Samenvatting
mediabeleid (1/3)
DEEL 1: INLEIDING EN PRINCIPES
Frederique Van Brussel 201695594
VUB | 2019-2020
1
,Inhoudsopgave
1. DE CONTOUREN VAN MEDIABELEID ............................................................................. 4
1.1. Wat is mediabeleid .......................................................................................................... 4
1.1.1. Media = deontologie, ethiek, bescherming ......................................................................................5
1.1.2. Mediabeleid = mededinging .............................................................................................................5
1.1.3. Mediabeleid= ondersteuningsbeleid ................................................................................................6
1.1.4. Mediabeleid: pluralisme verzekeren ................................................................................................6
1.1.5. Toegankelijkheid en universaliteit....................................................................................................6
1.1.6. Economie en markt ..........................................................................................................................7
1.1.7. Mediasystemen ................................................................................................................................7
1.1.8. Eén visie op Mediabeleid .................................................................................................................7
1.1.9. Maar mediabeleid is: ........................................................................................................................8
1.1.10. Kortom, mediabeleid is: ...................................................................................................................8
1.2. Waarom mediabeleid?..................................................................................................... 9
1.2.1. Media zijn belangrijke actoren van sociale communicatie, verandering .........................................9
1.2.2. Belangrijke economische sector .......................................................................................................9
1.2.3. Media neigen tot marktfalen ...........................................................................................................9
1.3. Mediabeleid – regulering en governance .........................................................................10
1.3.1. Mediaregulering: scala aan instrumenten .....................................................................................10
1.3.2. Mediagovernance...........................................................................................................................12
1.4. Mediabeleid in het meervoud .........................................................................................13
1.4.1. Mediabeleid is contextgebonden ...................................................................................................13
1.4.2. Categorisering Hallin and Mancini .................................................................................................13
1.4.3. Andere categoriseringen ................................................................................................................14
1.4.4. Kleine landen versus grote landen .................................................................................................15
1.4.5. Toch ook grote verschillen binnen kleine landen ...........................................................................15
1.5. Hoe mediabeleid dan benaderen? ...................................................................................15
2. Normativiteit en mediabeleid: twee benaderingen ...................................................... 16
2.1. Normativiteit: cultuur vs economie .................................................................................16
2.2. Mediabeleid = cultuurbeleid ...........................................................................................16
2.2.1. Vrijetijdsmaatschappij: ideal of verschrikking ................................................................................16
2.2.2. L’esprit du temps ............................................................................................................................17
2.2.3. The fun-morality .............................................................................................................................18
2.2.4. Vrijetijdsbesteding en mediastudies ..............................................................................................18
2.2.5. Ontspanning als verplichting ..........................................................................................................19
2.2.6. Vrijetijdsbesteding, media en cultuur: cijfers.................................................................................19
2.2.7. Enkele bevindingen ........................................................................................................................21
2.2.8. Mediagebruik .................................................................................................................................22
2.2.9. Link met mediabeleid? ...................................................................................................................25
2.2.10. Mediabeleid = cultureel beleid.......................................................................................................26
2.2.11. Mediabeleid = cultuurbeleid = vrijetijdsbeleid ...............................................................................26
2.3. Mediabeleid = economisch beleid ...................................................................................26
2.3.1. Mediaproduct = economisch product ............................................................................................26
2.3.2. Hoe daarmee omgaan? ..................................................................................................................27
2
, 2.3.3. Aandacht voor economische finaliteit van cultuurproducten ........................................................27
2.3.4. Economisch beleid sterk gevoed door convergentie en digitalisering ...........................................27
2.3.5. Economisch belang van culturele en creatieve industrieën zeer groot .........................................28
2.3.6. Budgetten: Europa .........................................................................................................................31
2.3.7. Nood aan beleid en regulering: mededinging ................................................................................32
2.3.8. Op niveau van internationale handel .............................................................................................32
2.3.9. Samengevat: mediabeleid = economisch beleid ............................................................................33
2.4. Mediabeleid is ook een sociaal beleid .............................................................................34
3. Centrale principes voor de uitwerking van een mediabeleid......................................... 34
3.1. Mediavrijheid = garanderen onafhankelijkheid ................................................................34
3.2. Algemeen belang/universele dienst ................................................................................35
3.3. Access ............................................................................................................................35
3.4. Diversiteit, pluralisme, pluriformiteit ..............................................................................35
3.5. Kwaliteit.........................................................................................................................36
3.5.1. Voorbeeld selectie filmcommissie .................................................................................................37
3.6. Objectiviteit – neutraliteit – onpartijdigheid ....................................................................37
3.6.1. Fairness & accuracy in media reporting .........................................................................................38
3.6.2. Flat earth news ...............................................................................................................................38
3.7. Privacy ...........................................................................................................................38
3
,1. DE CONTOUREN VAN MEDIABELEID
1.1. WAT IS MEDIABELEID
Voorbeelden: GDPR wetgeving vanuit EU, Fonds Pascal Decroos ter ondersteuning en subsidiëring van
kwaliteitsvolle journalistiek, Politieke raad van bestuur van de publieke omroep, Vlaams Audiovisueel
Fonds, bepaling van hoeveelheid reclame bepaald vanuit EU (reclametijd mag max. 20% zijn van
volledige tijd), …
Case: Vlaamse Netflix: samenwerking tussen Telenet en DPGMedia (en VRT?)
