AP hogeschool
Samenvatting
Ergotherapie in de geriatrie 3
Laura Schellekens
Schooljaar 2023-2024
,inhoudsopgave
Tendensen en initiatieven in de maatschappij
1 actuele tendensen..........................................................................................................................5
1.1 Vlaanderen vergrijst en verzilvert.................................................................................................5
1.1.1 Levensverwachting................................................................................................................5
1.1.2 Gezond ouder worden...........................................................................................................5
1.2 hoger opgeleid, vitaler en mondiger.............................................................................................5
1.3 gezinsverdunning en mantelzorgers.............................................................................................5
1.3.1 Gezinsverdunning en toenemend aantal alleenstaanden......................................................5
1.3.2 mantelzorg.............................................................................................................................5
1.3.3 Druk op de mantelzorger.......................................................................................................6
1.3.4 Rollen.....................................................................................................................................6
1.4 Toenemende diversiteit en intercultureel werken........................................................................6
1.5 kansarmoede bij ouderen.............................................................................................................6
1.5.1 Risicofactoren armoede.........................................................................................................6
1.5.2 Gevolgen van armoede..........................................................................................................7
1.5.3 Armoede en dementie...........................................................................................................7
1.6 medische en technologische ontwikkelingen en innovaties.........................................................7
1.6.1 Interrai...................................................................................................................................7
1.6.2 Belrai (belgische resident assessment instrument)................................................................8
1.7 substitutie van de tweedelijns- naar de eerstelijnszorg..............................................................10
1.8 marktwerking..............................................................................................................................10
1.9 ageing in place............................................................................................................................10
1.9.1 Belgian ageing studies..........................................................................................................10
1.9.2 Doelen.................................................................................................................................10
1.9.3 Thema’s (72 vragen).............................................................................................................10
2 maatschappelijke initiatieven.......................................................................................................11
2.1 inleiding......................................................................................................................................11
2.1.1 Conceptnota........................................................................................................................11
2.1.2 Vlaamse ouderenbeleid.......................................................................................................11
2.1.3 Vlaamse ouderenraad..........................................................................................................11
2.1.4 De visie van het Vlaamse welzijns- en zorgbeleid voor ouderen..........................................11
2.2 geïntegreerde zorg......................................................................................................................12
2.2.1 Conceptueel kader voor geïntegreerde zorg........................................................................12
2.2.2 WHO basismodel voor geïntegreerde zorg..........................................................................12
1
, 2.3 active ageing...............................................................................................................................12
2.3.1 Achtergrond.........................................................................................................................12
2.3.2 Definitie...............................................................................................................................13
2.3.3 Kenmerken...........................................................................................................................13
2.3.4 Model van active ageing......................................................................................................13
2.3.5 Active ageing beleid.............................................................................................................16
2.3.6 Active ageing wetenschap....................................................................................................16
2.4 buurtgerichte zorg......................................................................................................................16
2.4.1 Een zorgzame buurt.............................................................................................................16
2.4.2 een bundeling van krachten.................................................................................................16
2.4.3 passende hulp en zorg voor elke buurtbewoner..................................................................16
