Samenvatting Psychologie Pagina 1 van 68 1ste semester
Overzicht te kennen stof
• Hoofdstuk 1: Psychologie als wetenschap (Goedele)
• Hoofdstuk 2: Psychotherapie (Leen)
• EMDR: enkel 4.1.
• kritisch tegenover de psychiatrie, enkel eerste deel, niet vertegenwoordigers p58 e.v.
• Hoofdstuk 3: Psychoanalyse (Goedele)
• te lezen: punt 5, punt 6, punt 7
• overige punten te studeren
• Hoofdstuk 4: Behaviorisme (Goedele)
• goed te kennen
• Niet te studeren: 3.5. Toch cognitief niet + 4.11 enkel Token economy, Shaping en Chaining
• Hoofdstuk 5: Humanisme (Leen)
• helemaal goed te kennen
• niet toepassingen 6.5 en 6.6 (de andere wel !)
• Hoofdstuk 6: Gestalt (Goedele) = niet te kennen
• Hoofdstuk 7: Systeemdenken (Goedele)
• punt 5 en 6: enkel de methodieken genogrammen en gezinskaarten kunnen situeren in de juiste
scholen
• Hoofdstuk 8: Lichaamsgerichte therapie (Goedele) = niet te kennen
• Hoofdstuk 9: Cognitieve psychologie
• goed te kennen
• toepassingen denkfouten in leerpad
• Hoofstuk 10: Derde generatie gedragstherapie (Leen)
• 3 benaderingen (mindfulness, DGT en ACT)
• DGT en ACT via online leerpad
• te studeren op basis van de geformuleerde leerdoelen in leerpad
• Hoofdstuk 11: Narratieve psychologie (Leen)
• via online leerpad
• te studeren op basis van de geformuleerde leerdoelen in leerpad
• Hoofdstuk 12: Oplossingsgerichte psychologie (Leen)
• helemaal te kennen
• evaluatievragen in leerpad (samen met narratieve)
• Hoofdstuk 13: positieve psychologie (Goedele)
• online leerpad
• te studeren op basis van de geformuleerde leerdoelen in het leerpad
• Hoofdstuk 14: Evolutiepsychologie (Goedele)
• Hoofdstuk 15: Neuropsychologie (Goedele)
• online leerpad
• Te studeren op basis van de geformuleerde leerdoelen in het leerpad
© Eveline Vandenberghe 2024
,Samenvatting Psychologie Pagina 2 van 68 1ste semester
H1: Psychologie als wetenschap
Psychologie = Een wetenschap die de geest en het gedrag van mensen bestudeert
Verschillende stromingen: verschillende kijk op de mens
• Diverse stromingen van 19e eeuw tot nu
• Eerste helft vorige eeuw: Psychodynamische theorie (vb. psychoanalyse,…) vs. Gedragstherapie
(vb. behaviorisme, …)
• Gevolgd door stromingen die er los van stonden
• Eind van de eeuw: nieuwe stromingen die verder aan de slag gaan met bouwstenen uit eerdere
stromingen en “evidence based”
1.1 Kenmerk van wetenschap
Domein Het onderwerp van een bepaalde wetenschap
of discipline
Verschillende stromingen binnen de
psychologie concentreren zich vaak op
verschillende onderwerpen: Bv. behaviorisme ⇢
gedrag psychoanalyse ⇢ onbewuste
humanistische psychologie ⇢ therapeutische
relatie
Hypothesen en theoriën Systematische en hiërarchische ordening
van inzichten en causale verbanden
over een bepaald gebied van de werkelijkheid
bv. Hypothese: wordt men geweldadiger door
het spelen van geweldadige videogames?
Reductie Elke wetenschap is vereenvoudiging vd totale
werkelijkheid
Kracht van wetenschap ligt in isoleren
deelsystemen
Water is zoveel meer dan de reductie H2O (je
kan het drinken, je wassen)
What’s it like to be a bat? Het
inlevingsvermogen kan zo groot zijn, maar je
bent het niet.
