Geneesmiddelengebruik bij hoogrisico zwangerschappen
21-11-2023 – Prof Dr Kristel Van Calsteren
Geneesmiddelengroepen
• Hypertensie – preeclampsie
1. Antihypertensiva
• Chronisch inflammatoire aandoeningen
2. Anticoagulantie – antiaggregentia
o Systeemaandoeningen: SLE 3. Immuunmodulerende agentia
o IBD 4. Andere anti-inflammatoire middelen
• Orgaantransplantatie (Analgetica)
• Oncologische aandoeningen 5. Chemotherapeutica
• Diabetes (insuline), schildklierproblemen 6. Targeted agentia
• Neurologische problemen (vb epilepsie) (Anti-epileptica)
• Psychiatrische problemen (vb depressie) (Anti-depressiva, antipsychotica)
Leerdoelen
• Je kent de antihypertensiva, immuunmodulerende agentia en
anticoagulantia/antiaggregantia die het meest gebruikt worden tijdens de zwangerschap
en lactatie en kan per groep de belangrijkste aandachtspunten voor moeder en kind
beschrijven en toepassen
• Je kan met behulp van beschikbare gegevens uit de bijsluiter, wetenschappelijke
artikels/handboeken en online-databases ook voor minder frequent gebruikte
geneesmiddelen uit de groep van antihypertensiva, immuunmodulerende agentia en
anticoagulantie/antiaggregantia een interpretatie maken over de mogelijke risico’s en
aandachtspunten voor moeder en kind
• Je kan de risico’s en aandachtspunten bij gebruik van chemotherapeutica en targeted
antitumorale agentia tijdens de zwangerschap benoemen
Hoogrisico-zwangerschappen
Obstetrische complicaties Maternale pathologie
(vb hypertensie/preeclampsie, PPROM, preterme (vb acute of chronische infectie, systeemlijden, kanker,
contracties, IUGR, cholestase, zwsdiabetes, abruptio, niertransplantatie, ziekte van Crohn, ziekte van Graves,
chorioamnionitis, placenta previa/increta) congenitale hartafwijking, chronisch nierlijden,
hypertensie, epilepsie, psychiatrische problemen, …
- Placentaire disfunctie - Placentaire disfunctie
→ miskraam, groeirestrictie, preeclampsie, abruptio → miskraam, groeirestrictie, preeclampsie, abruptio
- Vroeggeboorte - Vroeggeboorte
- Maternale risico’s : sepsis, hypovolemische - Toegenomen/afgenomen ziekteactiviteit,
shock, hypertensief CVA of eclampsie of blijvend functieverlies/eindorgaanschade
hartfalen, … - Maternale risico’s : sepsis, hypovolemische
shock, hypertensief CVA of eclampsie of
hartfalen, …
1
,Waarom is medicatiegebruik in de zws zo belangrijk? Van de obstetrische complicaties weten we
het goed: als je zwsvergiftiging hebt, als je placenta minder goed functioneert zie je meer
groeirestrictie, meer vroeggeboorte, maar eigenlijk zie je dat zelfde complicaties ook
verloskundig terugkomen puur op basis van maternale pathologieën. Als je een inflammatoire
aandoening hebt waar dat je plots een opstoot hebt van cytokine release gaat die ook zorgen
voor in de placenta een inflammatoire reactie waardoor dat die minder goed gaat functioneren
en je in eenzelfde obstetrische complicatie verhaal komt: meer miskramen, groeirestrictie, pre-
eclampsie, meer vroeggeboorte. Daarnaast voor de mama zie je een gelijkaardig beeld: als je
obstetrische complicaties hebt, hoge BD, zie je CVA, hartfalenproblematiek. Dat zijn de
implicaties die je van de maternale aandoeningen aan zich ziet. Wat staat daar nog naast? Het
al dan niet voorkomen van meer of minder flaires en dat zien we voor zws waardat je eigenlijk
een immuungemoduleerde situatie hebt, anders zou je die zws afstoten, dat er voor de meeste
auto-immuunaandoeningen minder ziekte-activiteit is in de zws. In de laatste deel van de zws en
postpartum zie je vaak meer opstoten en dat komt omdat je immuunsysteem weer omkeert en je
dus wel terug veel sterker immuunresponsen krijgt. En anderzijds omdat die mama’s dan heel
moe zijn, wat dat ook een factor is die voor de meeste auto-immuunandoeningen zorgt voor
meer ziekte-opstoten.