2.4.4 passende woningen in een toegankelijke buurt...................................................................16
2.4.5 iedereen in de buurt is betrokken partij..............................................................................17
2.4.6 cliënt staat centraal..............................................................................................................17
2.4.7 informele hulp- en zorgverleners.........................................................................................17
2.4.8 de vermaatschappelijking van de zorg.................................................................................18
2.4.9 professionele dienst- en zorgverleners................................................................................18
2.4.10 gevarieerd aanbod met een eigen dynamiek.....................................................................18
2.4.11 zonder samenwerking lukt het niet...................................................................................18
2.4.12 een coachende basishouding.............................................................................................18
2.4.13 de regie..............................................................................................................................18
2.5 age friendly cities........................................................................................................................19
2.6 seniorenverenigingen – regeerakkoord......................................................................................19
2.7 mantelzorg en informele zorg.....................................................................................................19
2.8 ouderen(mis)behandeling...........................................................................................................19
2.8.1 definitie................................................................................................................................19
2.8.2 soorten................................................................................................................................19
2.8.3 voorkomen...........................................................................................................................21
2.8.4 slachtoffers..........................................................................................................................21
2.8.5 daders..................................................................................................................................22
2.8.6 waar kunnen ze terecht?......................................................................................................23
2.8.7 melding................................................................................................................................24
3 wettelijk kader..............................................................................................................................25
3.1 vlaams mantelzorgplan...............................................................................................................25
3.2 pensioenen.................................................................................................................................26
3.3 Tegemoetkomingen hulp aan bejaarden (THAB).........................................................................27
2
, 3.4 vlaamse zorgverzekering.............................................................................................................27
3.5 vlaamse aanpassingspremie.......................................................................................................28
3.6 gemeentelijke tegemoetkomingen.............................................................................................28
3.6.1 aanvraag..............................................................................................................................28
1. Actuele tendensen.......................................................................................................................28
1.1 imago WZC..................................................................................................................................28
1.1.1 beeld in de media................................................................................................................28
1.1.2 bevraging.............................................................................................................................28
1.1.3 inspectie..............................................................................................................................29
1.2 levenseinde.................................................................................................................................29
1.2.1 palliatieve zorg.....................................................................................................................29
1.2.2 palliatieve sedatie................................................................................................................30
1.2.3 euthanasie...........................................................................................................................30
1.2.4 wilsverklaringen...................................................................................................................30
1.3 fixatie..........................................................................................................................................30
1.3.1 definitie & prevalentie.........................................................................................................30
1.3.2 fysieke fixatie vs. vrijheidsbeperkende maatregelen............................................................31
1.3.3 fixatiemiddelen....................................................................................................................31
1.3.4 fysieke gevolgen...................................................................................................................31
