Thema – Naslagwerken
Deel 1: Het woordenboek in het algemeen
Hoe opgebouwd/samengesteld?
Macrostructuur: ‘woorden’ = welke woorden en hoe je ze opzoekt via een bepaald
ordeningsprincipe
Microstructuur: ‘uitleg bij woorden’
--> aan de hand van die invalshoeken kun je soorten woordenboeken van elkaar onderscheiden.
Het type naslagwerk wordt dus bepaald door:
Welke woorden zijn opgenomen
Welk ordeningsprincipe werd gehanteerd
Welke gegevens worden verstrekt
Een trefwoord/lemma/ingang = het woord dat je opzoekt en info over wenst
Een artikel = het geheel van info bij een trefwoord
Lemma kan ook verwijzen naar het woordenboekartikel als geheel
Macroniveau vs. Microniveau
Macroniveau
Microniveau
,Macrostructuur: selectiecriteria
Er moeten keuzes gemaakt worden bij het selecteren van woorden die in een woordenboek
worden opgenomen.
Selectiecriteria:
Temporeel criterium:
▫ Selectie o.b.v. de periode waarin een woord gebruikt wordt
▫ Vb.: historisch woordenboek --> het taalgebruik van een bepaalde periode wordt
beschreven. Enkel woorden die in die periode voorkomen staan in het woordenboek
Taalgeografisch criterium:
▫ Selectie o.b.v. de plaats waar een woord gebruikt wordt
▫ Vb.: dialectwoordenboek --> het taalgebruik van een bepaald gebied wordt beschreven.
Enkel woorden die in dat gebied voorkomen staan in het woordenboek
Etymologisch criterium:
▫ Selectie o.b.v. herkomst van een woord
▫ Vb.: woordenboek met vreemde woorden --> enkel trefwoorden die aan een andere taal
ontleend werden worden opgenomen
Sociolinguïstisch criterium:
▫ Selectie o.b.v. sociale kenmerken van taalgebruikers
▫ Vb.: een woordenboek van groepstaal --> enkel woorden die typisch zijn voor het
taalgebruik van een bepaalde groep worden opgenomen (bv. jongeren)
Formeel criterium:
▫ Selectie o.b.v. vormelijke kenmerken van de woorden
▫ Vb.: afkortingenwoordenboek --> enkel woorden die een bepaalde vorm hebben worden
opgenomen (hier: een afkorting zijn)
Grammaticaal criterium:
▫ Selectie o.b.v. een grammaticaal kenmerk
▫ Vb.: woordenboek met woorden van één bepaalde woordsoort
Normatief criterium:
▫ Selectie o.b.v. een bepaalde norm (bv. de standaardtaal)
▫ Vb.: woordenboek waarin afwijkingen van de norm worden beschreven
...
--> In de praktijk worden selectiecriteria vaak gecombineerd, bijvoorbeeld:
▫ Woordenboek van Vlaamse studententaal: taalgeografisch + sociolinguïstisch criterium
▫ Woordenboek van Middelnederlandse spreekwoorden: temporeel + formeel criterium
▫ Woordenboek van Engelse leenwoorden: etymologisch criterium
Macrostructuur: ordeningsprincipes
Waar wordt het woord behandeld? Waar vinden we het woord terug?
,Formeel ordeningsprincipe:
= de lemma’s worden geordend o.b.v. een vormelijk kenmerk
▫ Bv. alfabetisch rangschikken op beginletter
▫ Bv. retrograad/invert ordenen waarbij de woorden op de laatste letter gerangschikt staan
(vaak bij rijmwoordenboeken)
Inhoudelijk ordeningsprincipe:
= de lemma’s worden op betekenis geordend (= thematische of systematische volgorde)
▫ Bv. bij beeldwoordenboeken: bij eenzelfde afbeelding worden verschillende woorden
getoond (vb. bij een plaatje van een laptop staan de benamingen van alle onderdelen)
▫ Bv. bij betekeniswoordenboeken gebruikt men een ordening volgens thema (vb.: alle
woorden i.v.m. ‘eten’ staan gegroepeerd)
Microstructuur: soorten informatie bij een trefwoord
Afhankelijk van het type woordenboek verschilt de info die bij een woord staat. Een woordenboek
kan verschillende soorten gegevens bevatten.
Taalkundig vs. encyclopedische informatie
Taalkundige info betreft de talige aspecten van het woord. Encyclopedische info gaat over de
buitentalige werkelijkheid.
Vb.: het woord ‘sneeuw’:
Taalkundige info betreft de betekenis, vaste uitdrukkingen met het woord, dat er een
afwezigheid van een meervoudsvorm is, etc.
Encyclopedische gegevens zijn bij welke temperatuur sneeuw wordt gevormd, welke dichtheid
het heeft, wat de gemiddelde sneeuwval is in bepaalde gebieden, etc.
