PSYCHOLOGIE
MODULE I: INLEIDING PSYCHOLOGIE
LES 1: INLEIDING: GESCHIEDENIS VAN DE PSYCHOLOGIE
A: WAT IS PSYCHOLOGIE?
- Psychologie als wetenschappelijke discipline.
- Interesse in het gedrag van mensen, dit is natuurlijk en heef iedereen
- Psychologie als wetenschap geeft een antwoord op die natuurlijke interesse
SCEPTICISME TEGEN PSYCHOLOGIE
- Gezien als “soft science” bv. bij ontwikkeling identiteit onderzoeken, vaag concept, hoe begin je daar
aan
- Teveel en te verscheiden theorieën (die ook vaak tegenover elkaar staan)
- Iedereen psycholoog?
- Afzonderlijk van medische wetenschap aangeboden (bv., wanneer geen medische hulp meer baat, bij
‘moeilijke’ patiënten, enz.)
DEFINITIE PSYCHOLOGIE
“Curiosity is part of human nature. One of the first questions children learn to ask is “why?” As adults, we
continue to wonder. Using empirical methods, psychologists apply that universal curiosity to collect and
interpret research data to better understand and solve some of society’s most challenging problems.
It’s difficult, if not impossible, to think of a facet of life where psychology is not involved. Psychologists employ
the scientific method — stating the question, offering a theory and then constructing rigorous laboratory or
field experiments to test the hypothesis.”
Beschrijving van psychologie door EPA in US: psychologie gaat verder dan de nieuwsgierigheid in het
gedrag van mensen, maar op een wetenschappelijke manier dit beantwoorden. Psychologie is
belangrijk voor alle aspecten van de maatschappij
WAT IS PSYCHOLOGIE
- Psychologie is een wetenschap
o Waarmee je gedrag gaat bestuderen
o En waarbij gedrag gebruikt wordt
o Om de interne processen (zoals emoties, redeneren, leren …) te begrijpen die aan de basis
liggen van gedrag
- Cfr definitie andere wetenschappen
- Bv. emoties (motivatie kan je niet meten, helpt om gedrag te voorspellen), redeneren, leren…
Iets observeerbaar observeren om iets niet observeerbaar te bekijken doen andere wetenschappen ook zoals
bv sterrenkunde, …
1
,VOORBEELDEN ONDERZOEKSVRAGEN
- Hoeveel keer komt een individu in een gevecht terecht?
- Zijn er omstandigheden (genetisch?, sociaal?, individuele geschiedenis?) die dit beïnvloeden waardoor
we mogelijk iets meer te weten kunnen komen over mogelijke interne processen die meespelen?
- Dit wordt op een wetenschappelijke manier bestudeerd
o Systematische observaties
o Openbaar maken
o Toetsbare theorieën
B: VOORLOPERS VAN DE PSYCHOLOGIE
Psychologie als wetenschap bestaat nog niet zo lang, maar de vragen die psychologie tracht te beantwoorden
zijn al eeuwenoud ‘long past, short history’
Zo dachten Plato en Socrates ook al na over het geheugen:
- Plato: Tabula rasa: leeg schrift waar herinneringen in komen te staan
- Socrates: vogelkooi: vogels fladderen en je moet proberen de juiste vogel te vangen als je je iets wil
herinneren
Intuïtieve (niet-wetenschappelijke) manier; rede > observatie
Redenen waarom het zolang duurde: complexiteit van het fenomeen en door het mensbeeld (mens werd
gezien als evenbeeld van God? Het is iets unieks en niet aards)
Ontwikkelingen die de psychologie mogelijk maakten:
- B1: Toenemend belang van exacte wetenschap in de maatschappij
- B2: Ontwikkelingen in de filosofie
- B3: Darwin en de evolutietheorie
B1: TOENEMEND BELANG VAN WETENSCHAP IN DE MAATSCHAPPIJ
- Centrale rol Kerk in de middeleeuwen
o Na de val van het Romeinse rijk was de Katholieke Kerk de enige instantie die onderwijs
stimuleerde
Gevolg: geloofswaarden primair, pastoor kreeg kennis vn God & gaf deze door
ziel niet aards, het is geen vw om te bestuderen
o dit duurde tot de reformatie in 16de eeuw
- Wetenschappelijke revolutie op hetzelfde moment als reformatie
o Voorbeeld: copernicus: geocentrisme nr heliocentrisme
Mensen (en de Aarde) niet langer het middelpunt, maar de zon
Mensen ook onderworpen aan natuurwetten en kan (mag) het vw van studies zijn
Later ook Galilei en Newton (zon als centrum bevestigen)
2
, - Wetenschappen en techniek kende een enorme groei vanaf de 18e eeuw
o De methodes binnen wetenschappen en techniek hebben een belangrijke bijdrage geleverd
aan de psychologie (= exact-wetenschappelijke methode, zie later)
o Empirische cyclus: data verzamelen dmv experimenten
B2: ONTWIKKELINGEN IN DE FILOSOFIE
- Plato & Katholieke Kerk: dualisme: lichaam en geest gescheiden
- Descartes
o Rationalisme:
Descartes was een rationalist en ging zelf op zoek naar kennis en vroeg zich af hoe hij
kennis kon vergaren.