• Private omroep kampt met problemen i.v.m. reclame, mensen skippen reclame (ad skipping)
• Meer dan de helft van alle onlineadvertenties gaan naar Google en Amazon en niet naar
Vlaamse zenders.
• Concurrentie van andere platformen
• DPG en Telenet dwingen VRT om mee te doen met Vlaamse Netflix: moeilijk voor VRT want
content is betaald door belastingbetaler en moet gratis aangeboden worden. Vlaamse Netflix
zou betalend zijn en dit wringt bij VRT.
• Risico dat er geen concurrentie meer mogelijk is doordat er één heel grote speler is. Kleine
spelers hebben geen kans meer om mee te doen. Bv.: voetbalrechten, opkopen van
fictiereeksen, …
De nadruk ligt op het kader dat door een overheid wordt gemaakt. Het grootste deel van de strategie
van een mediabeleid is bepalen wat er op televisie komt. Daarnaast zijn er echter ook zaken die gericht
zijn op het beleid natuurlijk. Neem bijvoorbeeld porno of geweld dat op sommige momenten of kanalen
niet is toegelaten, dan zal de overheid tussenkomen. Mediabeleid is daarbovenop steeds meer iets wat
zich afspeelt op Europees niveau (90 % van de wetten). Ook hoeveel reclame er mag zijn is europees
bepaald, maar dat wordt ook steeds meer geskipt. Dat maakt het voor veel mediakanalen moeilijk,
aangezien zij overleven op advertentie inkomsten. Tenslotte is het ook zo dat meer dan de helft van de
reclame-inkomsten naar niet Europese instellingen gaat zoals Amazon en Facebook, waardoor
mediakanalen hier vrezen dat er een enorm verlies is.
Het fonds van Pascal Decroos is een soort ondersteuning voor de journalistiek en is ontstaan omdat
iemand vond dat kwaliteitsjournalistiek moet ondersteund worden en dus recht heeft op subsidies.
De belangrijkste aandeelhouder van de publieke omroep blijft het publiek.
Er is ook meer risico op concentratie, en dat zal de concurrentie in de weg staan wanneer een monopolie
ontstaat.
4
,1.1.1. MEDIA = DEONTOLOGIE, ETHIEK, BESCHERMING
• Knack
De hoofdredacteur zei simpelweg dat het zijn taak niet is om mensen online op te voeden. Zij
modereren dus geen reacties op online artikels, want wat wel of niet gepast is, is hun taak niet.
• Targeted advertising/gepersonaliseerde tv-reclame: is dit een probleem?
Gatz is hiermee bezig, is het in strijd met de privacyregels? Telenet kent jouw kijkgedragen en
kan op basis daarvan andere reclame geven op televisie. Ook Facebook handelt zo. Hun
argument is dat je hen wel de toestemming geeft om je informatie te gebruiken.
• Wat als iemand trouwring opzoekt, of zwangerschapstest? Soms te persoonlijk.
