Sociale psychologie 1
Hoofdstuk 1 – introductie sociale psychologie
1. Wat is sociale psychologie?
Psychologie: de wetenschap van het gedrag en de psychische processen van het individu.
Vraag: zijn lichaam en geest onafhankelijk? (Inleidingsvraag)
Sociale psychologie = de wetenschappelijke studie van de manier waarop de gedachten, gevoelens
en acties van mensen worden beïnvloed door de werkelijke of ingebeelde aanwezigheid van andere
mensen.
Sociale invloed = het effect dat woorden, acties of loutere aanwezigheid van andere mensen hebben
op onze gedachten, gevoelens houdingen of gedrag.
- Mensen kunnen ons beïnvloeden door directe pogingen tot overreding
bv. door reclame worden we overgehaald om een bepaald product te kopen
- Of indirect door hun aanwezigheid en de overdracht van culturele waarden
bv. we gedragen ons anders als er een leerkracht aanwezig is
Hoe kunnen we anders sociale invloed begrijpen?
• Via journalisten, instant experts en sociale critici, maar dit is niet wetenschappelijk.
• Sociale psychologie onderscheidt zich van andere sociale wetenschappen vanwege de nadruk op
de constructen van mensen.
Constructen = de manier waarop wij de sociale wereld waarnemen, begrijpen en interpreteren
Om de meest waarschijnlijke verklaring te kunnen vinden op zulke vragen, voeren sociale
psychologen onderzoek uit via wetenschappelijke methoden, o.a.:
Empirische methode: onderzoek op basis van directe of eigen waarneming
→ Hierbij beginnen onderzoekers met het creëren van mogelijke verklaringen, ook wel
hypothesen genoemd. Bij het opmaken van een hypothese neemt men een onderstelling
aan dat (nog) bewezen moet worden. ‘’Mensen zijn zich niet altijd bewust van de redenen
achter hun eigen reacties en gevoelens.’’
We kunnen moeilijk aan mensen vragen hoe ze tot hun gedachten en constructen komen (omdat we
ons dus niet altijd bewust zijn van onze denkprocessen).
Sociale psychologie vergeleken met andere sociale wetenschappen;
Sociologie
▪ Biedt algemene wetten en
theorieën over de samenleving,
niet over individuen
Sociale psychologie
▪ Onderzoekt de mentale/psychologische processen die mensen met elkaar gemeen hebben en die
hen geschikt maken voor sociale beïnvloeding
Persoonlijkheidspsychologie
l 1
, Sociale psychologie 1
▪ Focus op individuele verschillen, gedefinieerd als de aspecten van de persoonlijkheden van
mensen die hen anders maken dan andere mensen.
▪ Persoonlijkheidstest - Big 5 (extraversie, openheid, vriendelijkheid, emotionele statbilteit,
ordelijkheid)
Het doel van de sociale psychologie: het achterhalen van de universele eigenschappen van de mens
die ervoor zorgt dat iedereen sociaal beïnvloed kan worden (ongeacht de sociale klasse/cultuur)
3.1. De kracht van de situatie
→ de meeste mensen zullen, zonder belangrijke informatie over een situatie, iemands gedrag
proberen te verklaren op basis van iemands persoonlijkheid
Fundamentele attributiefout = de neiging om gedragingen van mensen toe te schrijven aan hun
persoonlijkheid of hun karakter bv. als X een onvoldoende voor een toets heeft gehad, krijgen we
(vaak) de neiging om te zeggen dat dit komt omdat X nooit leert
→ Door te attribueren (=oorzaken toekennen) krijgen we een gevoel van ‘’veiligheid’’. Het stelt ons
op 1 of andere manier gerust, omdat dit ons ‘’nooit’’ zal kunnen overkomen
3.2. De kracht van sociale beïnvloeding
Hoe mensen situatie interpreteren → beïnvloedt je gevoelens/gedrag
SKINNER
Behaviorisme – school van psychologie die gelooft dat om menselijk gedrag te begrijpen; men alleen
maar de versterkende eigenschappen van de omgeving hoeft te overwegen.
- Heeft niets te maken met cognitie, denken, voelen,…
- Fouten? = aanpassingen maken en zo dicht mogelijk bij de realiteit zijn
Gestaltpsychologie – benadrukt het belang van het bestuderen van de subjectieve manier waarop
objecten in de geest van mensen verschijnen, ipv. de objectieve, fysieke kenmerken van het object
- Als je verschillende fenomenen/puntjes zet gaan mensen gaan er snel een lijn in zien
- LEWIN; paste gestaltprincipes toe op sociaal gedrag
ROSS
Naïef realisme = neiging om te geloven dat je eigen standpunt de ‘waarheid’ is. In een conflict geloof je
dan gemakkelijk dat anderen ongelijk & bevooroordeeld zijn.
