maatschappelijke en culturele visies op straf en strafrecht
Terugkerend: de verhouding tussen en overlap tussen narratieve criminologie en victimologie
College 7: de narratieve criminologie: een inleiding
Korte geschiedenis “narrative turn in social sciences”
Enige basisgedachten uit de narratieve sociale wetenschap: onder meer de link van het verhaal
naar identiteit en cultuur
Narratieve methodologieen van onderzoek
Narratieve criminologie: van Katz’ Seductions of crime, Maruna’s Making Good naar de huidige
narratieve criminologie
Hoe kijken plegers van criminaliteit zelf naar hun daden, hoe voelt en waarom stoppen ze
ermee?
College 8: narratieve criminologie
Narratieven: verschillende gevalsstudies
Narratieve van de omgeving van plegers/ langgestraften
Narratieve victimologie
Hoe kijkt de omgeving vb. de familie naar verschillende vormen van criminaliteit?
College 9: Narratieven en herstelgerichte detentie
Begeleiding van gedetineerden en familie
‘Een opsluiting in een gevangenis brengt heel wat vragen en problemen mee voor wie van zijn
vrijheid is beroofd, maar ook voor wie achterblijft: partner, ouders, kinderen,…’
‘The Norwegian prison where inmates are treated like people’
Link naar herstel in detentie
Verschuivingen in het denken over detentie:
Op weg naar een meer herstelgerichte detentie?
Herstelrecht en narratieven
Herstel als het samenspel van en interactie tussen narratieven (zie college 8)
College 10: (de-)radicalisering en narratieven
Justitiehuizen gaan geradicaliseerde ex-gedetineerden opvolgen - DS 08/11/2017
Gevangenisdirecteurs zijn zoekende
‘Iedereen mijdt geradicaliseerde gedetineerden’
7
, Goeie formules vinden om intra muros aan deradicalisering te doen: dat is volgens
gevangenisdirecteurs de uitdaging. ‘Het is niet omdat een gedetineerde uit frustratie “Allahu
Akbar” roept, dat hij geradicaliseerd is. Het grootste gevaar is dat we te snel dat etiket opplakken.’
Gedragswetenschappeljke perspectieven op (de-)radicalisering
Is radicalisering wel zo’n handig begrip?
Welke rol spelen gevoelens van onrechtvaardigheid in radicalisering?
Het belang van narratieven in begrip en onbegrip van radicalisering
College 11: Narratieven over straf
‘Vier op de tien Vlaamse jongeren willen doodstraf herinvoeren’ (JOP: van 34% in 2008 naar
41,5% in 2013)
Worden we punitiever?
Wat is ‘punitiviteit’?
Wie wordt er punitiever (individuele burgers, strafrechtelijke actoren, publieke opinie, media)?
Waarom worden we punitiever?
Gedragswetenschappeljke perspectieven op straffen
Determinanten van punitiviteit in de maatschappij
Strafrechtelijk populisme?
Slachtoffers en strafhoogte → de mythe van het wraakzuchtige slachtoffer?
De rol van cultuur in de visie op straffen
Maatschappelijke meta-narratieven en de ontwikkeling van straffen
College 12
Het eigen narratief van het (straf)recht
Het (straf) recht als hegemoniaal narratief
Hoe verhoudt het narratief van het (straf) recht zich tot dat van de direct belanghebbenden?
De kritiek vanuit herstelrecht
Wat ontbreekt hier nog? En op welke wijze kan een narratief perspectief deze kritiek nog
verder aanvullen/ verdiepen?
Het narratief van “recht doen” versus “onrecht keren”
8
,I. ELEKTRONISCH TOEZICHT
Teksten reader
Daems, T. (2013). Functies en functionarissen van het elektronisch toezicht. In: T. Daems, T.,
Vander Beken & D. Vanhaelemeesch (eds.), De machines van Justitie : vijftien jaar elektronisch
toezicht in België. Antwerpen: Maklu, 75-126.