• Iphone luistert je af? Niet duidelijk wie, wanneer, op welk moment kan meeluisteren. Apple says
the iPhone doesn’t listen to your conversations → Er wordt niet actief meegeluisterd;
• Kim De Gelder: familie wilde geen uitzending, VTM zegt dat dit publiek belang is en toch moet
uitgezonden worden. Wie beslist dit?
Vaak wordt dergelijk item net voor het wordt uitgezonden toch nog geblokkeerd. Het roept
tevens vragen op over privacy en leed van die mensen.
• Wanneer is iets “too graphic”?
• Machine learning: ook vaak algoritmes die raar gedrag vertonen.
o Nieuwssites tonen enkel comments/artikels die jouw mening bevestigen (echochambers).
o Werking van omroepen vervangen door platformen waar content gebundeld worden:
maar omroepen zeggen dat niet mag omdat maatschappelijk belangrijke programma’s
zoals Down The Road in de schaduw van Game of Thrones verdwijnen. Rol die omroepen
hebben worden uitgehold.
1.1.2. MEDIABELEID = MEDEDINGING
• Amazon en belastinggeld?
Zij moeten 250 miljoen euro belastingvoordeel terugbetalen aan Ierland.
• Google kreeg grote boetes: antitrustbeleid (misbruik maken van dominante positie).
Mediabeleid zegt dat je monopolist mag zijn, maar je mag geen misbruik maken van je positie
door eigen producten meer te promoten. Ook Apple deed dit door Spotify app verder te zetten
in Appstore én te concurreren op vlak van streamingssnelheid.
• Mededinging is een gegeven dat steeds meer meespeelt in het mediabeleid en het is één van
de enige domeinen waar de Europese Unie op inspeelt.
5
, • Bedrijven spelen het slim en gaan deel uitmaken van veel grotere groepen, compartimenten,
waar de regelgeving minder grip op heeft (bv. Google). Daarnaast proberen ze zich ook te
vestigen daar waar de regelgeving hen het minst raakt.
1.1.3. MEDIABELEID= ONDERSTEUNINGSBELEID
• Subsidies voor Vlaamse films: veel subsidies voor populaire Vlaamse films. Beleid moet
schipperen tussen populaire Vlaamse film en Arthouse film. Weinig mensen gaan kijken naar
arthousefilm, dus is subsidiëring dan nog nodig? Ja, want kunst en cultuur moet ondersteund
worden. Het is niet omdat het niet populair is, dat het niet kwaliteitsvol is.
1.1.4. MEDIABELEID: PLURALISME VERZEKEREN
• NRC in handen van Mediahuis: zijn er nog voldoende meningen die aan bod komen in media?
De belangrijkste krantengroep in Nederland is deel van Mediahuis in België. De discussie wordt
in Nederland dus nog veel heftiger gevoerd dan hier.
• Newscity: HLN + VTMnieuws: bedreiging voor pluralisme
Er werden subsidies gegeven aan de kranten, maar die werden vervolgens gebruikt om
overnames te doen in het buitenland i.p.v. voor diversiteit zoals initieel bedoeld. Dit vormt een
nieuwe discussie.
1.1.5. TOEGANKELIJKHEID EN UNIVERSALITEIT
• Geoblocking: Niet uitgevoerd. Waarom? Bv: Niet meer interessant voor BBC om reeksen in het
buitenland te verkopen.
Europa heeft een einde aan geoblocking gemaakt.
• Wel Portability: Als je je eigen laptop/smartphone meeneemt kan je al je eigen programma’s
binnen EU bekijken. Bv: VRT.NU, Netflix
• Geoblocking i.v.m. met online shopping wel afgeschaft. Je kan dingen van op buitenlandse sites
aankopen. Bv: Urban Outfitters
• Netneutraliteit: alles moet met zelfde snelheid aankomen bij consument. Eigen producten
mogen niet gemakkelijker te bereiken zijn. Maar moeilijk want: Telenet moet gigantische
infrastructuurkosten maken om Netflix tot bij volk te krijgen, want Netflix palmt veel
internetgebruik in. Volgens Telenet moet Netflix daarvoor dan wel meebetalen.
• Één app met onbeperkte data: op het randje van netneutraliteit. Voorbeeld hiervan is ook
Telenet.
6