Iedere psychologische theorie faalt
Intersubjectieve overeenstemming (IO) Iets is geldig of waar voor een groep mensen
onderling bv. god, ufo’s, …
Wetenschap streeft naar IO tussen diegenen
die zich aan wetenschappelijke regels houden
Formulering Nauwkeurig, precies, ondubbelzinnig
communiceerbaar
afbakenen van het vakgebied, weren van
buitenstaanders Vb: IQ, oedipuscomplex
© Eveline Vandenberghe 2024
,Samenvatting Psychologie Pagina 3 van 68 1ste semester
Voortgang Wetenschap evolueert:
(1) paradigma’s volgen elkaar op en zijn
tijdgebonden
Paradigma = samenhangende
wetenschappelijke visies, theorieën,
begrippenkaders en onderzoeksmethoden
Een referentiekader: welke vragen zijn er en
hoe moeten we die oplossen?
zienswijze, loso sch uitgangspunt,
grondhouding, wereldbeeld bv. Inclusie: dat
iedereen kan deelnemen aan de samenleving
(2) cyclische voortgang (onderzoekcyclus)
Vetrekt vanuit waargenomen feiten, zet zich
om naar hypothesen en worden getoetst in
een onderzoeksopzet (bv. Experiment). Tot slot
geïntegreerd in een theorie.
Kritisch Het oordeel van een panel wetenschappers
(wetenschappelijk forum) om subjectiviteit of
ander gekleurd feitenmateriaal uit te sluiten.
Mensbeeld en loso sch gedachtengoed Elke wetenschap impliceert een mens- en
wereldbeeld, een visie, een levensbeschouwing
is ofwel onderliggend bij het formuleren van
nieuwe paradigma’s of vloeit als een
onlosmakelijke conclusie voort uit de
opgebouwde theorieën.
Ortho: normalisatie, integratie, inclusie >
gelijkheid
1.2 Situering tussen de wetenschappen
• Filosofie & Formele wetenschappen: Logica + Wiskunde
• Ervaringswetenschappen: Nomothetisch + Ideografisch
1.3 Methoden
→ Mensenkennis
→ Niet-psychometrisch
→ Psychometrisch
Mensenkennis
Mensenkennis (intuïtie) vs. wetenschappelijk psychologische kennis
⇢ Subjectief, waardegeladen, cultuurgebonden
Niet-psychometrische methoden
= alle methoden die niet statisch of cijfermatig onderbouwd zijn (geen data analyse of statistiek)
Observatie participerende observatie bv. als iemand een
spel speelt
Introspectie een vorm van innerlijke zelfwaarneming van
op een afstand (zelfreflectie)
Interview Meer of minder gestructureerd
actief luisteren
Valkuil: projectie
© Eveline Vandenberghe 2024
fi fi fi fi
, Samenvatting Psychologie Pagina 4 van 68 1ste semester
Anamnese = ontstaansgeschiedenis van de ontwikkeling
van een bepaalde problematiek, ...
= gevalsgeschiedenis zoals deze subjectief
door de persoon is ervaren en
weergegeven. Bv. Alcoholverslaving bij een
ander familielid
Gevalstudie intensieve bestudering van één praktijkgeval
(diepgaand en gedetailleerd)
globaal inzicht in een gegeven problematiek
multidisciplinaire benaderingswijze: medische
gegevens, anamnese, vragenlijsten, interview,
testuitslagen ...
voordelen: diepgaande en gedetailleerd
nadelen: resultaten niet zomaar te
veralgemenen
Projectieve persoon schrijft eigen karaktertrekken,
technieken (kennen) emoties en motieven toe aan iets of iemand
buiten zichzelf, volledig of grotendeels onbewust
ongestructureerd betekenisloos materiaal
Projectieve testen Thematische Apperceptie Test (Murray 1930),
Rorschachtest, welke nog
Psychometrische methoden
= controleerbaar onderzoek
Experiment Onderzoek naar mogelijke verbanden tussen
Experimentele psychologie variabelen.
Controleerbare variabelen bv. Leeftijd
Men zal de variabelen altijd manipuleren om de
invloed te meten van andere variabelen.
Onafhankelijke variabele = gemanipuleerd
Afhankelijke = niet gemanipuleerd
Vb. Alcohol (onafhankelijke variabele) heeft invloed
op reactietijd (afhankelijke variabele)
Isolerende variatie = slecht 1 veranderende
variabele ⇢ Zeer moeilijk, onbeperkt
gedragsdeterminanten
© Eveline Vandenberghe 2024