DEEL I. ALGEMENE BEGINSELEN
HOOFDSTUK 1: Wezen en functie van het gerechtelijk recht
AFDELING 1. Begripsomschrijving
Gerechtelijk recht = ‘ een verzameling/geheel van rechtsregels die betrekking hebben op de
e ectuering van de materieelrechtelijke aanspraken van de rechtssubjecten (hoe dat je u
materieelrechtelijke aanspraken kan afdwingen)
—> soms ook wel verwezen als procesrecht: voorkeur aan gerechtelijk recht: anders
beperkt tot het proces maar bestuderen ook rechtsvordering van de rechtssubjecten, de
rechtsmacht en de bevoegdheid van de rechtbanken en hoven, het geschil
—> proces is maar 1 manier om een geschil op te lossen, ook andere wijze van
con ictoplossing bespreken
—> soms ook gerechtelijke privaatrecht: gaat in eerste plaats toch over
privaatrechtelijke geschillen maar het gerechtelijk wetboek bevat daarvoor de procedure
regels maar het is tevens het gemeen procesrecht = dat je het wetboek ook gaat
toepassen op andere procedures wanneer hiervoor geen speci eke regeling is
(bijvoorbeeld: wetboek van strafvordering maar alles wat daarin niet geregeld is, val je terug
op het Ger.W.)
—> nauwe band met het materieel recht
AFDELING 2. Bronnen (waar je die regels van het gerechtelijk recht terugvindt)
1) Grondwet
- art. 13 GW: recht op toegang tot de rechter
—> er geldt een verbod op eigenrichting (wanneer iemand u materieelrechtelijke aanspraak
miskent, mag je niet met brut geweld de naleving ervan afdwingen) dus tegenhanger
daarvan is dat iedereen zich tot de rechter moet kunnen wenden
- art. 23, 2°GW : recht op juridische bijstand (sociale grondrechten)
—> wanneer u zelf onvoldoende middelen heeft om zelf naar de rechter te stappen,
daardoor bestaat er een systeem dat de staat u procedure kosten zal dragen en eventueel
de advocaat die u nodig hebt zal vergoeden
- art. 40, 144-159 GW: rechterlijke macht
—> rechterlijke macht rust in principe bij de hoven en rechtbanken, zij spreken vonnissen
en arresten uit & de executie (= tenuitvoerlegging) daarvan zal gebeuren met behulp van
de uitvoerende macht (in naam des Konings)
—> die legt dan een aantal basisprincipes vast, bijvoorbeeld onafhankelijke en onpartijdige
rechter (140-159)
2) Verdragsrecht en recht van de Europese unie
- art. 6 Europees Verdrag Rechten van de Mens en art. 14 BUPO
—> toenemende invloed van het Europese niveau wanneer het gaat over
grensoverschrijdende geschillen
1. 1
ff fl fi
, - Verordening nr. 1215/2012 van het Europees Parlement en de Raad van 12 december 2012
betre ende de rechterlijke bevoegdheid, de erkenning en de tenuitvoerlegging van
beslissingen in burgerlijke en handelszaken (= Brussel I bis Verordening)
—> bepaalt eigenlijk welke rechter bij een grensoverschrijdend geschil, waar er
aanknopingspunten zijn over verschillende Europese lidstaten, welke rechter daar kennis
van zou kunnen nemen
—> dan moeten er op Europees niveau afspraken hebben over de rechters van welk land
er nu bevoegd zijn om over dat geschil uitspraak te doen (anders tegenstrijdige uitspraken)
