Hoofdstuk 1: de boekhoudkundige gelijkheid over
bezittingen, schulden en eigen vermogen
1. De functie van het boekhouden
Bij de werking van een onderneming worden heel wat mensen betrokken →
- Bedrijfsleiders
- Aandeelhouders
- Schuldeisers
- Klanten
- Leveranciers
Indien deze mensen financiële informatie wensen van de onderneming, stellen ze zichzelf 2 fundamentele
vragen:
1) Wat is de financiële positie en vermogen van de onderneming?
(Waar staat de onderneming op een bepaalde dag?)
2) Wat zijn de resultaten van de onderneming?
(Hoegoed of slecht presteerde de onderneming over een bepaalde periode)
➔ Deze 2 vragen beantwoorden de doelstelling/functie van het boekhouden
Gebruiker vraagt: Informatie over: En vindt die in:
Waar staat de onderneming op
een bepaalde dag? Financiële positie en vermogen Balans
Hoe goed presteerde de
onderneming over een bepaalde Resultaten Resultatenrekening
periode?
De jaarrekening geeft het antwoordt op beide vragen in een financieel overzicht. Dat financieel overzicht
omvat onder andere een balans en een resultatenrekening. De balans vertelt ons wat over de financiële positie
en het vermogen van de onderneming. De transacties worden onderverdeeld in actief (= bezittingen) en passief
(= schulden) en deze zijn altijd gelijk aan elkaar. De balans is een momentopname dat op eender welk
opgenomen kan worden (meestal op het laatste dag van het boekjaar). De resultatenrekening geeft ons meer
informatie over de resultaten van de onderneming. Kosten en opbrengsten (geld dat je binnen krijgt en niet
moet teruggeven). Het is de gecumuleerde hoeveelheid over een bepaalde periode.
Boekhouden is alle transacties van je onderneming. Het boekhoudproces omvat vier fases. De boekhouder
analyseert gebeurtenissen en verwerkt die administratief. Op regelmatige tijdstippen vat de boekhouder de
gebeurtenissen samen in een jaarrekening. Iedereen kan deze raadplegen.
administratieve
gebeurtenis jaarrekening gebruikers
verwerking
1) Dit zijn de transacties (aankopen en verkopen)
2) Het vertalen en het ontleden van de transacties en deze ook categorizeren
3) De verschillende boekingen gaan door een filter gehaald worden en deze gaan we verdelen onder de balans
en de resultatenrekening. Met andere woorden gaan we de jaarrekening samenstellen
4) De jaarrekening gaat worden neergelegd bij de Nationale Belgische Bank (NBB)
→ Hier komt zeer veel kritiek op. Iedereen kan deze jaarrekening bekijken en bij startende ondernemingen
kan dit voor extra concurrenrtie zorgen
,2. Boekhoudkundige domeinen
We onderscheiden twee boekhoudkundige processen:
• Algemeen of financieel boekhouden genereert via de opstelling en openbaarmaking van de jaarrekening
informatie voor bedrijfsinterne gebruikers en voor belanghebbenden buiten het bedrijf zoals
aandeelhouders, leveranciers, banken, …
• Analytisch of kostprijsboekhouden genereert bedrijfsspecifieke informatie die vooral van nut is voor
bedrijfsinterne gebruikers.
Financieel boekhouden Analytisch boekouden
Gebruikers Intern en extern Intern
Output Jaarrekening Budget, kosteninfo,…
Openbaarmaking Via publicatie Vertrouwelijk
➔ We gaan ons voornamelojk focussen op het financiieel boekhouden, ter vereenvouding korten we dit
af als boekhouden
3. Boekhoudikundige beroepen
In de bedrijfswereld komen we de boekhoudkundige beroepsoefenaars tegen in verschillende vormen.
Dit kan zowel zelfstandig en dus in ruil voor honorarium en met beschermde titels, of in dienstverband waar
men geen titel nodig heeft en een salaris ontvangt.
1) De bedrijfsrevisoren (IBR): specifiek boekhoudkundig beroep. Er zijn er zeer weinig in België̈,
omdat het een heel moeilijke en strenge titel is om te krijgen. Het is een beschermde titel
2) De gecertificeerde accountants/ belastingadviseurs.
3) De (fiscaal) accountants. Dit is meer een beroep van vroeger en de verschillende instituten zijn
samengesmolten tot ITAA.
➔ Het is strafbaar om iemand zijn boekhouding te doen indien je hier geen titel voor hebt.
4. De algemene aanvaarde boekhoudkundige beginselen
Boekhouden is geen exact proces met maar één mogelijke uitkomst. Om toch enige consistentie te bereiken,
gelden een aantal afspraken. Het geheel van die afspraken noemen we de algemene aanvaarde
boekhoudkundige beginselen.
