Praktische psychofarmacologie
Gastles: Psychedelica als geneesmiddel?
Inleiding
Zijn het nu psychedelica of hallucinogenen?
De termen psychedelica (= geest-openbarend) en hallucinogene (= hallucinatie-inducerend) worden
vaak door elkaar gebruikt. De term psychedelica is populair in niet-wetenschappelijke taal en de
term hallucinogeen is het meest gebruikt in wetenschappelijke literatuur. Geen van beide termen is
erg precies.
Welke stoffen zijn psychedelisch?
• Cocaïne en Amfetamine NIET, zijn psychostimulantia
• Morfine en Alrpazolam NIET, zijn sederende middelen
• WEL psychedelisch: LSD, Psilocybine, DMT, Ketamine, Salvinorine A, Scopolamine, etc.
Indeling volgens farmacologisch doelwit?
• Klassieke psychedelica: serotoninerg werkingsmechanisme
• MDMA: stof in XTC-pillen
o Werkingsmechanisme: gaat inwerken op monoamine-transporters, die zorgen voor
opname van serotonine, dopamine en noradrenaline in synapsen
o Grote kans dat dit een geneesmiddel kan worden
• Dextrametorphan: zit o.a. in hoestsiroop
• Scopolamine: natuurlijke stof die in veel geneesmiddelen zit, bv. heksenzalf
o Denk aan oogdruppels bij de oogarts die pupillen groot maken, kan delirium geven
• Salvinorin A: plantaardige stof, wordt in Zuid-Amerika gebruikt bij bepaalde rituelen
Gebaseerd op de powerpoints en lessen van Prof. Smolders 1
,Praktische psychofarmacologie
Wat maakt psychedelica zo bijzonder?
“...the feature that distinguishes the psychedelic agents from other classes of drugs is their capacity
to reliably to induce states of altered perception, thought, and feeling that are not experienced
otherwise except in dreams...” – Jaffe (1990)
Gelijkenis met lucide dromen?
Een meer concrete beschrijving?
5D-ASC: a.d.h.v. dergelijke schaal kan je makkelijk
verschillende stoffen gaan vergelijken
Verschillende soorten ervaringen mogelijk, maar dit
is niet voor iedereen hetzelfde. Vaak voorkomend
zijn sensorische gewaarwordingen (bv. dingen zien
die er niet zijn, kleuren ruiken,…).
Kan je psychedelica gebruiken als medicijn?
Archeologische evidentie voor prehistorische kennis van psychedelica?
Bv. muurtekeningen van psychedelische paddenstoelen
Gebaseerd op de powerpoints en lessen van Prof. Smolders 2
, Praktische psychofarmacologie
Archeologische evidentie voor ritueel gebruik van psychedelica?
Bv. snuifkit teruggevonden in Bolivia
Een eerste golf van psychedelisch onderzoek
• 1947-65: verkoop van psychedelica door Sandoz als ondersteunend
geneesmiddel bij psychotherapeutische behandelingen
• 1950-60s: tientallen wetenschappelijke artikels over het medisch
gebruik van psychedelica bij neurose, alcoholisme...
• 1960s: “turn on, tune in, drop out” psychedelica worden gebruik in
de hippie beweging
• 1971: verbod onder het verdrag van Wenen inzake psychotrope stoffen. Maar ... onderzoek
blijft mogelijk onder strikte voorwaarden.
Een tweede golf van psychedelisch onderzoek
Geregistreerde interventionele klinische studies (ClinicalTrials.gov – Nov 2022):
• LSD: 19 afgewerkt (angst, pijn, alcoholverslaving), 10 opstartfase
• Psilocybine: 24 afgewerkt (depressie, angst, alcohol misbruik), 93 in de opstartfase
• MDMA: 58 afgewerkt (PTSS, angst), 45 in opstartfase
• Ketamine: 566 afgewerkt (anaesthesie, pijn, depressie), 315 opstartfase
• Scopolamine: 78 afgewerkt (misselijkheid, pijn, depressie), 29 opstartfase
• Cannabis: 596 afgewerkt (pijn, spierspasmen, verslaving), 423 opstartfase
• Salvinorin A: 5 afgewerkt (psychoactieve effecten), 0 opstartfase
In België zijn er twee van deze stoffen op de markt als geneesmiddel:
• Sativex® (cannabis): voor behandeling van spierspasmen bij multiple
sclerose
• Spravato® (esketamine): voor de behandeling van therapie-resistente
depressie
Gebaseerd op de powerpoints en lessen van Prof. Smolders 3