—> dus binnen die eengemaakte gemeenschap moeten daar afspraken over zijn
- Verordening nr. 2201/2003 van de Raad van 27 november 2003 betre ende de bevoegdheid
en de erkenning en tenuitvoerlegging van beslissingen in huwelijkszaken en inzake de
ouderlijke verantwoordelijkheid
—> gelijkaardige verordening aan Brussel I bis, speci ek over huwelijkszaken
- Verordening nr. 1206/2001 van de Raad van 28 mei 2001 betre ende de samenwerking
tussen de gerechten van de lidstaten op het gebied van bewijsverkrijging in burgerlijke en
handelszaken
- Verordening nr. 2020/1784van het Europees Parlement en de Raad van 13 november 2007
inzake de betekening en de kennisgeving in de lidstaten van gerechtelijke en
buitengerechtelijke stukken in burgerlijke of in handelszaken
- Verdrag van den Haag 15 november 1965 inzake de betekening en de kennisgeving in het
buitenland van gerechtelijke en buitengerechtelijke stukken in burgerlijke en in handelszaken
—> op wereldniveau
- Verordening (EG) Nr. 1896/2006 van het Europees Parlement en de Raad van 12 december
2006 tot invoering van een Europese betalingsbevelprocedure
- Vgl. Invordering van onbetwiste geldschulden (art. 1394/20 Ger.W.) (enkel voor
grensoverschrijdende)
- Verordening (EG) nr. 861/2007 van het Europees Parlement en de Raad van 11 juli 2007 tot
vaststelling van een Europese procedure voor geringe vorderingen
==> gewoon weten welke er zijn (roepnaam, niet hele naam kennen)
3) Gerechtelijk Wetboek
- Wet 10 oktober 1967, in werking 1 november 1970
—> ontwerp van Charles van Reepinghen, koninklijke commissaris voor de gerechtelijke
hervorming (fakkel werd overgenomen door Ernest Krings: jonge magistraat, werd eerste
advocaat bij hof van cassatie)
—> ingevoerd 1967 en had eigenlijk hetzelfde doel als het huidige burgerlijke
wetboek nml. het oude napoleontische wetboek vervangen
—> België had eigen wet op organisatie en ivm de bevoegdheid, na
onafhankelijkheid want wetten uit oude franse wet konden niet meer blijven gelden
1. 2
ff fi ff ff
, —> Betrachtingen:
—> modernisering van een drie eeuwen oud procesrecht
—> (Ordonnance Civile 1967; Code de procedure civile 1806; Wet
rechterlijke organisatie; Wet bevoegdheid 1876)
1. Eenheid van rechtsmacht cfr. recenter
= heel simpel, helder, eenvoudig rechterlijk systeem
= voorbeeld van Nederland voor ogen (ofwel geschil voor
kantonrecht ofwel naar de rechtbank)
= eerder voor de burger eenvoudig maken (naar eenheidsloket of
centrale inleidingskamer)
= voorstellen allemaal nooit doorgekomen
2. Eenheid van rechtspleging
= er voor zorgen dat je op 1 en dezelfde manier een identieke
procedure hebt
3. Vereenvoudiging en versnelling van rechtspleging
= gerechtelijke achterstand oplossen
Bijvoorbeeld: verdwijnen pleitbezorgers (die contact hadden met de
cliënten), afscha ng verplichte procesvertegenwoordiging, minder
formalisme, kennisgeving bij gerechtsbrief, wijziging van eis,
beslagprocedure.