GAAP = Generally Accepted Acounting Principles
a) De boekhoudkundige entiteit
Een boekhoudkundige entiteit staat apart van andere ondernemingen of individuen. Ze vormt voor het voeren
van de boekingen en het opstellen van de jaarrekening een afzonderlijk bedrijfseconomische eenheid. Het
betreft naargelang van het geval:
- Een rechtspersoon (geheel van verbonden ondernemingen)
- Een groep van vennootschappen
- Een technische eenheid (deel van de onderneming)
- Een zelfstandige (natuurlijke persoon)
Voor de start van elke boekhoudkundige registratie moet duidelijk zijn op welke boekhoudkundige entiteit de
verrichting betrekking heeft. De boekhouder gaat na of de gerapporteerde feiten binnen of buiten de entiteit
vallen.
,b) De boekhoudkundige transactie
Een transactie of verrichting is een gebeurtenis die de financiële toestand van de onderneming beïnvloed en
die we op betrouwbare wijze in geld kunnen uitdrukken. Met andere woorden gaan we boekingen maken op
basis van gebeurtenissen.
5. De balans
a) Illustratie
De activa van een onderneming stemt overheen met de bezittingen. De passiva van een onderneming
omvatten het eigen vermogen en de schulden van de onderneming.
De essentiële boekhoudkundige gelijkheid →
Bezittingen (activa) = eigenvermogen + schulden (passiva)
b) Definitie
De balans geeft een momentopname van de financiële toestand van een onderneming weer. Een balans
bestaat uit drie afdelingen, de bezittingen, de schulden en het eigen vermogen
1) De bezittingen van een onderneming zijn economische middelen die toekomstige kasinkomsten zullen
generen of toekomstige kasuitgaven zullen verminderen. Met andere woorden de investeringen die je gaat
gebruiken in je onderneming
Vb. machines, voorraden, vorderingen, bankrekeningen, …
2) De schulden van een onderneming zijn haar economische verplichtingen ten opzichte van buitenstaanders
Vb. handelsschulden, personeelsschulden, …
3) Het eigen vermogen is de schuld ten opzichte van de eigenaars van de onderneming
Vb. inbreng, overgedragen resultaat, …
Eigen vermogen + schulden = bronnen van geld
Aan de linker kant Aan de rechter kant
= wat je met dat geld gaat doen (besteedingskant) = daar komt al het geld binnen
Gaat ergens naartoe Het komt van ergens
c) Rekeningen
De verschillende componenten van de bezittingen, het eigen vermogen en de schulden die beïnvloed worden
door boekhoudkundige transacties duiden we aan met de term rekeningen. Een rekening geeft op elk ogenblik
een idee van de precieze waarde van een component van het vermogen van een vennootschap.
,6. Juridisch kader
a) Het Belgische boekhoud- en jaarrekeningrecht
• Het wetboek van economisch recht (WER)
Opgesteld in 2013
- Elke onderneming moet een passende boekhouding volgens de regels van het dubbel boekhouden.
→ Koninklijk besluit (KB):
- Het houden en bewaren van boeken (=boekhouden).
- Invoering van Minimumindeling van het Algemeen Rekeningstelsel (MAR).
• Het wetboek van vennootschappen en verenigingen (WVV)
Opgesteld in 2019.
- Terminologie aangepast aan het Nederlandse Wetboek.
→ koninklijk besluit (KB):
- De algemene principes en gedetailleerde regels over de structuur van je jaarrekening en de waardering
van verschillende rubrieken.
• Commissie voor boekhoudkundige Normen (CBN)
= Organisatie dat nieuwe boekhoudkundige problemen oplost.
- Adviezen verstrekken over de interpretatie van de wetgeving.
De verschillende internationale invloeden en richtlijnen →
• Europese bepalingen: indien Europa over een richtlijn bepaald, moeten al de Europese landen deze richtlijn
toepassen binnen het jaar (liefst zo snel mogelijk).
• International Accounting Standards Board (IASB)= IAS of IFRS
• Financial Accounting Standards Board (FASB)= Accounting Standards Codification (ASC)
• International Federation of Accountants (IFAC)= International Standard Auditing (ISA)
• Accountancy Europe (=de harmonisatie)
b) De onderworpen ondernemingen
(Wie moet een boekhouding uitvoeren?)
De vereenvoudigde boekhouding
= aankoop + verkoop + financiële bewegingen
- Mag enkel indien de omzet minder is dan 500 000 euro.
- Bij deze soort moet men geen rekening openen of rekeningstelsel toepassen.
- Men moet ook geen inventaris opmaken volgens de wettelijke waarderingsregels.
Wie?
- Natuurlijke personen die op zelfstandige wijze een beroepsactiviteit uitoefenen zullen dit type
boekhouding voeren, maar wel met controle van de fiscus.
