Resume
SAMENVATTING MILIEUSOCIOLOGIE
- Cours
- Milieusociologie
- Établissement
- Universiteit Antwerpen (UA)
incl. alle hoofdstukken
[Montrer plus]
Aperçu du contenu
H1: Inleiding. DuurzaamheidstransitiesMilieusociologie
Formele doelstelling: Kennis van en inzicht in de sociale theorievorming, het actuele
wetenschappelijk onderzoek, en de maatschappelijk debatten over duurzaamheidstransities.
Duurzaamheidstransities? Grote uitdagingen van deze en de komende tijd: klimaatverandering,
eindigheid fossiele brandstofvoorraden (-> piekolie, onstabiele energieprijzen), bevolkingsgroei, het
verdwijnen van sociaal kapitaal (samen-leven), economische crisis(sen), etc.
Duurzaamheid transities & samenleving
- Met andere woorden: “Er hangt iets in de lucht, en het is meer dan CO2”
-> structurele, systemische verandering
- Hoe kunnen we veranderingsprocessen rond grote uitdagingen beter begrijpen? (verstehen) en ii)
Hoe kunnen we veranderingen in een meer duurzame richting teweeg brengen? (managen, sturen,
beïnvloeden)
- Sociologisch: transitiestudies vanuit sociale, co-productieve eerder dan louter technische
hoek
- Interdisciplinair
- Sociologie, (sociale) psychologie, science & technology studies, risicostudies, urban
studies, milieustudies, etc.
Duurzame ontwikkeling: de Verlichting
- Duurzame ontwikkeling -> vooruitgang (the great idea of progress) -> (hangt samen met) de
verlichting
Vooruitgang en vrijheid d.m.v. de rede (evoluties op vlak van wetenschap en technologie)
- Tweede helft 18de en 19de eeuw: popularisering van de wetenschappelijke revolutie
- Echte kennis (true knowledge) kan enkel gebaseerd worden op feitelijkheden en de
wetenschappelijke methode
- Auguste Comte’s wet van de drie stadia: theologisch, metafysisch, het positieve stadium
(bovennatuurlijke krachten, abstracte begrippen, relaties tussen verschijnselen)
Duurzame ontwikkeling: de industriële revolutie
- De industriële revolutie: de idee van menselijke vooruitgang werd fel gekoppeld aan economische
groei
“…industrialisatie zette de mens aan om te denken dat het normaal is om de natuur te domineren en
om het radicaal te transformeren in consumptiegoederen, (…) en dat enkel die dingen, geproduceerd
door de industrie, en geplaats op de markt voor verkoop, een waarde hebben.” (Du Pisani 2006: 84,
eigen vertaling)
1
,- cf. bijv. Henri Ford, Model T & Taylorism: http://www.youtube.com/watch?v=8PdmNbqtDdI
- Samengevat: tijdens de verlichting alsook tijdens het begin van de industriële revolutie was er een
zeker optimisme, vooruitgang bleek eindeloos te zijn, dankzij wetenschap en technologie scheen
zowel de economische als de morele perfectie van de mensheid mogelijk te worden.
Duurzame ontwikkeling: the hangover
- “Industrial capitalism was not an unqualified blessing to all” (Du Pisani 2006: 85)
- De voordelen van het kapitalistisch systeem gingen voornamelijk naar een elite en de rijke landen
- Bewustwording over de uitputting van natuurlijke hulpbronnen
Bv. hout:
“Fears that such a shortage would threaten the basis of people’s existence stimulated a new way of
thinking in favour of the responsible use of natural resources in the interest of the present and future
generations, very similar to the thinking behind sustainable development today” (Van Zon 2002, in:
Du Pisani 2006)
Bv. steenkool: Stanley Jevons, The Coal Question (1866): Steenkool: de reserves zouden opraken en
door het gebruik van steenkool, Engeland op den duur de dominante positie zou verliezen in de
handel
Bv. bevolkingsgroei: Thomas Malthus, Essay on the Principle of Population (1798): spanning tussen de
bevolkingsgroei en voedselvoorraad: er zou een globale hongersnood komen. Is uiteindelijk niet
gebeurd (door nieuwe productiviteit), maar hij wees op het feit dat het leven van hier en nu
implicaties heeft voor de toekomstige generaties.