—> Amendering in het parlement: (arrondissement rechtbank (overlegorgaan): om
al die bevoegdheidsgeschillen tussen al die rechtbanken op te lossen)
—> waarin de voorzitters samen zetelen om uitspraak te doen over
bevoegdheidsgeschillen over hun respectieve rechtscolleges
- Latere aanvullingen (verdere uitbouwen gerechtelijk wetboek)
—> Arbitragewet 4 juli 1972 (Deel VI) (buitengerechtelijke manier van con ictbeslechting)
—> Nieuwe wet op de bemiddeling 25 februari 2005 (Deel VII) (buitengerechtelijke manier
van geschiloplossing)
—> Collaboratieve onderhandelingen (wet 12/06/18, inwerking op 1/01/19) (Deel VIII)
(onderhandelingen waarbij beide partijen worden bijgestaan door collaboratieve
advocaten: hebben bijkomende opleiding gevolgd)
- Verwaarlozing 1970-1995 (vrij rustig bestaan gekend)
—> Wet van 3 augustus 1992 tot wijziging van het Gerechtelijk Wetboek (die tot doel had
om de rechtspleging te herstellen en de rechterlijke achterstand in te perken)
- Nadien talrijke wetswijzigingen (na een aantal jaren, grote katalysator = zaak Dutroux)
—> Octupuswetgeving met HRJ - 7 december 1998
—> Adviesraad magistratuur - 8 maart 19999
—> Derde weg magistratuur - 7 april 2005
—> Collectieve schuldenregeling - 13 december 2005
—> Rechtsbijstand - 1 juli 2006
—> Commissie modernisering - 20 juli 2006
—> Feniks - 2005-2006 later CHEOPS
—> Evaluatie korpschefs - 18 december 2006
1. 3
ffi fl
, —> Instituut gerechtelijke opleiding - 31 januari 2007
- Belangrijke recente hervormingen:
—> Wet 21 april 2007 verhaalbaarheid erelonen advocaat + KB 26 oktober 2007
—> Wet 26 april 2007 tot wijziging van het Gerechtelijk Wetboek met het oog op het
bestrijden van de gerechtelijke achterstand
—> Wet 15 mei 2007 deskundigenonderzoek inmiddels ‘gerepareerd’ door art. 20-32 van
de Wet van 30 december 2009 houdende diverse bepalingen betre ende justitie II, BS 15
januari 2010, 1889
—> Wet van 30 juli 2013 betre ende de invoering van een familie- en jeugdrechtbank
—> Wet van 1 december 2013 tot hervorming van de gerechtelijke arrondissementen
(basis van die hervorming was dat ze de nieuwe arrondissementen gelijk gingen trekken
ongeveer met de provincies) en tot wijziging van het Gerechtelijk Wetboek met het oog op
een grotere mobiliteit van de leden van de rechterlijke orde
—> 12 nieuwe gerechtelijke arrondissementen
—> vormen samen een gerechtelijk gebied: het rechtsgebied van een hof van
beroep
1) Gerechtelijk gebied Antwerpen:
-> Gerechtelijk arrondissement Antwerpen met afdelingen te Ant, Mech, Turn
-> Gerechtelijk arrondissement Limburg met afdelingen te Hasselt & Tongeren
2) Gerechtelijk gebied Bergen:
-> Gerechtelijk arrondissement Henegouwen met afdelingen Berg, Charl, Doornik
3) Gerechtelijk gebied Brussel:
-> Gerechtelijk arrondissement Brussel met afdelingen te Brussel en Halle-Vilv
-> Gerechtelijk arrondissement Leuven met afdeling te Leuven
-> Gerechtelijk arrondissement Waals-Brabant met afdeling te Nijvel
4) Gerechtelijk gebied Gent:
-> Gerechtelijk arrondissement Oost-Vlaanderen met afdelingen te Dendermonde,
Gent en Oudenaarde
-> Gerechtelijk arrondissement West-Vlaanderen met afdelingen te Brugge, Ieper,
Kortrijk en Veurne
5) Gerechtelijk gebied Luik:
-> Gerechtelijk arrondissement Eupen met afdelingen te Eupen
-> Gerechtelijk arrondissement Namen met afdelingen te Dinant en Namen
-> Gerechtelijk arrondissement Luik met afdelingen te Hoei, Luik en Verviers
-> Gerechtelijk arrondissement Luxemburg met afdelingen te Aarlen, Marche- en-
Famenne en Neufchâteau
– Wet 26 maart 2014 tot wijziging van het Gerechtelijk Wetboek en de wet van 2
augustus 2002 betreffende de bestrijding van de betalingsachterstand bij
handelstransacties met het oog op de toekenning van bevoegdheid aan de natuurlijke
rechter in diverse materies, BS 22 mei 2014 (Wet natuurlijke rechter)
– Wet van 25 april 2014 houdende diverse bepalingen betreffende Justitie
– Wet 8 mei 2014 houdende wijziging en coördinatie van diverse wetten inzake Justitie
1. 4
ff ff