Bewegen en sport: nu en later samenvatting ALLES
LES PROF TITEL
1A Jan Boone Referentiekader en begripsomschrijving van fysieke activiteit en fitheid,
in relatie tot gezondheid
1B Jan Boone Fysiologische beginselen van fysieke belasting met inbegrip van
basisprincipes van fysieke fitheidtraining
2A Veerle Segers Biomechanica van bewegen en sport: werking en effect op het
bewegingsstelsel
2B Veerle Segers Biomechanica van bewegen en sport: preventie van overbelasting van
het bewegingsstelsel
3A Geert Crombez Gezondheidspsychologische modellen van gezondheidsgedrag en
gedragsverandering
3B Geert Crombez Verloop van gedragsverandering inzake gezondheidsgerelateerd
gedrag, met inbegrip van monitoring van en reflectie op eigen
bewegings- en voedingsgedrag
4A Matthieu Lenoir Fysieke activiteit en cognitief en mentaal functioneren
4B Matthieu Lenoir Basisprincipes van het leren van motorische vaardigheden
5A Stefaan Denauw Basisprincipes van gezond voedingsgedrag deel 1
5B Stefaan Denauw Basisprincipes van gezond voedingsgedrag deel 2
6 Lieven Annemans Een gezondheid economische kijk op het streven naar meer
lichaamsbeweging
, LES 1a: REFERENTIEKADER EN BEGRIPSOMSCHRIJVING VAN FYSIEKE ACTIVITEIT EN
FITHEID, IN RELATIE TOT GEZONDHEID (JAN BOONE)
Vlaanderen investeert in ongezondheid => negatieve trends met betrekking tot gezondheid
Obesitas
Obesitas: BMI > 30
Obesitas > 20% in Amerika, Australië , deel van Europa
2.4 miljard van de totale populatie heeft overgewicht
Jaarlijkse toename prevalentie (=aantal gevallen) van obesitas in verschillende landen
Obesitas geeft een verhoogd risico op tal van verschillende soorten ziekten; waaronder de 2
belangrijkste doodsoorzaken: kanker en hartaandoeningen
Relatief risico > 1: dwz verhoogd risico op dit type kanker
Personen hebben 74% hoger risico om te sterven aan hart- en vaatziekten
2 factoren die obesitas beïnvloeden:
- Energie-opname uit de voeding
- Energie-verbruik door basaal metabolisme, arousal, spijsvertering en fysieke activiteit
SMR = sleeping metabolic rate: we verbruiken een beetje energie terwijl we slapen
BMR = basaal metabolic rate: energie die we verbruiken terwijl we wakker zijn
Verbranding van 90 kcal per uur voor en persoon van 70 kg
AEE: spijsvertering: energie verbruik als we eten
Fysieke activiteit: energie verbruik door te sporten
het aantal calorieën dat men inneemt stijgt de laatste jaren enorm (gemiddelde calorie inname
mannen: 2500 cal - gemiddelde calorie inname vrouwen: 2000 cal)
ook kinderen nemen steeds meer calorieën op dan nodig
Chronische ziekten
(= ziekte die al lang inwerkt op lichaam en nu pas tot uiting komt)
Kans op chronische ziekten stijgt sterk bij mensen met obesitas en bij oudere mensen
Kenmerken van chronische ziekten
- trage progressie !!
- langdurig
- klinische drempel, dan pas manifestatie (diagnose)
- fysiologische mechanisme reeds lang actief
Voorbeelden:
- hart- en vaatziekten
- kanker
- diabetes type II
- osteoporose
- sarcopenie,
- (obesitas)
Gevolgen:
1. menselijk (nl de dood)
2. maatschappelijk
3. economisch; want dit brengt een kostprijs met zich mee (druk op sociale zekerheid)
, Levenskwaliteit daalt!!