- Samengevat: er zijn verschillende voorbeelden van werken uit de 18 de en de 19de eeuw, gaande van
bevolkingsgroei tot het gebruik van hout en steenkool, die het belang van duurzaamheid op de
voorgrond plaatsen -> men noemde het nog niet “duurzaamheid”, maar daar gaat het wel over
Duurzame ontwikkelingen in de 20ste eeuw
- In de 20ste eeuw zien we een afwisseling, een soort van slinger, tussen pessimistische en
optimistische vooruitzichten wat betreft de ontwikkeling van de mensheid
- Begin: + / WOI / jaren 30: The great depression / WOII / jaren 50-60: economische bloei / jaren 60-
70: tegenculturen, mei 68, opkomst milieubeweging, ontstaan ngo’s, oliecrisis 73, wereldwijde
recessie (74-76), etc.
“Reflection upon the causes of the recession led to an awareness of the limits to economic growth.”
(Du Pisani 2006: 90)
- (Beleids)documenten: Steeds meer aandacht voor de aanpak van duurzaamheid: vnl. door de club
van rome: groep wetenschappers die verbonden waren aan MTI, die onderzoek hebben gedaan hoe
de wereld er zou uit zien als we leven zoals we nu doen. Ze hebben een belangrijk signaal gestuurd
dat er grenzen aan de groei zijn.
- Club van Rome, Limits to Growth (1972) (een eerste rapport): de ‘big bang’ van het
duurzaamheidsdiscours
2
, - In verschillende scenario’s toonde men aan hoe de huidige bevolkingsgroei, de mate van
grondstoffenverbruik en voedselproductie, en een dergelijke mate van industrialisatie en
vervuiling op een eindige planeet gewoonweg onmogelijk is, en dat onze planeet haar
limieten zal bereiken binnen de komende 100 jaar.
- Het Brundtland-rapport (1987)
- Definitie duurzame ontwikkeling: een ontwikkeling die tegemoetkomt aan de behoeften van de
huidige generatie zonder het vermogen van toekomstige generaties om in hun eigen behoeften te
voorzien in gevaar te brengen
“Het rapport drukte het geloof uit dat sociale gelijkheid, economische groei, en milieubehoud
tegelijkertijd mogelijk zijn, waarbij de nadruk werd gelegd op de drie fundamentele pijlers van
duurzame ontwikkeling: milieu, economie, en samenleving(…)” (Du Pisani 2006: 92, eigen vertaling)
+ Het armoedevraagstuk (rechtvaardigheid) en ecologische duurzaamheid moeten samen worden
aangepakt.
- Kritieken:
- Vanuit conservatieve hoek:
- Beleid inzake duurzame ontwikkeling is eigenlijk overbodig (vrije markt)
- Modernization theory vs. dependency theory
Modernization: de ontwikkelingslanden moeten zich aanpassen door beleid
over te nemen van de ontwikkelde landen (levensstijl rationaliseren,
massaproductie, open grenzen…): de nieuwe liberale politiek moet
overgenomen worden
Dependency: de ontwikkeling van het westen is gebaseerd op de uitbuiting
van de ontwikkelingslanden
- Vanuit progressieve hoek: het Brundtland-rapport ging niet ver genoeg:
- Nadruk op intergenerationele solidariteit; te weinig op intragenerationele
solidariteit
“een ontwikkeling die tegemoetkomt aan de behoeften van de huidige generatie zonder het
vermogen van toekomstige generaties om in hun eigen behoeften te voorzien in gevaar te brengen”
- Er werden weinig concrete doelstellingen geformuleerd waardoor de
algemene definitie (zie hoger) voor verschillende interpretaties vatbaar
werd. Mede als gevolg…
- ….“De gebreken in het Brundtland-rapport werden (…) maximaal uitgebuit door de groepen
en organisaties die een andere (lees: commerciële) opvatting hadden over de betekenis van
duurzame ontwikkeling.” (Jones & Jacobs 2007: 149).
- - Duurzaamheid wordt een buzzword: de toename van het woordgebruik “duurzaamheid”
ook in de wetenschappen enorm stijgt, en wordt daardoor op veel verschillende manieren
gebruikt
3
, - Mede ‘dankzij’ de interpretatieve flexibiliteit van het concept duurzaamheid en DO, en het
afwezig blijven van duidelijke evaluatie-criteria omtrent DO in het Brundtland-rapport
ontstaat het “liberal environmentalism” (geloof in de mogelijkheid om op een ecologisch
verantwoorde wijze te moderniseren
- De Rio-conferentie (1992)
* United Nations Conference on Environment and Development (UNCED, Earth Summit).