- Rechtspersonen met onbeperkte aansprakelijkheid.
➔ Ze mogen altijd voor een volledig boekhouding kiezen
De volledige boekhouding
= Het dubbel boekhouden
Wie?
- De rechtspersonen van een NV, BV, CV hebben een verplichte dubbele boekhouding, ongeacht de omzet.
,We onderscheiden 3 belangrijke categoriën van ondernemingen →
1) Natuurlijke personen die zelfstandig een beroepsactiviteit uitoefenen
Iedere natuurlijke persoon die op zelfstandige wijze een beroepsactiviteit uitoefent, is een onderneming.
Niet elke economische activiteit van een natuurlijke persoon is een beroepsactiviteit. Zo valt het normale
beheer van het persoonlijke vermogen niet onder het ondernemingsbegrip. Natuurlijke personen mogen
een vereenvoudigde boekhouding voeren, als hun omzet lager ligt dan een half miljoen.
2) Rechtspersonen
Tot deze categorie behoren alle vennootschappen met rechtspersoonlijkheid. Een vennootschap wordt
opgericht door één of meer personen, vennoten genaamd, die een inbreng doen. Die inbreng kan
verschillende vormen aannemen, een geldsom (inbreng in geld) , een ander goed (inbreng in natura) of een
verbintenis om arbeid of diensten te presteren (inbreng in nijverheid). Vennootschappen met beperkte
aansprakelijkheid aandeelhouders (beperkt door inbreng)
➔ Ik heb me verbonden met een kapitaal dat ik heb gestort maar daar blijft het bij
Coöperatieve vennootschappen (CV)
vb. advocaten
- Heel gemakkelijk in- en uitstappen (vloeiend en flexibel)
- Meerdere vennoten
➔ Ze moeten voldoen aan de behoeften van haar coöperanten en/of economische en sociale
activiteiten ontwikkelen
Besloten vennootschap (BV)
➔ Meest gebruikt in België
- Veel moeilijker om nieuwe aandeelhouders bij te sluiten
- Één of meer aandeelhouders
- Aandelen op naam: aandeelhouders altijd bekent (door de overheid)
- Er zijn 1 of meerdere bestuurders of natuurlijke personen
Je mag je kapitaal/ inbreng kiezen
Je kan een bv starten zonder kapitaal te hoeven storten
Naamloze vennootschappen (NV)
➔ Grote ondernemingen
- Eén of meerdere aandeelhouders
- Aandelen op naam
- Drie bestuursvormen:
• Monistisch ( raad van bestuur min 3 bestuurders )
• Enige bestuurder
• Duaal
o Raad van toezicht ( strategisch beleid )
o Directie raad ( dagelijkse leiding )
- Te plaatsen kapitaal ≥ 61500 €
- Te volstorten kapitaal:
• € 61 500
• ¼ kapitaal MOET bij het opstarten
Minimumkapitaal
• nv (illustratie)
➔ Minimumkapitaal
G e plaatst
61.500 150.000 500.000
kapitaal
Minim um te
61.500 61.500 125.000
volstorte n (150000/4= 37500 < 61500)
16
, Deze verschillende soorten vennootschappen zijn wederom onder te verdelen in 3 groepen →
(Indien meer dan één van de criteria overschreden wordt, behoort het tot de volgende soort)
➔ ➔
Microvennootschappen Kleine vennootschappen Grote vennootschappen
Niet meer dan één van de Niet meer dan één van de Alle andere vennootschappen
Volgende criteria overschrijden: Volgende criteria overschrijden:
- Omzet: €700.000 - Omzet: €9 miljoen
- Balanstotaal: €350.000 - Balanstotaal: €4,5 miljoen
- Personeel: 10 - Personeel: 50
Volledig model jaarrekening
Micromodel jaarrekening Verkort model jaarrekening Verplichte openbaarmaking
Verplichte openbaarmaking Verplichte openbaarmaking Sociale balans
Sociale balans Sociale balans
Beperkte toelichting
3) Organisaties zonder rechtspersoonlijkheid
De maatschap is een overeenkomst waarbij twee of meer personen zich verbinden om hun inbrengen in
gemeenschap te brengen, met het oogmerk het rechtstreekse of onrechtstreekse vermogensvoordeel dat
daaruit kan ontstaan met elkaar delen.
Vorm Inbreng Openbaarmaking
Natuurlijke persoon Neen Neen
Vennootschap onder firma (vof) Ja Neen
Commanditaire vennootschap (CommV) Ja Neen
Coöperatieve vennootschap (cv) Ja Ja
Besloten vennootschap (bv) Ja Ja
Naamloze vennootschap (nv) Ja, kapitaal Ja
Maatschap Ja Neen
