Samenvatting notities – Aansprakelijkheidsrecht
Voorstelling olod + wat kan er op examen komen
Op examen kan een artikel komen over bv de boerenprotesten aan de haven van Antwerpen en dan
moet je geven wie er eigenlijk aansprakelijk is, welke schade er is…
Op examen komen vragen zoals vragen en oefening die te vinden zijn in de module op canvas.
Les notities + syllabus = belangrijk
Het verschil tussen contractuele AH en buitentcontractuele AH = belangrijk
Als er AH is betekent dit dat je een verplichting hebt om schade te herstellen. De AH heeft dus
rechtstreeks te maken met het verzekeringsrecht.
Inleiding
Aansprakelijkheid en verantwoordelijkheid:
Verantwoordelijkheid = het dragen van de gevolgen van handelen (= niet juridisch)
juridische verantwoordelijkheid = je hebt schade veroorzaakt en je hebt een verplichting tot
herstel van die schade.
Aansprakelijkheidsrecht: vlag die meerdere ladingen dekt/verschillende AHregimes:
o Strafrechtelijke AH;
= verplichting om strafrechtelijke sanctie te ondergaan voor het plegen van
een misdrijf (= overtreding/schending van de strafwet) waarvoor men
schuldig is bevonden.
o Burgerlijke AH;
(= verplichting tot herstel van schade door foutieve daad of verzuim)
Contractuele (CAH);
Buitencontractuele (BCA);
Quasi-contractuele AH.
o Deontologische AH.
(= plichtenleer = AH (bv: artsen, advocaten…) schending van de deontologische
dingen = door een orde gesanctioneerd worden (bv: de Orde van Advocaten, de Orde
der Artsen, bv artsen mogen geen reclame maken om meer cliënten te ronselen).
Als je regels breekt kan je deontologisch aansprakelijk gesteld worden.
De 3 soorten AH (strafrechtelijk, burgerlijke en deontologische) kunnen samen komen, maar
ook apart.
o Je kan strafrechtelijk AH zijn door de strafwet te overtreden, maar tegelijk ook schade
berokkenen en dus ben he dan ook burgerlijk aansprakelijk.
1. Strafrechtelijke AH
Wat is een misdrijf?
= een actieve handeling die door de wet als strafbaar is gedefinieerd. Er zijn 3 soorten:
o overtredingen, wanbedrijven en misdaden. (we zitten met hervormingen van strafrecht
waarbij ze de 3 soorten misdrijven willen opdrijven naar 8 niveaus (1 e = lichtste, 8e =
zwaarste)
Sanctie voor een misdrijf = straf (opdeciemen van 2020 = boete = x8)
Strafrecht = publiekrecht en dwingend recht van openbare orde een straf is individueel en
persoonlijk en kan zijn: vrijheidsberoving (bv: gevangenisstraf), vrijheidsbeperking (bv:
rijverbod) of aantasting van patrimonium (bv: geldboete)
, Strafvordering behoort overheid tot (niet private persoon): strafrechtelijke inbreuken worden
in regel door het OM (eiser) voor strafrechtbanken gebracht.
Strafrechtbanken:
o Politierb (= ook burgerlijk schade uit verkeersongevallen worden hier behandeld);
o Correctionele rb;
o Hof van Assisen;
o Hof van beroep.
Kenmerken van een straf: geen schadvergoedende, wel een persoonlijk karakter
o Een straf heeft GEEN schadevergoedend karakter het doel van strafrechtelijke AH is
bestraffen, het heeft een afschrikkend karakter.
o Een straf = persoonlijk je kan enkel aansprakelijk zijn voor je eigen daden is NIET het
geval bij burgerlijke AH (hierbij kan je aansprakelijk gesteld worden voor je eigen daden,
maar ook voor eigen bezittingen, kinderen of dieren..)
o Bv: een minderjarige van 16 jaar begint uit te gaan en er ontstaat ruzie op café. De 16
jarige slaat een fles kapot op het hoofd van een persoon dat is een misdrijf:
strafrechtelijk zal hij sowieso aansprakelijk zijn (want zijn misdrijf is persoonlijk, niet zijn
ouders). Het zal wel kosten met zich meebrengen op burgerlijk vlak waardoor de schade
voor burgerlijke AH zal toebehoren tot de ouders van de 16-jarige. dat heet
objectieve/foutloze AH.
o Als dader van een misdrijf overlijdt dan vervalt zijn strafrechtelijke AH (SAH) of de
strafrechtelijk vordering.