Verschillende vormen van taalkundige informatie
▫ Inhoudelijke info: over de betekenis(sen) van het woord, semantische relaties met andere
woorden (synoniemen, antoniemen, hyponiemen, hyperoniemen)
▫ Etymologische info: over de herkomst van het woord
▫ Fonetische info: over de uitspraak van het woord
▫ Grammaticale info: over het genus/de syllabische structuur/de woordsoort/de
vervoeging/...
▫ Stilistische info: over het register waartoe het behoort
▫ Info over geografische spreiding: bv. gebruik beperkt tot een bepaald gebied
▫ Info over temporele spreiding: bv. verouderd woord
▫ Info over de frequentie: bv. weinig gebruikt woord
▫ Interlinguale info: vertalingen
▫ Orthografische info: over de spelling
▫ ...
--> een combinatie van gegevens is mogelijk (bv. de Dikke Van Dale is een algemeen verklarend
woordenboek, hier vind je bij de trefwoorden uiteenlopende informatie: spelling, uitspraak,
betekenis, vaste combinaties, stijlregister, etymologie, etc.)
, Deel 2: Woordenboeken voor het Nederlands
Algemene woordenboeken
De eigentijdse, algemene woordenschat wordt beschreven. In het ene woordenboek al wat
uitvoeriger dan het andere.
Afkortingenwoordenboeken
Het is een woordenboek waarin de afkortingen en letterwoorden en hun betekenis wordt
beschreven.
Beeldwoordenboeken
Definieert woorden a.d.h.v. afbeeldingen. De info is geordend in een alfabetisch register als in
thema’s.
Citatenwoordenboeken
Bevat citaten met uitleg over de betekenis, bron, ...
Dialectwoordenboeken
Het taalgebruik van een bepaald gebied/dialect wordt beschreven.
Etymologische woordenboeken
De ontwikkeling van woorden wordt stapsgewijs in kaart gebracht. Het begint bij de oudste
geschreven bronnen, beschrijft alle tussenstadia en eindigt bij de moderne vorm.
Frequentiewoordenboeken
Beschrijven hoe vaak een woord gebruikt wordt.
Historische woordenboeken
Beschrijven het taalgebruik van een bepaalde periode uit de geschiedenis
Kinder-/leerwoordenboeken
Gericht op jonge taalgebruikers of leerders van een taal
Neologismenwoordenboeken
Bevatten nieuwgevormde woorden, nieuwe zegswijzen, nieuwe woorden voor nieuwe zaken,
nieuwe betekenissen bij bestaande woorden, ...
Puzzelwoordenboeken
Als hulp bij het oplossen van kruiswoordraadsels (maar kan ook gebruikt worden om synoniemen
en dergelijke in op te zoeken)
Rijmwoordenboeken
Groeperen rijmwoorden in klankalfabetische volgorde. Ze gaan uit van de eindklanken.
Retrograde woordenboeken
De trefwoorden staan omgekeerd alfabetisch geordend
ICT
Bevatten woorden die te maken hebben met sms-taal, en woorden die op sociale media vooral
gebruikt worden.
Synoniemen- en betekeniswoordenboeken
Synoniemenwoordenboek: voor een woord worden gelijkbetekenende en betekenisverwante
alternatieven gegeven
Betekeniswoordenboeken: de woorden staan alfabetisch én zijn volgens betekenisverwantschap
gegroepeerd.
Les avantages d'acheter des résumés chez Stuvia:
Qualité garantie par les avis des clients
Les clients de Stuvia ont évalués plus de 700 000 résumés. C'est comme ça que vous savez que vous achetez les meilleurs documents.
L’achat facile et rapide
Vous pouvez payer rapidement avec iDeal, carte de crédit ou Stuvia-crédit pour les résumés. Il n'y a pas d'adhésion nécessaire.
Focus sur l’essentiel
Vos camarades écrivent eux-mêmes les notes d’étude, c’est pourquoi les documents sont toujours fiables et à jour. Cela garantit que vous arrivez rapidement au coeur du matériel.
Foire aux questions
Qu'est-ce que j'obtiens en achetant ce document ?
Vous obtenez un PDF, disponible immédiatement après votre achat. Le document acheté est accessible à tout moment, n'importe où et indéfiniment via votre profil.
Garantie de remboursement : comment ça marche ?
Notre garantie de satisfaction garantit que vous trouverez toujours un document d'étude qui vous convient. Vous remplissez un formulaire et notre équipe du service client s'occupe du reste.
Auprès de qui est-ce que j'achète ce résumé ?
Stuvia est une place de marché. Alors, vous n'achetez donc pas ce document chez nous, mais auprès du vendeur monikavandelm. Stuvia facilite les paiements au vendeur.
Est-ce que j'aurai un abonnement?
Non, vous n'achetez ce résumé que pour €9,48. Vous n'êtes lié à rien après votre achat.