Casus 1
• G1, 30 weken, consulteert met hoofdpijnklachten en oedemen. Tijdens de laatste
controle een maand eerder waren er geen bijzonderheden. Mevrouw heeft geen
relevante voorgeschiedenis en startte de zwangerschap met een BMI van 22. Je meet
een bloeddruk van 160/90 mmHg bij een hartfrequentie van 60 bpm. Haar gewicht
bedraagt 74 kg (+11 kg). Verder stel je proteinurie vast en meet je een fundushoogte van
23 cm. Je roept de gynaecoloog erbij en die vraagt jou welk antihypertensivum jij zou
verkiezen om op te starten.
• Wat is jou antwoord?
• Zou je nog andere geneesmiddelen opstarten?
Trandate (alpha-beta blokker) of Adalat / Nifedipine → nifedipine is de eerste keuze voor een
hoge bloeddruk.
GM die je moet opstarten bij pre-eclampsie (als patiënten heel veel hoofdpijn hebben) →
magnesium, we gaan Valium geven op moment dat ze niet uit het stuipen geraken bij het
meermaals toedienen van magnesium.
Potentieel gaat de vrouw te vroeg bevallen → dus ook nog longrijping geven. En in het kader van
foetale neuroprotectie (om de hersenen te beschermen) gaan we de magnesium geven (dus als
je denkt dat de patiënt binnen de 4 à 6 uur gaat bevallen voor 32 w gaan we magnesium geven
omdat de membranen van de hersencel stabiliseert en je een betere neurologische uitkomst ziet
als ze rond het moment van de bevalling magnesium hebben gekregen.
2
,Hypertensie – preeclampsie
Definitie
▪ Hypertensie
Systolische BD > 140 en/of diastolische BD > 90 mmHg minstens 2x gemeten, met minstens 4u
tussenpauze.
Indien systolische > 160 mmHg of diastolisch > 110 mmHg is confirmatie binnen enkele minuten
voldoende
▪ Pre-eclampsie
= new-onset hypertensie > 20 weken zwsduur
+ één van volgende:
- proteinurie (> 300 mg/24u of EKR > 0.3 mg/mg)
- thrombocyten < 100.000/uL
- nieuw ontstaan nierfalen (serum creatinine > 1.1 mg/dL of verdubbeling van de serum
creatinine in afwezigheid van een andere nierziekte)
- transaminasen stijging tot minstens 2x upper limit normal range
- longoedeem
- nieuw ontstane cerebrale of visusstoornissen (wazig zicht, scotomen, lichtflitsen, new
onset hoofdpijn)
- foetale groeirestrictie
Er was historisch een verplichting om proteïnurie naast de hypertensie te hebben, dat is
ondertussen weggevallen. Je hebt een nieuw ontstaan van hypertensie nodig in combinatie met
een van eind orgaanschade locaties zoals de nieren (je ziet het in de nierfunctie of proteïnurie),
leverfunctie, longoedeem, groeirestrictie of het ontstaan van cerebrale klachten.
3
, Pre-eclampsie gaan we typisch associëren met een slechte placentatie (tekening van de
spiraalarteriën die niet goed vormen). De reden waarom is multifactorieel: genetische,
immunologische factoren, omgevingsfactoren en oxidatieve stress → die bepalen of dat het
spiraalarteriën goed vormen of niet. Daarnaast heb je de maternale cardiovasculaire reserve:
hoe goed past zij zich aan al de hemodynamische veranderingen die een zws vereist, is dat
plasmavolume, neemt dat voldoende toe, past zij haar hartritme aan? En dat hangt sterk samen
in de conditie van de patiënt en de voorbeschiktheid, genetisch gezien om die mechanisme goed
te kunnen uitvoeren. De derde factor is de foetale vraag. Bv tweelingzws vragen grotere
aanpassingen / grotere placentaire flow vooraleer dat ze de placenta zelf gaan ervaren alsof er
te weinig doorbloeding is en hypoxief gaat reageren. Hier hebben we een aanknoopingspunt om
op in te spelen, dat zijn de antihypertensiva die kunnen inspelen op als de maternale vasculaire
aanpassing niet goed gebeurd.
4