De burgerlijke AH zal niet verdwijnen en zal overgaan naar de erfgenamen.
Misdrijven worden meestal geen klachtmisdrijven:
o = misdrijven waarbij het ministerie enkel kan vervolgen als het slachtoffer een klacht
neerlegt. Bij meeste misdrijven worden geen klachtmisdrijven
o Sommige misdrijven kunnen niet vervolgd worden zonder dat er een klacht wordt
ingediend (bv: kraken)
o Een klacht neerleggen = niet verplicht, maar is wel het beste (voor bewijskracht) en kan
bij de politie (stelt pv op) of de onderzoeksrechter (met burgerlijke partijstelling).
Klacht bij onderzoeksrechter = gerechtelijk onderzoek kan niet voor elk misdrijf.
Bv: art. 442/1. §1: ‘met gevangenisstraf van 8 dagen tot een maand en met geldboete van 26
euro tot honderd euro of met een van die straffen alleen wordt gestraft hij die, zonder een
bevel van overheid hetzij zonder toestemming van een houder van een titel die of een recht
dat toegang verschaft tot de betrokken goed toestaat en buiten de gevallen waarin de wet
het toelaat, op eender welke manier andermans niet bewoonde huis, appartement, kamer of
verblijf, of de aanhorigheden ervan of enige andere niet bewoonde ruimte of andermans
roerend goed dat al dan niet als verblijf kan dienen, hetzij binnendringt, hetzij bezet, hetzij
erin verblijft zonder zelf houder te zijn van voormelde titel of recht.’
Fases strafrechtelijke onderzoek
Klacht bij de politie zorgt voor een opsporingsonderzoek onder leiding van (olv) Procureur
des Konings (PK) PK is namens de maatschappij
Het nadeel = dat de zaak mogelijk kan worden geseponeerd (niet vervolgt)
Klacht met burgerlijke partijstelling (BP)neer leggen gebeurt bij de onderzoeksrechter
o Daarna start er een gerechtelijk onderzoek
o Het voordeel = dat er GEEN seponeren mogelijk is: het strafrechtelijk onderzoek
wordt afgesloten door de onderzoeksgerechten (Raadkamer + Kamer van
, Inbeschuldigingstelling) Seponering is enkel mogelijk bij misdaden en wanbedrijven
(niet bij overtredingen)
Vonnisgerechten:
o De strafbanken – eiser is in regel het OM (Openbaar Ministerie) – slachtoffer kan zich
BP stellen om zijn schadevergoeding te bekomen.
o De strafbanken zullen uitspraken doen.
o Vordering nodig van schadelijder voor SV (strafvonnis)
o Schadevergoeding kan op 2 manieren: burgerlijke rb of BP-stelling voor de strafrb (=
een regel)
o Strafrechtelijke AH en burgerlijke AH kunnen samen maar ook apart zijn. bv:
Enkel BAH (boom valt om in tuin van buren)
Enkel SAH (rijverbod schenden zonder dat er iets gebeurd)
Beide SAH en BAH (aanranding is een misdrijf, maar zal ook zorgen voor
morele schade)
DAH (deontologische AH) bestaat ook
Le criminel tient le civil en état
= ‘zolang er geen definitieve beslissing is door de strafrb, wordt de vordering door de burgerlijke rb
opgeschort.’
= om tegenstrijdige beweringen tegen te gaan. Als er een uitspraak is door de strafrb, dan heeft dat
kracht van gewijsde tov de burgerlijke rb.
Burgerlijke vordering die gegrond is op strafbaar feit kan tevens voor de burgerlijke rechter gebracht
worden. Zolang er evenwel op strafrechtelijk gebied geen definitieve beslissing is gevallen wordt
vordering voor burgerlijke rechter geschorst krachtens dit beginsel. De procedure voor de burgerlijke
rechtbank wordt dan geschorst totdat de strafrechtbank een uitspraak heeft gedaan, dit om gevaar
van tegenstrijdige beslissingen tegen te gaan.
De uitspraak van de strafrechter heeft KRACHT VAN GEWIJSDE en bindt de burgerlijke rechter!