Hij ging nadenken, de waarheid kan afgeleid worden via de rede, door na te denken,
observatie is niet nodig
o Nativisme: sommige kennis is aangeboren
o Dualistisch interactionisme:
hij verlaat het dualisme, hij zei dat geest en lichaam met elkaar konden
communiceren in de hypofyse.
Het lichaam is geen slaaf van de geest, er is een wederzijdse beïnvloeding mogelijk
o Menselijk lichaam = machine, kan wetenschappelijk bestudeerd worden
- Empirisme: kennis komt tot stand door te observeren (niet door na te denken)
o Tegen rationalisme, maw observatie is noodzakelijk
o Menselijke geest tot stand door sensorisch processen (en is niet aangeboren)
‘Tabula Rasa’
dus dan kan je ook de geest wetenschappelijk bestuderen
o Hobbes (1588-1679) theorie verspreid door Locke (1632 -1704)
o Associationisme:
Hogere orde kennis komt tot stand via associaties van eenvoudige ideeën als
twee dingen tegelijk ervaren worden, worden die mentaal geassocieerd
Bv. hond en beet, dokter en verpleegster, friet en mayo, …
o Lichaam en geest zijn ‘machines’ en volgen de natuurwetten
B3: DARWIN EN DE EVOLUTI ETHEORIE
Evolutietheorie:
- “The origin of species”
- Mens afkomstig uit vroegere levensvormen
o Belang van toevallige omstandigheden, niet gecreëerd door God
o Genetische variatie en natuurlijke selectie
o Soorten die zich best aanpassen hebben meer succes (survival of the fittest)
3
, Belangrijk voor psychologie
- Mens ontstaan uit dieren → dieren kunnen iets leren over mens
o Start van comparatieve psychologie: gedrag van dieren èn mensen als studieobject
- Mens onderhevig aan natuurwetten
- Darwin = ‘Moderne’ wetenschapper: systematische observatie, zorgvuldige documentatie, hypothesen
formuleren
C: DE EERSTE SCHOLEN VAN DE PSYCHOLOGIE
C1: EUROPA
WUNDT EN HET STRUCTURALISME
- Wundt
o Eerste psychologisch laboratorium 1879 in Leipzig
o Geïnteresseerd in structuur van het bewustzijn
- VSA: Titchener
- Onderzoek nr elementen van het bewustzijn: elk complex proces kan gereduceerd worden tot een
combinatie van elementaire componenten
- Methode:
o Analytische introspectie om versch basisvragen te beantwoorden
Bv. Wat zijn de basiselementen? Wat zijn de structuren? Hoe worden ze
gecombineerd? Wanneer worden ze gecombineerd?
- Kritiek:
o Weinig praktisch (tijdroved)
o Onbetrouwbaar! Verschillende meningen maar wie is juist?
- Naar achtergrond vanaf 1920
BINET EN DE TOEGEPASTE PSYCHOLOGIE
Binet: hoe kunnen we weten of bij kinderen met leerachterstand, deze in te halen valt, hebben deze extra
onderwijs nodig of is dat niet nuttig?
- Ontstaan van allereerste intelligentie test
- Oorspronkelijk: schedelafmetingen, eenvoudige waarnemingsproeven geen succes (geen relatie
met oordeel leerkracht)
- Later: gedicht instuderen en opnieuw opschrijven meer voorspellende waarde
Onderzoek van Binet = toegepast onderzoek, i.e. oplossingen zoeken voor een praktisch probleem.
Onderzoek in dat domein wordt vaak gecontrasteerd met fundamenteel onderzoek dat ervoor dient om een
fenomeen te begrijpen
4
