Crossculturele psychologie
Les 1: Introductie
Wat is crossculturele psychologie?
Crossculturele psychologie…
- Verschillende definities door verschillende onderzoekers
- Hebben allemal iets gelijk:
o Crossculturele pschologie kijkt naar in hoeverre cultuur van invloed is op de
menselijke psychologie; hoe we ons voelen, denken en gedragen
o Er worden zowel verschillen als gelijkenissen bestudeerd
Gebiedsomschrijving
= cultuurverschillen én gelijkenissen onderzoeken in psychologische fenomenen: voelen, denken en
doen.
Geschiedenis
- A long past…
Wundt (1862) "Where deliberate experimentation ends is where history has experimented on
the behalf of psychologists."
- …but only a short history à CCP is nog niet zo oud
- vanaf jaren ‘60 vorige eeuw specifieke wetenschappelijke tijdschriften
- Methodologische uitdagingen: hoe kan je zeggen dat iets bepaald wordt door cultuur of niet,
hoe cultuur als onafhankelijke variabele zien?
Belang crossculturele psychologie
- We werken met veel mensen uit verschillende culturen samen
- Ook binnen één land komen we in contact met verschillende culturen
à zijn we gewapend om hiermee om te gaan?
- Waardering en respect voor andere culturen
- Cultuur kan een gevoelig onderwerp zijn
Veel psychologisch onderzoek is “WEIRD”!
- White
- Educated
- Industrialized à heel specifieke groep die onderzocht wordt, CCP wil hierop inspelen
- Rich
- Democratic
Psychology = Weird?
- > 4000 onderzoekspapers
- 20 jaar (1988-2007)
- Deelnemers:
95%: VS, Europa en Engels sprekende landen (bv. Australië) MAAR deze landen omvatten
slecht 12% van de wereldbevolking! 68% VS, waarvan 2/3 undergraduate students
è In hoeverre is psychologie gelijkend of verschillend over verschillende culturen heen?
Moeten we de psychologie aanpassen aan culturen?
,Besef eigen culturele bril(len)
- “Cultuur beïnvloedt ánderen”
- eigen cultuur “onzichtbaar”
è Je bent je niet bewust van je eigen cultuur, pas wanneer je in contact komt met andere
culturen wordt je jezelf hiervan bewust à CCP geeft je meer inzicht in je eigen cultuur
è Net door te leren over hoe het is bij andere culturen, worden we ons meer bewust van
zaken in onze eigen cultur = nieuwe bril om te kijken naar de wereld
Etnocentrisme tegengaan
- Etnocentrisme = de houding waarbij de eigen omgeving, het eigen volk of de eigen cultuur
bewust of onbewust als maatstaf gebruikt wordt om de rest van de wereld te beoordelen
è ‘wij’ zijn normaal
è ‘zij’ zijn afwijkend
- Voorbeeld: de voeding die je eet, insecten eten is raar bij ons maar in andere culturen niet
Psychologie als wetenschap is NIET immuun voor etnocentrisme:
- Etnocentrische keuze onderzoeksvragen
Bv. weinig onderzoek naar psychologische gevolgen van ondervoeding
à Door die etnocentrische bril gaan ze naar de WEIRD landen onderzoek doen omdat ze
denken dat overvoeding het grote probleem is maar eigenlijk is ondervoeding een groter
probleem wereldwijd
- Etnocentrische concepten / metingen
bv. vertekende maten van ‘autonomie’ of ‘intelligentie’
- Etnocentrische interpretatie bevindingen
Bv. ‘positive parenting’ als norm
Opletten!
In dit vak veel studies die grote groepen mensen vergelijken:
- Onthoud dat dit gemiddeldes en veralgemeningen zijn!
o Veel individuele variatie binnen culturen
o Veel subgroepen en subculturen die ook belangrijk zijn (SES, gender, )
o Studies met specifieke steekproeven
o Cultuur is dynamisch
è Opletten voor generalisatie en essentialisme!
Les 2: cultuur
Wat is cultuur?