Bv: de strafrb veroordeeld X voor dronken rijden achter stuur. In procedure regresvordering voor
burgerlijke rechter kan deze niet meer oordelen dat X niet dronken reed.
Verjaringstermijnen
Misdaden = 20, 15 of 10 jaar
Wanbedrijven = 5 jaar
Overtredingen = 6 maanden
2. Burgerlijke aansprakelijkheid (BAH)
Burgerlijke AH = privaatrecht tussen burgers onderling
GEEN SCHADE GELEDEN = BAH KOMT NIET IN GEDRANG!
BAH valt uiteen in 2 soorten:
Contractuele AH
o = er moet een contract/overeenkomst aanwezig zijn
o Het is de AH die voortvloeit uit de toerekenbare niet-nakoming (= contractuele
wanprestatie) van de verbintenis van een contract
o Bv: niet-nakoming in contract tussen particulier en onderneming voor dak leggen
o Bv: online kopen
, o Bv: je bent verhuurder en begin van het huurcontract wordt plaatsbeschrijving
opgemaakt, na paar jaar verlaten huurders het huis en laten het achter met veel
schade = een verbintenis niet nakomen.
Buitencontractuele AH
o = verplichting tot herstel van schade als gevolg van de overtreding van een
wettelijke norm of de algemene zorgvuldigheidsplicht
o Bv: hond bijt vrouw (er is geen contract tussen de hond (of eigenaar) en die vrouw)
o Bv: in de winter sneeuwt het en dan ben je verplicht om je voetpad voor je woning
schoon te maken, maar dat doe je niet en een vrouwtje dat passeert en valt (er is
geen contract tussen de huureigenaar of de gemeente en de vrouw)
o Bv: een horrortackel tijdens voetbalmatch waardoor voetballer zijn seizoen verliest
(transfair waarde daalt) is buitencontractuele AH, want er is geen contract tussen de
2 voetballers.
o Sportwedstrijden zijn NIET vrij van misdaden strafrechtelijk kan het nog steeds
voorkomen.
In beide aansprakelijkheden zijn de hoofdbestanddelen hetzelfde, enkele verschilpunten daar
gelaten: FOUT, SCHADE en OORZAKELIJK VERBAND
Doel van burgerlijke AH = vergoeden, NIET bestraffen/afschrikken
(bv: Punitive damages in de VS (bv: case-Liebeck vs. McDonalds)
Punitive damages = bestraffende schadevergoeding bovenop de schadevergoeding is
ook toegepast in België: WINSTAFDRACHT:
o De case-Champagneparfum: men had parfum ontwikkeld en noemde het Champagne
vanwege de bekendheid en dankzij de luxe van de naam heeft men veel verkocht. De
eigenaar werd dan afgedracht tov de winst voor deze fout. Het slachtoffer krijgt dan
naast een gewone schadevergoeding recht op een deel van de winst.
Principe van het Aansprakelijkheidsrecht:
“schade blijft liggen waar ze valt”
Schade leidt NIET ipso facto tot aansprakelijkheid (bv: strooischade)
Het risico van de schade ligt bij het slachtoffer (de schadelijder): als je je been breekt door
een ijsplek en je hebt schade dan kan je in principe de schade van iemand anders op jou
moeten aantonen. Je zal moeten bepalen wie aansprakelijk is.
BA = een individuele vordering
= betekent dat het een individueel belang nodig heeft: als je subjectief recht hebt, heeft de andere
een verbintenis tov jou.
Terminologie:
Vorderingsrecht/persoonlijk recht/verbintenis (Anspruch) (aanspraak)
Rechtsvordering (Klagrecht)
o = het recht om beroep te doen op een rechter. Om dat te doen heb je een individueel
belang nodig. (je kan niet naar de rb gaan als je geen individueel belang hebt: je kan
dus maw geen zaak starten voor iemand anders hierop is wel een uitzondering:
Een organisatie of vereniging zal in de naam van andere individuen een
rechtsvordering kunnen instellen. (dat zijn consumentenorganisatie zoals
Testaankoop) = rechtsvordering tot collectief herstel/class
action/groepsvordering
Er wordt gevraagd aan benadeelden of ze zich uitdrukkelijk aansluiten (opt-
