Belgische Binnenlandse Politiek
H1: de liberalen
De liberalen richtten als eerste een politieke partij op in België, in 1846. Daarmee is het
de oudste partij van ons land.
De liberale partij: doctrinairen versus progressisten
De Belgische Revolutie kwam tot stand door het monsterverbond tussen de liberalen
en de katholieken, zij vertegenwoordigden het unionisme.
→ politieke meningsverschillen tussen beide partijen kwamen weer sterker naar
boven na ondertekening Verdrag 24 Artikelen door Willem I, in 1839.
Op 8 april 1846 vond een eerste congres plaats om een hechtere eenheid van de
Belgische liberalen te verzekeren, opgezet door L’Alliance. Op dit congres kwamen de
tegenstellingen tussen liberale doctrinairen en progressisten naar voren.
→ doctrinairen wouden géén sterke ideologische profilering, zou kiezers afschrikken.
→ progressisten wouden wél een sterk programma met bv. de afschaffing van
gedifferentieerde cijns en de organisatie van het lekenonderwijs.
→ uiteindelijk consensus over minimaal programma, dat blijft tot 1893.
→ afstand tussen beide strekkingen wordt wel groter.
Pas in 1900, na tal van mislukte en gelukte partij-oprichtingen, komt er een verzoening
tussen beide strekkingen.
→ want socialisten hadden moeite met antiklerikale houding van progressisten.
→ liberalen zouden na invoering AES op derde plaats komen te staan in
partijhiërarchie, echte partijorganisatie kwam er pas in 1961.
Na de Tweede Wereldoorlog
De liberalen kwamen absoluut ontredderd uit de oorlog.
→ enkele prominente figuren waren overleden.
→ Studiecentrum Hervorming van de Staat stelde voor meer koninklijke macht te
organiseren, liberalen waren echter slecht voorbereid op naoorlogse situatie.
→ rekenden op liberaal, naoorlogs elan, maar bleek politieke misrekening en
verliezen meteen zwaar bij eerste verkiezingen in 1946.
Koningskwestie
Tegenover de Koningskwestie kiezen de liberalen, door hun interne verdeeldheid,
voor een politiek van l’effacement.
→ koning werd gevraagd om zich te bekommeren over het behoud van de monarchie en
interne eenheid.
→ door ‘vaag’ standpunt werden ze afgestraft in verkiezingen van 1946 én 1950.
→ onder druk van Wallonië trad Leopold III in juli 1950 af.
MAURO PAUWELS 1
, Belgische Binnenlandse Politiek
Nieuw spanningsveld: de Schoolstrijd (1950-1958)
In 1950 behaalt CVP/PSC een absolute meerderheid in het Federaal Parlement, dit gaf
aanleiding tot een nieuw spanningsveld.
→ minister van Onderwijs Harmel voorzag in subsidiëring vrije scholen en aan banden
leggen van rijksonderwijs, dat stuit op tegenkanting van de liberalen en socialisten.
Wanneer de CVP/PSC haar meerderheid bij de verkiezingen van 1954 verliest, staat
niets een rood-blauwe coalitie nog in de weg.
→ regering Van Acker voert antiklerikaal beleid, met minister van Onderwijs Collard.
Door de verkiezingsoverwinning van de katholieken in 1958, worden de partijen
verplicht op zoek te gaan naar een compromis.
→ Schoolpact pacificeert levensbeschouwelijke breuklijn en erkent noodzaak van
voldoende steun voor beide netten (zowel vrij onderwijs als rijksonderwijs).
→ maakt ook einde aan rood-blauwe coalitiemogelijkheden die gestoeld waren op de
verdediging van de laïcisering van de staat.
→ de sociaaleconomische en communautaire problemen komen zo op voorplan.
Noodzaak tot heroriëntering
Roger Motz wordt in 1958 aangesteld tot partijvoorzitter.
→ neemt initiatief om partij grondig te hervormen met o.a. partijstructuren.
→ ideologische zwakheid van partij kwam naar boven na de Schoolstrijd.
→ communautaire aspecten aangescherpt door o.a. de Eenheidswet (ook
sociaaleconomische kwam opnieuw in the picture).
De verkiezingen van maart 1961 stonden volledig in het teken van de Eenheidswet
(en daaropvolgende stakingen) en de perikelen in Kongo.
→ Liberale Partij behaalt status quo en gaat voor vijf jaar in oppositie.
In 1961 wordt de PVV/PLP opgericht. De Partij voor Vrijheid en Vooruitgang/Parti
de la liberté et du Progrès betekende een belangrijk moment: voor het eerst konden
we spreken van een echte liberale, politieke partij.
→ nieuwe voorzitter: Omer Vanaudenhove, wil van liberalen een centrumpartij maken.
→ Vanaudenhove stond voor het behoud van nationale eenheid en gaat in tegen
communautaire aspiraties.
De verkiezingen van 1965 werden een succes voor de PVV/PLP met een giga-
overwinning. De rooms-rode coalitie kreeg klappen.
→ regering Harmel-Spinoy zette rooms-rood voort, maar hield niet lang vol.