HUSSERL
Volgens gestaltpsychologen moeten we ons focussen op de fenomenologie
- ‘’Het geheel is anders dan de som der helen.’’: we moeten een object bekijken als een geheel
in plaats van ons te concentreren op afzonderlijke elementen van het object
3.3. Waar constructies vandaan komen: fundamentele menselijke motieven
Mensen hebben een primaire behoefte om zich goed te voelen over zichzelf
De benadering van ZELFRESPECT: De behoefte om ons goed te voelen over onszelf
Eigenwaarde (self-esteem)= iemand evaluatie van zijn eigenwaarde
Volgens de EVOLUATIONAIRE PSYCHOLOGIE; is de eigenwaarde geworteld in de behoefte van een
l 2
, Sociale psychologie 1
persoon aan een positieve sociale reputatie, die noodzakelijk is voor samenwerking en dus voor
overleving
Social brain hypothesis = in staat tot veel meer dingen dan andere diersoorten
➢ Kan leiden tot vertekening van de werkelijkheid. strenge initiatie van studenten kan leiden
tot meer sympathie: om zich niet voor gek te voelen, rechtvaardigen mensen hun beslissing
door hun ervaring positief te verdraaien.
De sociale cognitiebenadering: de noodzaak om nauwkeurig te zijn
Sociale cognitie = hoe mensen denken over zichzelf en de sociale wereld
➢ Kan leiden tot problemen als we niet over alle informatie beschikken
➢ Onze verwachtingen maken dat we de werkelijkheid vervormen of zelfs veranderen (self-
fulfilling prophecy)
Sociale psychologie en sociale problemen
Sociaal psychologen worden vaak gemotiveerd door:
- nieuwsgierigheid om sociaal gedrag te bestuderen
- de wens om maatschappelijke problemen op te lossen.
Bv. Autisme → genetische factor, bij geboren, in functie bij hersenen. Obsessief / dwanggedachten →
overdenken. Door onderzoek → toepassingen ih sociale brein, experimenten
autisme is een probleem van het interpreteren van emoties en sommigen hebben ook een repetitief gedrag. Ze
houden van dingen die hetzelfde zijn of die zeer voorspelbaar zijn.
Rol van de sociale situatie
Kitty GENOVESE, 1964 – BYSTANDER EFFECT
▪ 30 minuten aangevallen voor ze overlijdt
▪ 38 getuigen
▪ Geen enkele getuigen hielp of waarschuwde hulpdiensten
=Waarom hielp niemand haar? Hoe komt dat nu? -> bystander effect
→ iedereen denkt “anderen zullen dat wel doen (bellen)” waardoor er dus niks gebeurd. Moest nu wel iemand
ingrijpen zouden er vele in actie schieten (een persoon is minder geneigd om te helpen indien er omstanders zijn)
Stanley MILGRAM – OBEDIENCE/GEHOORZAAMHEID
Het milgram-experiment; mensen moesten elektroshocks geven aan een “onschuldige” deelnemer (zat mee in het
complot)
Eerst konden ze de persoon alleen horen, erna ook zien en daarna ook aanraken (moesten de persoon terug vastmaken)
➔ Hoe dichter ze bij de persoon kwamen, hoe minder geneigd ze waren de shocks te blijven geven (ze zien te
veel van wat er echt gebeurd wat confronterend is)
▪ 1963 - Yale University, Verenigde Staten
▪ Hypothese, niet expliciet vermeld:
"Wanneer mensen worden bevolen door een legitieme autoriteit, gehoorzamen ze meestal."
▪ Vertrekt van een maatschappelijk fenomeen: blinde gehoorzaamheid aan boosaardige
▪ Het is een autoriteit die consensus heeft en duidelijk een imago heeft van wij zijn wetenschappers, wij zijn te
vertrouwen enz.. Dit kan worden afgebroken doordat ze bv onderling ruzie maken of dat andere deelnemers niet
l 3
, Sociale psychologie 1
meedoen
Gevangenis
▪ Toewijzing van een rol van bewaker of gevangen heeft effect op het gedrag
▪ Bewakers voelen zich machtig en oefenen dit uit op de gevangenen
▪ Vroegtijdige stopzetting van experiment (de sociale situatie te sterk beleefd)!
l 4
