Gedetailleerde samenvatting Rechtsstaat.
Methode: Thema's Maatschappijleer (VWO)
Uitgever: essener
In deze samenvatting staat alles wat je moet weten in het kort. De samenvatting is wel gedetailleerd genoeg om het verhaal te begrijpen.
HOOFDSTUK 1 IDEE EN OORSPRONG VAN DE RECHTSSTAAT
Totalitaire staat: de staat dringt door tot in het persoonlijke leven door van alles te bepalen.
Naar de staat en tussen burgers onderling heerst wantrouwen en achterdocht. Deze staat is
vaak corrupt en een politiestaat.
Politiestaat: de burgers leven permanent in angst dat de geheime dienst hen bespioneert
en afluistert of dat landgenoten hen verklikken of verraden omdat ze niet het gedrag
vertonen dat de staat wenst.
Is er een burgeroorlog dan functioneert de staat niet meer en geldt alleen nog het recht van
de sterkste.
1.1 WAT IS EEN RECHTSSTAAT
Rechtsstaat: een staat waarin burgers met grondrechten worden beschermd tegen elkaar
en tegen machtsmisbruik en willekeur van de overheid
- Sociale rechtsstaat: er zijn allerlei wetten en voorzieningen om de welvaart en het
welzijn van de burgers te bevorderen
- Democratische rechtsstaat: burgers mogen meebeslissen over politieke kwesties
door vrije verkiezingen
Nederland is een sociale en democratische rechtsstaat.
Voordelen rechtsstaat:
- Er is vertrouwen en wederkerigheid: Burgers vertrouwen in een rechtvaardig
rechtssysteem en zijn bereid premies voor sociale voorzieningen te betalen.
- Er is relatief veel sociale vrede en sociale cohesie: mensen durven met elkaar in
contact te treden, sociale bindingen aan te gaan, politieke en maatschappelijke
verenigingen op te richten en handel met elkaar te drijven.
- Er is rechtszekerheid: ontstaat doordat burgers en staat van elkaar verwachten dat
ze beiden de wetten naleven.
,1.2 HOE IS DE RECHTSSTAAT ONTSTAAN?
Ontstaan rechtsstaat:
1. Willekeur en uitbuiting: Tot de 18e eeuw hadden koningen en andere machthebbers
onbegrensde macht op burgers zonder zich te hoeven houden aan een
rechtssysteem.
2. Opkomst burgerij: In de 18e eeuw (de eeuw van de Verlichting) ontstond het
verlangen naar maatschappelijk geluk. Arme boeren, arbeiders, maar ook de
burgerij en delen van de adel oefenden druk uit om de macht van vorsten in te
perken en rechtssystemen en machtsstructuren te institutionaliseren.
3. Gezond verstand: De burgerij geloofde in de kracht van de rede. Vanuit de rede
konden voorwaarden voor een rechtvaardige en gelukkige samenleving worden
beredeneerd. Een belangrijke voorwaarde voor deze samenleving is vrijheid. De
macht van de staat moest worden ingeperkt.
Democratisch vastgestelde regels leiden tot een sociaal contract tussen burgers en
(gekozen) bestuurders
Sociaal contract: contract waarin men tot afspraken komt om in natuurlijke vrijheid en
gelijkheid te kunnen leven:
- De staat heeft een geweldsmonopolie om de veiligheid te garanderen en de
eigendommen van de burgers te beschermen.
- Om misbruik van de staat te voorkomen bepalen burgers zelf (van onderaf) de macht
die de staat (van bovenaf) over hen mag uitoefenen.
- De staatsmacht wordt opgesplitst in een wetgevende macht, een uitvoerende macht
en een rechtsprekende macht, de trias politica. Dit is nog een middel om misbruik
van de staat te voorkomen.