1.3.5 psychosociale gevolgen........................................................................................................32
1.3.6 wetgevend kader rond vrijheidsbeperkende maatregelen..................................................32
1.3.7 fixatie armbeleid..................................................................................................................32
1.3.8 reductie van vrijheidsbeperkende maatregelen...................................................................32
1.3.9 aanwenden van alternatieven..............................................................................................33
1.4 fragiliteit.....................................................................................................................................33
1.4.1 fysieke dimensie van fragiliteit.............................................................................................33
1.4.2 mentale en affectieve dimensies van fragiliteit....................................................................34
1.4.3 functionele achteruitgang....................................................................................................34
1.4.4 interventies bij het proces...................................................................................................34
1.5 sedentair gedrag.........................................................................................................................35
1.5.1 omschrijving.........................................................................................................................35
1.5.2 aanbevelingen sedentair gedrag..........................................................................................35
1.5.3 hoe ouderen aan het bewegen krijgen?..............................................................................36
2. Initiatieven..................................................................................................................................36
2.1 conceptnota residentiële ouderenzorg.......................................................................................36
2.1.1 Uitdagingen van het woonzorgcentrum...............................................................................36
3
, 2.1.2 doelstellingen: hoe moet het wzc eruit zien?......................................................................36
2.2 innovatieve arbeidsorganisatie...................................................................................................36
3. Wettelijk kader............................................................................................................................37
3.1 woonzorgdecreet........................................................................................................................37
3.1.1 omschrijving.........................................................................................................................37
3.1.2 huidig decreet......................................................................................................................37
3.2 patiëntenrechten........................................................................................................................38
3.2.1 toepassingsgebied...............................................................................................................38
3.2.2 elementaire rechten van de patiënt zoals opgenomen in de wet........................................38
3.2.3 vertegenwoordiger van de patiënt.......................................................................................40
3.3 bewindvoering............................................................................................................................40
3.3.1 omschrijving.........................................................................................................................40
3.3.2 aanvragen............................................................................................................................41
3.3.3 soorten bewindvoering........................................................................................................41
4
,ERGOTHERAPIE IN DE GERIATRIE
3
TENDENSEN EN INITIATIEVEN IN DE MAATSCHAPPIJ
1 ACTUELE TENDENSEN
1.1 VLAANDEREN VERGRIJST EN VERZILVERT
1.1.1 LEVENSVERWACHTING
2014
o Vrouw gem. 83,50 jaar
o Man gem. 78,56 jaar
2060
o Vrouw gem. 89,08 jaar
o Man gem. 86,70 jaar
grotere populatie zorgt voor uitdagingen
1.1.2 GEZOND OUDER WORDEN
Toename van aantal chronische ziekten door:
o Stijging van levensverwachting
o Vergrijzing van de samenleving
Leeftijd gerelateerde welzijns- en gezondheidsnoden zullen een aanzienlijke impact hebben
op de vraag naar welzijns- en gezondheidszorg
1.2 HOGER OPGELEID, VITALER EN MONDIGER
Hoe hoger de opleiding, hoe beter de gezondheid van mensen
Actief leven heeft een positieve impact op het welzijn en de gezondheid van mensen
1.3 GEZINSVERDUNNING EN MANTELZORGERS
1.3.1 GEZINSVERDUNNING EN TOENEMEND AANTAL ALLEENSTAANDEN
Vergrijzing stijging van een- en tweepersoonshuishoudens
Tussen 2008 en 2028: er kwamen 160.000 alleenwonenden bij
Eenzaamheidsvraagstuk wordt groter
Bedreiging psychische en sociale gezondheid van ouderen
Als ergotherapeut aan huis inzetten op de levenskwaliteit van ouderen: werkzaam voor
eenzaamheid en isolement
1.3.2 MANTELZORG
Meer en meer alleenstaande ouderen
Oudere ouderen (vergrijzing, verzilvering)
Mantelzorger (nog werkzaam of zelf ook al ouder)
Draagkracht en draaglast
5
, Meer initiatieven nodig, momenteel:
o Tegemoetkoming zorg (mantelzorgpremie)
o Praatcafés, lotgenotencontact
o Centra voor kortverblijf
o Tijdskrediet of loopbaanonderbreking
o Palliatief verlof
o Verlof medische bijstand
1.3.3 DRUK OP DE MANTELZORGER
Sandwichgeneratie: 50/60-tigers die zelf nog kinderen hebben, werken en voor ouders zorgen
Tweeverdienersmodel en verhoging pensioenleeftijd heeft impact op:
o Beschikbaarheid van mantelzorger
o Sociale omkadering van ouderen
1.3.4 ROLLEN
4 rollen volgens het SOFA-model:
o Mantelzorger als partner in zorg (samenwerken)
o Mantelzorger als hulpvrager bij overbelasting (ondersteunen)
