Prof. dr. Natacha Deroost
COGNITIEVE PSYCHOLOGIE
HOOFDSTUK 1 – INLEIDING TOT DE COGNITIEVE PSYCHOLOGIE
A. Inhoud
a. Cognitieve psychologie
Cognitieve PSYCHOLOGIE is de wetenschappelijke studie van mentale processen (cognities, gedachten).
Het is meer bepaald het begrijpen van denkprocessen die ten grondslag liggen aan ons gedrag. Kunnen mensen
goed multitasken? Hoe zorg ik ervoor dat informatie goed wordt opgenomen in mijn geheugen? Waarom vallen
mensen van een klif bij het nemen van een selfie? Er zijn een aantal basisfuncties en -processen van de menselijke
cognitie, namelijk …
§ Perceptie,
§ Aandacht,
§ Geheugen,
§ …
Binnen de cognitieve psychologie zijn er m.a.w. verschillende gespecialiseerde subdomeinen (perceptie, bewust-
zijn, intelligentie, denken, taal, kennisrepresentatie, geheugen en leren).
b. Cognitieve wetenschappen
Daarnaast heb je ook de cognitieve WETENSCHAPPEN, wat een bredere term is. Interdisciplinair onderzoek van
cognitie is een wetenschap op zich geworden.
§ Psychologie,
§ Neurowetenschappen,
§ Linguïstiek,
§ Computerwetenschappen,
§ Filosofie,
§ …
c. Onderzoek
Er is een wisselwerking tussen onderzoek en theorievorming!
THEORIE DATA
theorieën kunnen enkel tot stand komen via data, en data kunnen enkel verklaard worden door theorieën.
Binnen de cognitieve psychologie gebruiken we de experimentele methode.
9 Causaliteit/oorzakelijke verbanden! Deze worden aangetoond d.m.v. een experimentele en een controle-
groep, waarbij de invloed van de onafhankelijke variabele gemeten wordt op de afhankelijke variabele.
We gaan m.a.w. onderzoeksvragen beantwoorden a.d.h.v. experimenten.
§ Manipulatie van de onafhankelijke variabelen;
§ Het effect van de onafhankelijke variabele bekijken op de afhankelijke variabele;
§ Controlevariabelen; storende variabelen onder controle houden door randomisatie (willekeurig opdelen
in groepen), counterbalancing (participanten doorlopen de condities afwisselend van elkaar), matching.
Bv. het effect van telefoneren op het rijgedrag.
,Afhankelijke variabelen
MEESTAL ANDERE
§ Reactietijden, § Breinactivatie (zoals ERP, fMRI, …),
§ Nauwkeurigheid. § Oogbewegingen,
§ Zelfrapportering (zoals depressie),
§ …
Populaties
MEESTAL SPECIALISATIE
§ Gezonde volwassenen, meestal studenten § Kinderen en baby’s, ouderen,
§ Patiënten met laesies,
§ Psychiatrische aandoeningen,
§ Dieren,
§ …
Theorie
O.b.v. experimenteel onderzoek tracht de cognitieve psychologie theorieën te ontwikkelen. De wetenschappelijke
of experimentele methode is nodig om een theorie te kunnen vormen.
Observatie van Hypothese Hypothese Overeenstemming
het fenomeen genereren testen met observatie?
Hypothesen uitdagen THEORIE
Waarom hebben we theorieën nodig?
Wel, omdat het een samenvatting geeft van de data. Het is belangrijk om een
SAMENVATTING
1. overzicht te behouden, want er worden jaarlijks duizenden experimenten
DATA
uitgevoerd (enkel en alleen al in de cognitieve psychologie).
9 Soms komen we zelfs d.m.v. theorieën tot mathematische wetmatigheden.
Bv. Power law of practice
X-as: hoeveelheid oefening (‘amount of practice’)
Y-as: tijd die men nodig heeft om de oefening te vervolledigen
(‘time to complete practice’)
Je ziet dat men in het begin zeer veel tijd nodig heeft voor het
uitvoeren van deze taken, maar naarmate men meer en meer
oefent zal de tijd die men nodig heeft afzwakken.
Aanleren van vaardigheden – bv. marathon/gitaar spelen: In het begin maak je veel vooruitgang in het
leren, op het einde ben je ineens een expert en kan je niet veel meer bijleren/vooruitgang boeken.
2
, Vanuit de theorie kunnen we ook een verklaring bieden voor bepaalde data.
2. VERKLARING DATA De cognitieve psychologie hanteert de experimentele methode, die ons toelaat
om causale uitspraken te doen (dus causaliteit)!
Bv. Het effect van telefoneren op het rijgedrag.
VOORSPELLING
3. Ten slotte laat theorie ons toe om voorspellingen te doen d.m.v. data.
DATA
Bv. Is het een goed idee om te telefoneren tijdens het rijden?
9 CONCLUSIE: Theorie laat ons m.a.w. toe om data samen te vatten, te verklaren en voorspellingen te doen.
Zonder een goede theorie is zelfs de beste data waardeloos!
3
, 4