→ daarna rooms-blauw met VDB-De Clercq.
MAURO PAUWELS 2
, Belgische Binnenlandse Politiek
Contestatie tegen Vanaudenhove en communautaire spanningen
Regering VDB-De Clercq verving travaillistische, rooms-rode coalitie.
→ via de installatie Commissie Meyers probeerden ze communautaire zaken te
bevriezen.
De interne spanningen binnen de partij groeiden na de verkiezingsnederlaag van 1968,
deze stonden volledig in het teken van de splitsing van de Leuvense universiteit.
→ maatschappelijke transformaties aan universiteiten: men voer een meer vrije en
progressieve koers.
→ PVV verliest 3de plaats, PLP blijft wel op koers.
→ Vanaudenhoves autoritaire en unitaire koers werd op de korrel genomen.
→ door ziekte moest hij daarbovenop z’n rol nog even afstaan aan een triumviraat, in
1969 kondigt hij z’n ontslag aan en wordt hij vervangen door Descamps (die de
nationale koers verder volgt).
De communautaire spanningen binnen de partij hadden ook heel wat met
voorgaande contestatie te maken.
→ o.a. steun van Vlaamse liberalen aan taalwetten van Gilson werd niet geapprecieerd
door Waalse zijde.
→ om uit communautaire impasse te komen: “Compromis van Luik”.
→ reactie: LVV en Willemsfonds kantten zich tegen Vanaudenhove en varen radicalere
koers.
De splitsing van de Liberale Partij
Het uit elkaar vallen van de unitaire partij zou in drie fasen verlopen.
Fase één: het uit elkaar vallen van de Brusselse federatie.
→ was de katalysator voor de opsplitsing van de partij.
→ mede door enorme druk van het FDF, Vlamingen waren ontevreden en stapten eruit.
Fase twee: breuk van de Brusselse liberalen met nationale PLP/PVV-leiding.
→ door medewerking aan regering Eyskens-Merlot-Cools m.b.t. grondwetsherziening.
→ door stemming in Senaat over Brussel stappen Brusselse liberalen uit partij.
Fase drie: opsplitsing in twee afzonderlijke taalgroepen.
→ partij splitst en in 1971 wordt Vlaamse PVV opgericht met duidelijke herprofilering.
→ o.a. met als doel de communautaire partijen een hak te zetten en de bijnaam “Pest
Voor Vlaanderen” te doen verdwijnen.
MAURO PAUWELS 3
, Belgische Binnenlandse Politiek
De oprichting van de PVV in 1971
Willy De Clercq wordt verkozen tot voorzitter van de Vlaamse politieke partij PVV.
→ De Clercq wordt vicepremier in regering Leburton-Tindemans-De Clercq en wordt
als voorzitter vervangen door Frans Grootjans.
Van PLP naar MR
In mei 1972 besloten de kopfiguren van de PLP een nieuwe partij op te richten.
→ Parti de la Liberté et du Progrès Wallon (PLPW) beklemtoont Waalse, regionale
belangen.
→ het verdedigen van die Waalse belangen verklaart de toenadering tot de dissidenten
in het Rassemblement Wallon, hieruit volgt de Parti des Réformes et de la Liberté
Wallonie (PRLW).
In Brussel had het samengaan van de liberalen met het FDF amper overleefd.
→ in 1979 werd de Parti Reformateur Libéral opgericht, dit betekende een hereniging
van de partij met de Brusselse federatie, onder leiding van Jean Gol.
Na het overlijden van Jean Gol, nam Louis Michel de fakkel als voorzitter over.
→ PRL/FDF/MCC-federatie met voorzitter Michel, Ducarme werd voorzitter van de PRL.
In maart 2002 werd de federatie omgevormd tot Mouvement
Réformateur, ook de liberale partij uit het Duits taalgebied (PFF)
sloot zich aan.
→ Michel werd ‘Chef de file gouvernemental’ (= leider van
ministers van partij).
→ omvorming met als doel: de eenheid versterken.
Na de parlementsverkiezingen van 2003, waarin de MR goed scoorde, neemt de partij
deel aan de regering Verhofstadt II en krijgt de partij een nieuwe voorzitter met
Antoine Duquesne. De regionale verkiezingen van 2004 lopen minder rooskleurig af.
→ PS wipt MR uit regionale regeringen en Didier Reynders wordt voorzitter.
De gemeente- en provincieraadsverkiezingen van 2006 zijn hoopgevend voor MR.
→ geleidelijke machtsverschuiving ten voordele van Waalse liberalen t.o.v. socialisten.
Bij de federale verkiezingen in 2007 wordt de MR de grootste partij van Wallonië.
→ mislukte formatie-opdracht Reynders.
→ in kiesdistrict BHV werd de positie van MR mede bepaald door kartelpartner FDF.
→ FDF kreeg staatssecretaris, MR trad toe tot Leterme I, na deelname aan interim-
regering Verhofstadt II en deed uiteindelijk ook mee in de regering Van Rompuy.
MAURO PAUWELS 4