o Mantelzorger als persoonlijke relatie van de cliënt (faciliteren)
o Mantelzorger als expert, weet alles van de cliënt (afstemmen)
1.4 TOENEMENDE DIVERSITEIT EN INTERCULTUREEL WERKEN
Kleine groep van aandeel ouderen met buitenlandse origine toenemende tendens
o Gaat evolueren naar een aanzienlijke groep in de volgende generaties
o Vraagt van het ouderen(zorg-)beleid bijzondere aandacht voor wensen en behoeften
van specifieke doelgroepen bij ouderen
1.5 KANSARMOEDE BIJ OUDEREN
65-plussers hebben een groter risico op armoede
o Vrouwen vallen terug op pensioen van partner omdat ze huisvrouw waren
Beschikbaar inkomen is lager dan de armoede-drempel
Ouderen kampen vaker met hogere gezondheidskosten en kosten voor thuiszorg en hulp
In 2023 loopt in België 15% van de ouderen een armoederisico
Opmerking: armoederisicopercentage houdt geen rekening met eigendommen en
spaartegoeden
1.5.1 RISICOFACTOREN ARMOEDE
Risicofactoren die een verhoogd armoederisico op latere leeftijd met zich meebrengen zijn:
o Vrouw zijn
o (Feitelijk of wettelijk) gescheiden of ongehuwd zijn
o Alleen wonen
o In een woonzorgcentrum verblijven
o Een oudere gepensioneerde zijn (75+)
o Eerste generatie migrant zijn
o Niet van de EU afkomstig zijn
6
, o Voornamelijk als zelfstandige gewerkt hebben of een gemengde loopbaan hebben
o Opleidingsgraad
1.5.2 GEVOLGEN VAN ARMOEDE
Lagere cultuurparticipatie
Minder sociale contacten
Minder goede woonomstandigheden
Uitstel van gezondheidszorgen
1.5.3 ARMOEDE EN DEMENTIE
Armoede heeft negatieve gevolgen voor de gezondheid en levensverwachting
Psychosociale en economische onzekerheid leidt tot cognitieve achteruitgang
Leefomgeving en leefstijl van mensen in armoede verhoogt de kans op vasculaire dementie
en Korsakov
Armoede versnelt de biologische veroudering dus hebben deze mensen ook meer kans op
dementie
Beperkte toegang tot gezondheidszorg verhoogt het gezondheidsrisico
correlatie met dementie is te bewijzen
1.6 MEDISCHE EN TECHNOLOGISCHE ONTWIKKELINGEN EN INNOVATIES
Door technologie kan de zorg efficiënter en effectiever georganiseerd en uitgevoerd worden
o Elektronisch zorgdossier
o Dwaal- en valdetectie bv. horloge
o eHealth
o Vitalink
o Zorgrobot: gezelschap, detectie,…
o Zorglab
o Cubigo: app waarmee je als oudere in contact staat met zorgverleners en familie
o …
1.6.1 INTERRAI
1.6.1.1 REDEN
Uniform systeem dat in verschillende voorzieningen van de gezondheidszorg gebruikt wordt
Middel om een globale beoordeling te krijgen van patiënt om zorgnood in kaart te brengen
1.6.1.2 VOORDELEN
Enige systeem dat toelaat met één type instrument over al die verschillende sectoren heen
te werken
Eén manier van denken en scoren
Geen ‘dood’ systeem: evolueert
1.6.1.3 NADELEN
Zorgen over:
o Betaalbaarheid
o Haalbaarheid in de toekomst
Want demografische evoluties, vooruitgang
7
, Want medische wetenschap
Want economische omstandigheden
Want kenmerken van het zorgsysteem
Fragmentering binnen sectoren
Zorgtrajecten te complex
Talrijke zorgorganisaties en professionals moeten communiceren
Nood aan multidisciplinariteit waarbij iedereen zelfde taal spreekt
1.6.1.4 OPLOSSING
Een comprehensief assessment dat in ELK van de verschillende zorgsettings wordt gebruikt
= interRAI instrumenten
o R: resident
o A: assessment
o I: instrument
1.6.1.5 KENMERKEN
Een vragenlijst
Met daaraan gekoppelde algoritmes
Resultaten worden berekend: voorspellen
Impact op micro, meso en macro niveau
Informatie bronnen uit
o Observaties
o Gesprekken met cliënt, familie, mantelzorgers
Multidisciplinair samenwerken
1.6.1.6 SCHEMA
1.6.2 BELRAI (BELGISCHE RESIDENT ASSESSMENT INSTRUMENT)
1.6.2.1 LINK MET INTERRAI
Belgische versie
Kleine aanpassingen binnen grenzen toegelaten door interRAI
Vertalingen in Nederlands, Frans en Duits
1.6.2.2 OMSCHRIJVING
Wat?:
o Globale beoordeling maken van een persoon zijn fysieke, cognitieve, psychische en
sociale zorgnoden door gegevens op een gestandaardiseerde wijze te verzamelen
Doel:
o Kwaliteitsvol zorgplan opstellen voor iedereen die er behoefte aan heeft
8
, Hoe?:
o Elektronische registratie: onlineplatform
1.6.2.3 KENMERKEN
Belrai screener: vereenvoudigde vragenlijsten en uitgebreide instrumenten
in beperkte looptijd inschatten of persoon nood heeft aan uitgebreide beoordeling
o Korte versie: 5 vragen (en dus niet alle vragen doorlopen) ja/nee
Heeft deze cliënt problemen met instrumentele activiteiten van het
dagelijkse leven?
Heeft deze cliënt problemen met activiteiten van het dagelijkse leven?
Heeft deze cliënt cognitieve problemen?
Heeft deze cliënt psychische problemen?
Heeft deze cliënt gedragsproblemen?
Enkel als het antwoord JA is, wordt er verder op het probleem ingegaan
o Reden:
Niet alle ouderen in de woonzorg die professionele zorg ontvangen, hebben
nood aan een volledige BelRAI-beoordeling
Administratieve (over)last in de zorg verminderen door integratie van
verschillende instrumenten
Katz-schaal vervangen
Belang voor zorgverzekering
Volledige screening
o Voor volgende personen beschikbaar:
Personen met thuiszorg
Personen die in zorginstelling verblijven bv. WZC
Personen binnen instelling voor acute zorg bv. ziekenhuis
Personen die nood hebben aan palliatieve zorg
Personen die in een instelling voor GGZ verblijven
Personen die in ambulante GGZ worden opgevolgd
1.6.2.4 OUTPUT
CAPs = Client Assessment Protocols
o Automatisch berekend door middel van algoritmes
o Hierdoor worden (potentiële) problematische situaties zichtbaar
o Elke CAP komt overeen met een specifiek probleem of risico
RUG’s
o Algoritme
o Deelt cliënten in in zorg zwaartecategorieën
o Berekening op basis van wat is ingevuld in een BelRAI ‐ assessment
o Houdt zowel rekening met kenmerken van een persoon (ADL, cognitie, gedrag, ...) als
met zorggebruik (uren kiné, ...)
o Geeft een case‐mix index: relatieve zorgzwaarte ten opzichte van andere
zorggebruikers
Self report quality of life
o Evaluatie door de cliënten/bewoners/patiënten zelf
o Apart instrument
o Kijkt naar privacy, voeding, veiligheid, comfort, autonomie, activiteiten, relaties met
andere bewoners en met personeel,…
9