Oorzaken:
1) Genen of
2) Omgevingsfactoren
=> de genen zijn niet veranderd; de omgevingsfactoren zijn wel veranderd
We zijn veranderd van fysiek actief naar fysiek inactief (door industriële revolutie)
BEGRIPPEN
1. Fysieke activiteit:
= Elke vorm van spierarbeid waardoor er een verhoging is van het energieverbruik
Verschillende vormen van fysieke activiteit: aeroob, anaeroob, kracht
Soorten: dagdagelijkse activiteiten, sportactiviteiten (is verschillende van fysieke activiteit! Is een
vorm van fysieke activiteit), hobby, vrije tijd, training
2. Fysieke fitheid (FF)
Fysieke fitheid: verwijst naar de basiseigenschappen: kracht, lenigheid, snelheid, uithouding,
coördinatie, lichaamsbouw, lichaamssamenstelling, evenwicht
Algemene fitheid = mate waarin basiseigenschappen aanwezig zijn om in het dagdagelijkse leven
optimaal te functioneren zonder het optreden van buitensporige vermoeidheid
(Mag geen pijn hebben en mag geen vermoeidheid optreden)
=> bv. Stappen mag geen vermoeiende activiteit zijn
Prestatiegerelateerde fitheid = mate waarin basiseigenschappen aanwezig zijn waardoor het
uitvoeren van een welomschreven taak op een bepaald ogenblik mogelijk is (sport)
Gezondheidsgerelateerde fitheid = mate waarin basiseigenschappen aanwezig zijn die
beïnvloedbaar zijn door fysieke activiteit en geassocieerd zijn met het risico op
gezondheidsproblemen
3. Gezondheid
= niet ziek zijn, een staat van volledig lichamelijke, geestelijke en sociaal welzijn
= meetbaar! (?)
Fysieke activiteit zorgt voor een verstoring van de homeostase !!
Krachttraining VS Uithoudingstraining
Uithoudingstraining: Calcium nodig; verbruiken we bij uithoudingstraining: calcium concentratie
verlaagd en dit zorgt dat DNA prikkels worden geprikkeld; mitochondrion wordt aangemaakt =>
energie wordt geproduceerd
Krachttraining: hebben we mechanische prikkel: waardoor proteïne synthese gebeurt => hierdoor
gaan de spiervezels uitzetten
, 4. Relatie tussen fysieke activiteit, fysieke fitheid en mortaliteit
30% lager risico op mortaliteit bij fysieke activiteit (zie grafieken slides)
Voorbeelden van relatie tussen ziekten en fysieke activiteit
Hart-en vaatziekten
bv. coronaire artery disease (CHD), artherosclerose (vernauwing bloedvaten)/thrombus, embool
(infarct), hartinfarct
Grafiek: risico daalt tot 40-50% op CHD bij personen met fysieke activiteit
! Exponentieel verloop: kleine toename FA, leidt al tot sterke daling kans op hart en vaatziekten
Mechanisme bij fysieke activiteit (niet zo belangrijk)
- Endotheel functie verbeterd, minder bloedvernauwing
- daling totale cholesterol: LDL cholesterol: slechte cholesterol
- toename HDL cholesterol: goeie cholesterol
- toename insulineactiviteit (hoge glucose waarde: is precursor voor artherosclerose)
Kanker
bv. colon, borst, prostaat, long etc.
Colon, darmkanker, borstkanker, prostaatkanker daling indien fysieke activiteit (zelfs reductie van
30 tot 50%)
Mechanismen (niet allemaal te kennen) 2 belangrijke:
1) vrije radicalen = reactive oxygen species
vrije radicalen worden geproduceerd door verschillende oorzaken:
luchtvervuiling, bv. OH+ , roken, straling (Fuskushima)
=> DNA wordt beschadigd door die radicalen, er kunnen eiwitmutaties optreden, waardoor tumoren
kunnen ontstaan
=> vrije radicalen worden geneutraliseerd door anti-oxidanten; anti-oxidanten zijn aanwezig in
vitaminen in de voeding, bij fysieke activiteit komen de anti-oxidanten in grotere hoeveelheid in het
weefsels voor
Grafiek: jongere populaties hebben een hogere concentratie anti-oxidanten dan ouderen,
mensen die sporten hebben betere anti-oxidante voeding
2) immuun functie: J slowe curve van het immuunsysteem
grafiek: risico op bovenste luchtwegeninfectie in functie van de hoeveelheid activiteit
=> hiervoor het gehalte aan immunoglobuline A gemeten (hoe functioneel werkt het
immuunsysteem) => als immunoglobuline A afneemt, dan is er een verhoogd risico op infectie van de
bovenste luchtwegen
=> als men gemiddelde fysiek actief is, dan is immunoglobuline A in goede
hoeveelheid aanwezig, je wordt minder gemakkelijk ziek
=> mensen die heel veel sporten, hebben soms onderdrukking van het
immuunsysteem