* Integrale aanpak van de armoedeproblematiek (sociale ongelijkheid) en het milieuvraagstuk
- integratie van amoedeproblematiek en het milieuvraagstuk
+ Het samenbrengen van regeringsleiders uit 178 landen die verschillende documenten
ondertekenen (UNFCC, Agenda 21, etc.)
+ Expliciete verwijzing naar het belang van het voorzorgsprincipe (Principe 15): als er geen zekerheid
is over de duurzaamheid, moet men eerst afwachten
“In order to protect the environment, the precautionary approach shall be widely applied by States
according to their capabilities. Where there are threats of serious or irreversible damage, lack of full
scientific certainty shall not be used as a reason for postponing cost-effective measures to prevent
environmental degradation”
- De kritieken (herhalen zich):
- Modernisatiedenken overheerst:
“Helaas durfde de conferentie in Rio het niet aan om de aanhoudende economische race in het
globale Noorden en de imitatie hiervan in het Zuiden fundamenteel ter discussie te stellen” (Jones &
Jacobs 2007: 149)
- Het ‘liberal environmentalism’ zet zich verder:
“ Tal van commentatoren hebben aangegeven hoe het milieuenthousiasme, dat in 1987 nog zo sterk
aanwezig was, langzaam plaatsmaakte voor een groeiend wantrouwen (…). De nadruk kwam steeds
meer te liggen op de behoefte aan meer economische groei, lichtjes gemaskeerd door de retoriek van
‘duurzame ontwikkeling’.” (Jones & Jacobs 2007: 150)
- Opkomst van transnationale ondernemingen – uitholling van de soevereiniteit van de natiestaten:
Het neoliberale denken had “– via de aanwezigheid en het lobbywerk van de grote multinationale
ondernemingen – zich definitief een toegang geforceerd tot de invulling van het concept ‘duurzame
ontwikkeling’, een proces dat zich in de periode ná Rio verder zou doorzetten (…)”(Jones & Jacobs
2007: 150)
- Duurzame ontwikkeling: Wat is ontwikkeling? Wat is geen ontwikkeling?
- Twee vormen: kwalitatieve ontwikkeling (kwalitatieve verbetering van het sociaal-economische
leven) en kwantitatieve groei (BNP = optelsom van productie en consumptie van goederen en
diensten)
- Kwantitatieve metingen van ontwikkeling (economische groei) schieten tekort:
4
Les avantages d'acheter des résumés chez Stuvia:
Qualité garantie par les avis des clients
Les clients de Stuvia ont évalués plus de 700 000 résumés. C'est comme ça que vous savez que vous achetez les meilleurs documents.
L’achat facile et rapide
Vous pouvez payer rapidement avec iDeal, carte de crédit ou Stuvia-crédit pour les résumés. Il n'y a pas d'adhésion nécessaire.
Focus sur l’essentiel
Vos camarades écrivent eux-mêmes les notes d’étude, c’est pourquoi les documents sont toujours fiables et à jour. Cela garantit que vous arrivez rapidement au coeur du matériel.
Foire aux questions
Qu'est-ce que j'obtiens en achetant ce document ?
Vous obtenez un PDF, disponible immédiatement après votre achat. Le document acheté est accessible à tout moment, n'importe où et indéfiniment via votre profil.
Garantie de remboursement : comment ça marche ?
Notre garantie de satisfaction garantit que vous trouverez toujours un document d'étude qui vous convient. Vous remplissez un formulaire et notre équipe du service client s'occupe du reste.
Auprès de qui est-ce que j'achète ce résumé ?
Stuvia est une place de marché. Alors, vous n'achetez donc pas ce document chez nous, mais auprès du vendeur bogaertsfamke. Stuvia facilite les paiements au vendeur.
Est-ce que j'aurai un abonnement?
Non, vous n'achetez ce résumé que pour €8,49. Vous n'êtes lié à rien après votre achat.
Peut-on faire confiance à Stuvia ?
4.6 étoiles sur Google & Trustpilot (+1000 avis)
80467 résumés ont été vendus ces 30 derniers jours
Fondée en 2010, la référence pour acheter des résumés depuis déjà 14 ans