RELIGIE EN ZINGEVING
Prof. De Witte & Prof. Zuijdwegt
2023-2024
,INHOUDSOPGAVE
1. Wetenschap, technologie en de “zingevende interesse” ................................................... 3
1.1. Wetenschap, betekenis, leefwereld ......................................................................... 3
1.2. De ‘zingevende’, ‘cognitieve’ en ‘manipulatieve’ interesses van de mens .................... 3
1.3. Conclusie: zingeving en de andere interesses ........................................................... 6
2. Religie, zingeving en wetenschap..................................................................................... 8
2.1. Religie en wetenschap: historisch ............................................................................ 8
2.2. Religie, wetenschap en de drie interesses .............................................................. 11
3. Religie, secularisatie en redelijkheid .............................................................................. 14
3.1. De toekomst van religie wereldwijd ........................................................................ 14
3.2. Religie en secularisatie.......................................................................................... 14
4. Woede en straf ............................................................................................................. 19
5. Euthanasie, zingeving, levensbeschouwing, recht en politiek .......................................... 24
5.1. Inleiding ............................................................................................................... 24
5.2. Communitarisme en politiek liberalisme (michael sandel) ...................................... 25
5.3. Euthanasie ........................................................................................................... 26
6. De gevangenisstraf in belgië .......................................................................................... 30
6.1. De penitentiaire vooruitgangsgedachte .................................................................. 30
6.2. Het verhaal van leuven centraal ............................................................................. 32
6.3. Het spanningsveld ................................................................................................ 33
2
, 1. WETENSCHAP, TECHNOLOGIE EN DE “ZINGEVENDE INTERESSE”
1.1. WETENSCHAP, BETEKENIS, LEEFWERELD
• Edmund HUSSERL (1859-1938)
® Grondlegger van de fenomenologie: wat is nu eigenlijk de wetenschap en wat doet het?
® Vertrok vanuit het begrip van de leefwereld → heeft een bepaalde structuur
• LEEFWERELD = intersubjectief, persoonlijk, betekenisvol, …
® Intersubjectief: leefwereld heeft sociaal karakter; wij delen de wereld waarin we leven
met andere mensen
® Persoonlijk: heel veel dingen (als we rondom ons kijken) verwijzen naar personen (bv.
stoelen zijn gemaakt zodat een persoon daarop kan gaan zitten)
® Betekenisvol: boom waar bloesem aan komt verwijst naar de lente die komt → je geeft er
spontaan een persoonlijke betekenis aan
o Ook de levensloze dingen hebben een persoonlijke betekenis (bv. computer = iets wat
ik gebruik om bv. een presentatie te geven → verwijst naar lesgeven, communicatie met
anderen)
• WETENSCHAP
® Vertrekt van de leefwereld (bv. de medische wetenschap vertrekt van het gegeven dat wij
een (kwetsbaar) lichaam hebben dat ziek kan worden en terug kan genezen)
® Maakt abstractie van de leefwereld (subject-object, afstandelijkheid, onpersoonlijk)
® Is een ‘tijdelijke opschorting’ van de normale omgang met de leefwereld
® Keert terug naar de leefwereld
® Voorbeeld: in anatomieles mag je een lijk opensnijden, maar vanaf je uit uw les bent mag
je dit niet meer doen (bv. niet op straat een lijk opensnijden)
• Belangrijke vraag: de relatie van de wetenschap tot de leefwereld?
® Een meer ‘wetenschappelijke’ leefwereld?
® Een autonome leefwereld?
• Redelijkheid en rationaliteit → spanning
1.2. DE ‘ZINGEVENDE’, ‘COGNITIEVE’ EN ‘MANIPULATIEVE’ INTERESSES VAN DE MENS
DRIE ‘INTERESSES’ VAN DE MENS (‘verlangens’, ‘manieren van
betrokken zijn’)
1) Cognitief: kennis van de werkelijkheid
2) Manipulatief: de wereld naar onze hand zetten; we willen
dat de wereld is zodat ze beantwoordt aan onze verlangens
(bv. je hebt honger en gaat naar bakker om een brood te
kopen); je wilt een zekere controle hebben
3
, 3) Zingevend: we willen een zinvol en waardevol leven hebben → verlangen naar betekenis
® Meestal door het succes van de wetenschap (cognitief) en techniek
(manipulatief) (technologie is één van de belangrijke manieren
waarop wij de wereld naar onze hand zetten) denken wij vaak dat
dat de cognitieve en manipulatieve interesse de belangrijkste
interesses zijn van de mens
® MAAR eigenlijk is die zingevende interesse veel sterker aanwezig in
ons leven dan wij vaak denken
® Waarom overlappen ze?
o bv. als de les gedaan is, beginnen mensen in de aula te praten
met elkaar: waarom doe je dat? → vaak verschillende redenen
tegelijkertijd: bv. vragen waar volgende les is
- Cognitief: je wilt kennis, informatie
- Manipulatief: bruikbare info die je nodig hebt
- Zingevend: je wilt contact hebben met die persoon naast u
1.2.1. ZINGEVEND EN COGNITIEF
• STELLING 1: Er zijn activiteiten in ons leven die lijken te gaan over een ‘cognitieve
interesse’, maar die eigenlijk fundamenteel over zingeving gaan.
® Voorbeeld: conversatie met buurman over het weer
o Schijnbaar is dat een uitwisseling van informatie, maar dat is natuurlijk niet zo, want
als je juiste info wil over het weer dan zoek je dat wel gewoon op
o Heeft niets te maken met informatie-uitwisseling, maar heeft alles te maken met
zingeven aan het feit dat je allebei toevallig in uw tuin staat
o Je kan dat ook nog op andere manier uitdrukken: bv. door met elkaar in gesprek te gaan
geef je elkaar erkenning dat je er mag zijn
• STELLING 2: Op het domein van de zingeving bestaat er redelijkheid en onredelijkheid.
Wat ‘redelijk’ en ‘onredelijk’ is, is echter niet hetzelfde als wat vanuit cognitief oogpunt
‘rationeel’ en ‘irrationeel’ is.
® bv. weten of uw partner u bedriegt of niet = zeer relevante kennis
® Stel je voor dat je zegt dat je dit op een zeer e`iciënte manier wilt achterhalen door bv. een
detective in te huren of met behulp van een trackingsapp = zeer rationeel
® Op het moment dat uw partner dit ontdekt, dan heeft die alle recht om bijzonder kwaad te
zijn → het is totaal rationeel, MAAR het is totaal onredelijk
• STELLING 3: Wetenschappelijke (cognitieve) bevindingen, zijn vaak slechts van relatief
belang voor de zingevende relaties in de leefwereld.
® De cognitieve interesse en alle kennis die we opdoen via de wetenschap zijn vaak van
slechts van heel relatief belang voor onze zingevende relaties met mensen
® bv. filmpje: je ziet Louise liggen en je hebt net vernomen dat die eigenlijk enkel uit
moleculen bestaat → die wetenschap (weten dat Louise enkel uit moleculen bestaat) heeft
eigenlijk heel weinig impact op hoe je met Louise omgaat
4