- Veel gebruikte categorieën zoals bvb: personen, eten, …
Definitie(s) van cultuur
Honderden definities van cultuur à interpretatie kan breed of eng:
- Brede zin à waar CCP zich het meest mee bezig houdt
o Natuur tegenover cultuur
Ø Cultuur is alles wat de mens geschapen heeft
Ø Natuur is hetgene waar de mens uit bestaat biologisch gezien
, - Enge (nauwe) zin:
o Kunstuitingen, bedrijfscultuur, jongerencultuur
Verschillende manieren om cultuur te omschrijven:
- Hofstede
o Cultuur is de collectieve mentale programmering, die de leden van één groep of
categorie mensen onderscheidt van die van een andere.
o Het begrip cultuur:
- Onion-model of culture
Ø Verschillende lagen binnen een cultuur
- Cultuur is:
o een door een gemeenschap gedeeld systeem
o van waarden, normen, ideeën, attitudes, gedragingen, communicatiemiddelen en de
producten ervan
o die van generatie op generatie worden overgeleverd
o (van Oudenhoven, 2012)
Kenmerken van cultuur
Cultuur is gedeeld
- Voor cultuur is een groep(je) nodig
- De mate waarin varieert: individuele verschillen binnen eenzelfde cultuur
o Bv. cultuur binnen verschillende vriendengroepen
- En verschillen tussen culturen: tight (= heel strikt) vs. loose (= losser, meer variatie
toegelaten) cultures
, - “Cultural membership does not determine individual responses” à niet elk kenmerk van een
cultuur is voor iedereen van toepassing, het ene individu zal een cultuur sterker aanhalen
dan een andere individu
- Hechtheid van een cultuur: hoe hechter, hoe minder ruimte voor individuele variatie
Cultuur is (aan)geleerd
- Wordt overgebracht door socialisatie = het proces waarbij je bewust en onbewust dingen
leert en overneemt van je omgeving
o Primaire socialisatie: door familie en zorgfiguren
o Secondaire socialisatie: door school, vrienden, werk,…
o Tertiaire socialisatie: door samenleving, (sociale) media,…
- Enculturatie en acculturatie:
o Enculturatie: cultuuroverdracht in tijd à vanaf je geboorte tot je sterfte
o Acculturatie: cultuuroverdracht in geografische en sociale ruimte à elementen van
een andere cultuur aanleren (bv. door het verhuizen naar een andere cultuur =
geografisch; je kent mensen van een andere cultuur = sociaal)
- Cultuur is geleerd en heeft een invloed op natuur:
o Hersenen zijn deel van menselijke natuur maar worden ook gevormd door (culturele)
ervaringen
Bv. Taxi chauffeurs in Londen
Cultuur is dynamisch
- Cultuur beïnvloedt gedrag en gedrag beïnvloedt cultuur
Bvb jongeren betogen voor het klimaat
- Een nieuwe (sub)cultuur kan zich soms snel vormen
- Aanpassingen zijn adaptief
o Cultuur is de aanpassing van de menselijke soort op ecologische, sociopolitieke en
biologische factoren (Matsumoto & Yuang, 2013)
- Ecocultureel perspectief:
o ‘Ecologisch’ en ‘cultureel’à de ecologische omgeving waarin mensen functioneren,
is van invloed op de cultuur
o Voorbeelden:
Ø In Mongolië leven ze in een joerd, niet omdat ze het mooi vinden maar
omdat ze hun huis moeten kunnen verplaatsen
Ø Siësta in Spanje omdat het op het warmste uur van de dag niet mogelijk is
om te werken, dus pauze inlassen
Wat is cultuur niet?
Ras?
- Fysieke (onveranderlijke) kenmerken van bepaalde groepen mensen à mensen van
hetzelfde ras hebben niet altijd dezelfdde cultuur
Bv. huidskleur, type haar, lichaamslengte, …
Nationaliteit?
- Staatsburgerschap (paspoort)
o Vaak zelfde cultuur, maar:
Ø Ook heterogeniteit (er kan niet altijd van 1 cultuur gesproken worden) à bv.
België is nog steeds Vlaams of Waals
Ø Cultuur kan nationaliteiten overstijgen à bv. Europeese cultuur