Religie, zingeving en levensbeschouwing
Hoofdstuk 1 : Bestaat God ?
Een christen dient te leven etsi Deus non daretur, alsof God niet bestaat (Hugo de Groot).
het staatsbestel was zo rationeel inzichtelijk, dat het volledig gerechtvaardigd kon worden, ook
zonder een God.
1.1 Godsbewijzen
1.1.1 Ontologisch godsbewijs
Anselmus
o = God moet noodzakelijk bestaan (zijn), want ‘zijn’ hoort tot het wezen van God.
o God = iets waarboven niets groters gedacht kan worden.
God is almachtig, anders kan er toch iets zijn dat machtiger is dan God. Hij is
ook algoed, alwijs,… . Er moet wel iets zijn als God, anders kan er steeds iets zijn
dat groter zijn dan datgene ‘waarboven niets kan worden gedacht’.
De God die in de realiteit bestaat is groter dan diegene die alleen in de geest
bestaat.
Als God alleen in de geest bestaat, kan er iets zijn dat hierboven komt,
namelijk een God die in geest EN realiteit bestaat.
Gaunilo
o ‘tegen Anselmus’ : toont aan dat Anselmus’ idee absurd is als je het doortrekt naar
andere disciplines.
o Vb. ‘perfect eiland’ : Zou men het bestaan van een perfect eiland geloven als dit alleen
beschreven wordt obv de ‘logica van de perfectie van het eiland’ ?.
Er zou bewezen moeten worden dat een perfect eiland dat idee EN realiteit is, beter is
dan een perfect eiland dat alleen een idee is.
o Zwakte ontologische argumentatie
Je kan alles aantonen dat bestaat, zolang het perfect is
‘zijn’ is perfecter dan ‘niet-zijn’.
o bestaan van eiland kan alleen empirisch en niet logisch worden verklaard.
1.1.2 Kosmologische godsbewijzen (= causaliteitsbewijs)
Ze zijn niet logisch a priori, maar empirisch a posteriori : er gaat enige vorm van empirische
observatie van de kosmos aan vooraf.
Thomas Aquino
o Is er zich van bewust dat je het bestaan van God niet kan bewijzen.
o Hij spreekt niet over godsbewijzen, maar ‘wegen’. 5 wegen om God te bewijzen.
1
,1.1.2.1 Thomas’ 5 wegen naar een spoor van het bestaan van God
1. Argument van de onbewogen beweger of de allereerste beweger
2. Argument van de onveroorzaakte veroorzaker of de eerste oorzaak
In de kosmos is alles in beweging (verandering), maar ergens moet het beginnen
noemt diegene God als eerste beweger die alles heeft doen bewegen.
3. Het contingentie (niet-noodzakelijk)- en noodzaakargument
Alles in het universum is contingent. Alles wat bestaat had er evengoed niet kunnen zijn en zal er
ook niet eeuwig blijven.
Er moet iets/iemand zijn die al dat contingente in het leven heeft geroepen.
ook hier kan niet oneindig worden teruggedacht. Er moet iemand zijn die onafhankelijk is van
iets anders om te kunnen bestaan.
4. Het gradatie-argument
In het universum bestaan dingen in diverse graden van perfectie.
Het meest perfecte is datgene wat bestaat over de eigenschappen van zijn definitie.
o Definitie = het idee over iets.
o Het idee van een cirkel is perfecter dan welke bestaande cirkel ook.
Alles bezit graden van zijn, goedheid, schoonheid,… datgene wat al die gradaties veroorzaakt
moet bijgevolg ook bestaan.
5. Het teleologisch godsbewijs
Aanzet, Aristoteles. Beaamd door Paley, Voltaire, Thomas
Alles heeft een einddoel. Het is dus ondenkbaar dat alles toevallig en contingent is.
Paley
o Uurwerk is gemaakt door een bekwaam vakman. De kosmos moet dan toch geschept zijn
door een overtijgende en superintelligente schepper.
1.1.3 Morele godsbewijs
concreet geloof in de hemel en hel.
‘Als er geen morele God bestaat, is het stom om morele perfectie na te streven’.
o Als een heilige hetzelfde lot is voorbestemd als een massamoordenaar, waarom zou je
dan nog moreel hoogstaand leven ?
o Waarom weigeren mensen belastingen te ontduiken of keuren ze zwartwerk af?
God is de ultieme garantie dat alles goed komt.
o Tegenargument : mensen kunnen zelf ook tot morele systemen komen.