Grondbeginselen rechtsstaat (voorwaarden voor rechtsstaat):
- Het beginsel van de grondrechten: alle mensen zijn in vrijheid en gelijkheid
geboren en moeten zo ook kunnen samenleven
- Het soevereiniteits- en democratiebeginsel: de mensen sluiten gezamenlijk een
vredesakkoord, het sociaal contract
- Het legaliteitsbeginsel: er is een staat die het sociaal contract tussen mensen kan
afdwingen, maar die strikt gebonden is aan wetten die de partijen zelf hebben
opgesteld
- Het beginsel van de trias politica: de macht van de staat wordt voor de zekerheid
verder begrensd door interne scheiding van de staatsmacht
, 1.3 DE EERSTE RECHTSSTATEN
Verenigde Staten:
Amerikaanse constitutie: de beginselen en de regels waarmee Amerika is gesticht
- Onafhankelijkheidsverklaring (1776) waarin Amerikaanse kolonisten zich
losmaakten van de Engelse koning en waarin zij een nieuwe samenleving uitriepen
- Grondwet basisstructuur met als eerste taak vrijheid en veiligheid van de burgers
beschermen
- Bill of Rights waarin staatsmacht wordt gebonden aan het recht en de grondrechten
van burgers
De onafhankelijkheidsverklaring, de grondwet en de Bill of Rights vormen dus de
Amerikaanse constitutie.
Frankrijk:
- 1789 Franse Revolutie “vrijheid, gelijkheid en broederschap of de dood”
- 1791 De Verklaring van de Rechten van de Mens en Burger die 'heilige en
onschendbare’ grondwetten bevat ( zoals veiligheid, vrijheid van meningsuiting,
vrijheid van drukpers, godsdienstvrijheid en het recht op bescherming vd mens)
- 1799 Staatsgreep Napoleon waarna een verlichte dictatuur werd gesticht: een
machthebber houdt in zekere mate rekening met de bevolking
- 1815 Slag bij Waterloo Napoleon verslagen en oude machtsverhoudingen hersteld
met koningen, adel en kerk waardoor de grondrechten van de burgers werden
beperkt
- 19e eeuw Rechtsstaat was het ideaal en kwam door politieke gevechten steeds
dichterbij in Europa
HOOFDSTUK 2 GRONDWET EN GRONDRECHTEN
Preambule: Inleidende tekst van de grondwet. Hierin wordt vaak het doel en het ideaal
geschetst en de omstandigheden worden beschreven die hebben geleid tot het contract.
De grondwet (stichtingsakte van de rechtsstaat):
- begrenst de macht van de staat en garandeert daarmee de vrijheden van burgers;
- legt de fundamentele rechten van burgers vast
- geeft aan hoe de belangrijkste organen van de staat (koning, ministers, parlement,
rechterlijke macht) in grote lijnen zijn georganiseerd;
- drukt de eenheid van de natie uit. Binnen het staatsverband vormen alle burgers,
ondanks alle verschillen, toch een eenheid.
Les avantages d'acheter des résumés chez Stuvia:
Qualité garantie par les avis des clients
Les clients de Stuvia ont évalués plus de 700 000 résumés. C'est comme ça que vous savez que vous achetez les meilleurs documents.
L’achat facile et rapide
Vous pouvez payer rapidement avec iDeal, carte de crédit ou Stuvia-crédit pour les résumés. Il n'y a pas d'adhésion nécessaire.
Focus sur l’essentiel
Vos camarades écrivent eux-mêmes les notes d’étude, c’est pourquoi les documents sont toujours fiables et à jour. Cela garantit que vous arrivez rapidement au coeur du matériel.
Foire aux questions
Qu'est-ce que j'obtiens en achetant ce document ?
Vous obtenez un PDF, disponible immédiatement après votre achat. Le document acheté est accessible à tout moment, n'importe où et indéfiniment via votre profil.
Garantie de remboursement : comment ça marche ?
Notre garantie de satisfaction garantit que vous trouverez toujours un document d'étude qui vous convient. Vous remplissez un formulaire et notre équipe du service client s'occupe du reste.
Auprès de qui est-ce que j'achète ce résumé ?
Stuvia est une place de marché. Alors, vous n'achetez donc pas ce document chez nous, mais auprès du vendeur SamenvattingenVWO123. Stuvia facilite les paiements au vendeur.
Est-ce que j'aurai un abonnement?
Non, vous n'achetez ce résumé que pour €2,99. Vous n'êtes lié à rien après votre achat.