Daems, T. (2020). Conclusion: Defamiliarizing Electronic Monitoring. In: Electronic
Monitoring. Tagging Offenders in a Culture of Surveillance. Basingstoke: Palgrave Macmillan,
75-84.
Nellis, M. & Lehner, D. (2014). The Council of Europe and electronic monitoring. The Journal
of Offender Monitoring, 22, 24, 27.
Recommendation CM/Rec(2014)4 of the Committee of Ministers to member States on
electronic monitoring (Adopted by the Committee of Ministers on 19 February 2014 at the
1192nd meeting of the Ministers' Deputies) https://wcd.coe.int/ViewDoc.jsp?id=2163631
Voor meer info, zie e-boek Electronic Monitoring > direct downloadbaar indien ingelogd op LIMO via
uw KU Leuven-account: https://link.springer.com/book/10.1007/978-3-030-34039-1
We bespreken hier niet de discussie over elektronische monitoring bij jongeren, zie hiervoor: Daems,
T. & Goossens, E. (2019). Elektronische monitoring voor jongeren: een volwassen reflectie. In: Put, J.
& Leenknecht, J. (eds.), Het Vlaamse jeugddelinquentierecht. Brussel: Larcier, 107-119.
1. INLEIDING
Krantenpagina uit de Tijd 23 augustus 2013 waarbij een kort bericht over ET wordt besproken. Hierin
wordt er op gewezen dat het ET schijnbaar in de lift zit, een verdubbeling op 1 jaar tijd. Hiernaast een
ander bericht over elektronische maaltijdcheque. 1 op de 3 maaltijdcheques is elektronisch. Ook hier
een verhaal van een succesvolle introductie en het geheel zit dus in de lift. We zien hier dus eigenlijk
twee berichten over elektronische innovaties die toevallig naast elkaar zijn gezet geweest. Interessant
om vast te stellen omdat het hier gaat over een aantal innovaties/ technologische toepassingen die
kenmerkend zijn voor onze tijd en onze samenleving waarin technologie een belangrijke plaats krijgt
een waarbij men ziet dat toepassingen (die fel kunnen uiteenlopen) in opmars zijn. Dit zegt misschien
iets over de fascinatie over technologie en de verwachting dat dit een bijdrage kan leiden tot het
verbeteren van de samenleving. Ook een aantal verschilpunten zoals bijvoorbeeld dat de maaltijdcheque
maar één objectief heeft (namelijk het inruilen voor een voedingswaar) en het idee erachter is dat men
op deze manier voeding kan aankopen. Het gaat dus over een transactie waarbij het inruilen van de
cheque u bepaalde voeding kan opleveren. Het doel van het ET is veel minder helder. Wat verwachten
we hiervan, wat gaat hier achter schuil wanneer het ET verdubbeld, …? Hier zien we de dus dat er veel
verschillende doelen verbonden worden en er veel verschillende verwachtingen zijn waardoor men de
discussie krijgt of de doelen met elkaar contrasteren. Dit betekent dat het ET nader moet worden
bestudeert binnen de context waarbinnen het wordt toegepast. Je kan het ET niet begrijpen zonder oog
te hebben voor de context waarin het wordt toegepast en de wijze waarop de functionarissen het ET
toepassen.
9
, Definitie:‘EM technology must be understood as nothing more or less than a form of remote surveillant
control, a means of flexibly regulating the spatial and temporal schedules of an offender’s life’ (Nellis
& Roswell, geciteerd in Daems 2020: 3)
Meest courante vormen vandaag: radiofrequentie en GPS-technologie
In eigen land zijn er twee toepassingen op dit moment. Het overgrote deel van toezichten gebeurt via
radiofrequentietechnologie waarbij een ontvangst box wordt geïnstalleerd in de woning van de
gecontroleerde waarbij ook een perimeter wordt vastgesteld en waarbij het idee is dat wanneer de
persoon buiten de afgebakende zone begeeft en het uurrooster stelt dat dit niet mag, dan gaat er een
alarmsignaal af dat wordt opgepikt door het Vlaams centrum voor ET. Een andere toepassing is GPS
technologie waarbij het mogelijk is om de bewegingen te volgen. Dit wordt enkel gebruikt in het kader
van de voorlopige hechtenis. Er zijn ook nog andere toepassingen zoals bv. bilateraal ET (wordt nog
niet toegepast in ons land; wordt vooral ingezet in gevallen van partnergeweld en huiselijk geweld
(casussen waarbij er aan het slachtoffer een toestel wordt bevestigd waarbij ze worden geallarmeerd
wanneer de dader zich in een bepaalde zone bevindt). Ook nog andere toepassingen waarbij het mogelijk
is om op geregelde momenten het alcoholpercentage te meten via een mondstuk of via zweet. We zijn
op een moment aangeland waarbij nog andere ontwikkelingen gaan opkomen.