Nu zijn er mensen die bepalen dat God niet verifieerbaar en falsifieerbaar is waardoor deze dus niet
kan bestaan. Anderen weigeren God te zien als iets wetenschappelijk en houden een opening voor
Zijn bestaan.
2
,1.2 Een kwestie van geloof
Henry Newman (eind 19de eeuw)
o = wetenschappelijke criteria kunnen niet op heel het menselijk leven toegepast worden.
Niemand kiest een partner obv rationele, logische principes.
o Geloven heeft niets te maken met rationaliteit, maar wel met instemming (assent) en
redelijkheid.
o Grammar of sense : geloof is een product van de menselijke reden, ipv dat het er haaks
op staat.
Geloven is een kenmerk van de menselijke natuur !
o Het contrast tussen geloof & rationaliteit is een contrast tussen 2 soorten redelijkheid. ?
o Niet ‘iets geloven’ is iets religieus, maar in het object waarin je gelooft maakt je religieus.
o Illative sense (wijsheidsfaculteit) : De eigenschap van de menselijke geest van
‘instemming’ in concrete gevallen.
Rationele zekerheid staat niet tegenover instemming, maar is er een vorm van.
IS vult de kloof om tot beslissingen te kunnen komen.
o Mensen kunnen dingen geloven die ze niet kunnen aantonen, maar geloof is niet per sé
irrationeel.
VOORBEELD :
Een werkgever krijgt te horen van een werknemer dat een collega onbetrouwbaar is. De WG kan niet
veel doen, want zij heeft geen bewijzen. Het is namelijk zo dat de WN zelf ook niet betrouwbaar kan
zijn. Maar pas vanaf dat anderen met dezelfde problemen komen, kan de WG de onbetrouwbare WN
op gesprek vragen.
LES
Net zoals er diverse gradaties van twijfel en ongeloof bestaat, is er een groei in geloof mogelijk.
Religies: vormen
Agnosten Zij weten niet of God bestaat of niet. Sommigen zoeken hiernaar, anderen kan
het totaal niet schelen.
Atheïsten Gelooft absoluut niet dat er een God bestaat.
Deïsten Geloven in het bestaan van God, maar hier is verder niets over geweten.
Areligieuzen Totaal niet bezig met religie. Het interesseert hen niet of God bestaat of niet
3
, 1.3 Waarom instemmen of niet ?
Levenservaringen (en redeneringen) bepalen of we instemmen of niet.
Westen
o 3 grote redenen waarom mensen niet meer instemmen met God
Kerk
Wetenschap
Het lijden
NIET
De Kerk
Christendom Kerk als instituut
Wordt meer gezien als iets oubollig en conservatief. Tal van kerkelijke opvattingen liggen niet
meer in lijn met die van de mensen.
Pedofilie en bankschandalen laten velen denken dat de kerk hypocriet is.
Kerk wordt voor veel negatieve zaken verantwoordelijk geacht. Zoals inquisitie, jodenvervolging,
kruistochten, ecologische crisis,…
De Wetenschap
Wetenschap heeft bewezen dat er maar op 1 juiste manier gesproken kan worden over de
werkelijkheid. geloof zit vol mythen en sprookjes en kan onmogelijk de werkelijkheid
verklaren.
Het Lijden
Mensen hebben vaak al veel moeten lijden,
o Vb. Kind verloren, zelf ziek, alles kwijtgeraakt, …
Dit kan niet verklaard worden aan de hand van een God die liefde/almachtig is. Deze zou alles
moeten kunnen voorkomen.
WEL
De Kerk
Kerk, wetenschap en het lijden kunnen ook aan de basis liggen van WEL instemming
Kritische gelovigen geloven sterk + waken kritisch over de hypocrise van de kerk.
o Kerk doet ook mooie dingen : groot deel van onderwijs, gezondheidszorg en armenzorg
wordt door de kerk geregeld.
De Wetenschap
Ook al het mooie van de wetenschap kan er voor zorgen dat er weer geloofd wordt of er
spiritualiteit is.
o Albert Einstein noemde zich een religieuze niet-geloven : geïnspireerd door de
schoonheid van wiskunde en fysica.
Het Lijden
Moeilijk te aanvaarden waarom mensen lijden, maar soms groeien mensen in hun geloof tijdens
moeilijkheden.
o Ze aanvaarden dat God geen lijden of oorlogen kan veranderen, maar wel mensen.
o Geloof doet dienst als steun en troost.
4