Ontstaan ET
De eerste prototypes: een hele evolutie is afgelegd binnen het ET. Als we terug gaan naar de
geschiedenis moeten we terugkeren naar het eind van de jaren 50/ begin jaren 60. Artikel van 1969
‘Delinquents with tape recorder’ waarin jeugdige delinquenten uitgerust werden met cassetterecorders
1958: ‘Streetcorner research’
20-tal jeugddelinquenten moesten gedurende 9 maanden, 2 à 3 uur per dag spreken over eender
welk onderwerp in de taperecorder. Ze waren dus vrij om te converseren en in het begin was
het makkelijk om thema’s te zoeken maar hoe langer hoe meer gingen ze over hun emoties
praten waardoor ze tot meer inzicht konden komen. Resultaten van het beperkte onderzoek:
vermindering van arrestaties bij die groep jongeren waardoor er mogelijks een impact was van
het experiment. Op het einde van het artikel wordt er geschreven over een nieuwe ontwikkeling,
een klein toestel dat aan de riem kon worden bevestigd. Dit zou een signaal uitsturen dat wordt
opgepikt binnen een centrale post en dit zou mogelijkheden bieden om der persoon op te volgen
en om eventueel goed gedrag te belonen. Op dat moment ook heel wat discussie waardoor
artikels verschijnen over hoe elektronica kan worden ingezet bij controle begrijpen, aanpassen
van menselijk gedrag. Een heel positieve gerichtheid en een hoge verwachting over de
mogelijkheden die technologie kan bieden om menselijk gedrag op te volgen en te monitoren
10
Les avantages d'acheter des résumés chez Stuvia:
Qualité garantie par les avis des clients
Les clients de Stuvia ont évalués plus de 700 000 résumés. C'est comme ça que vous savez que vous achetez les meilleurs documents.
L’achat facile et rapide
Vous pouvez payer rapidement avec iDeal, carte de crédit ou Stuvia-crédit pour les résumés. Il n'y a pas d'adhésion nécessaire.
Focus sur l’essentiel
Vos camarades écrivent eux-mêmes les notes d’étude, c’est pourquoi les documents sont toujours fiables et à jour. Cela garantit que vous arrivez rapidement au coeur du matériel.
Foire aux questions
Qu'est-ce que j'obtiens en achetant ce document ?
Vous obtenez un PDF, disponible immédiatement après votre achat. Le document acheté est accessible à tout moment, n'importe où et indéfiniment via votre profil.
Garantie de remboursement : comment ça marche ?
Notre garantie de satisfaction garantit que vous trouverez toujours un document d'étude qui vous convient. Vous remplissez un formulaire et notre équipe du service client s'occupe du reste.
Auprès de qui est-ce que j'achète ce résumé ?
Stuvia est une place de marché. Alors, vous n'achetez donc pas ce document chez nous, mais auprès du vendeur l-m. Stuvia facilite les paiements au vendeur.
Est-ce que j'aurai un abonnement?
Non, vous n'achetez ce résumé que pour €6,99. Vous n'êtes lié à rien après votre achat.
Peut-on faire confiance à Stuvia ?
4.6 étoiles sur Google & Trustpilot (+1000 avis)
80467 résumés ont été vendus ces 30 derniers jours
Fondée en 2010, la référence pour acheter des résumés depuis déjà 14 ans