Europese literatuur & cultuur: na 1800
LES 1 - inleiding
- Moderne tijd: 1789: einde FR, begin van mensen als gelijken - 1945: einde WO II
- Postmoderne tijd: 1945: einde WO II - 1989: val Berlijnse muur
1 Algemene inleiding
- Moeilijker te beschrijven wat ‘Europese’ literatuur is, veel verplaatsing & contact
tussen gebieden & burgers
LES 2 - vroegromantiek
Vandaag:
- Moeilijk om onderscheid te maken tussen neoclassicisme en vroegromantiek
(Goethe heeft bijvoorbeeld werken in beide stijlen)
Verlichting: Redelijkheid versus sentimentaliteit
Jean Jacques Rousseau
- Niet de mens zijn gedachten die hem een mens maakt, maar gevoelens die hem een
mens maakt
Julie ou la nouvelle Héloïse (1761)
- Wordt verliefd op haar leerkracht, Julie trouwt met iemand anders maar houdt nog
wel contact en sterft uiteindelijk
Emile ou l’éducation (1762)
- Hoe voed je een kind best op?
Les confessions (1770)
- Mémoire over zijn eigen leven, geeft toe dat hij slechte dingen heeft gedaan maar het
is zijn leven, probeert het niet goed te praten, maar zijn acties maken zijn waarheid,
het is het spontane dat van zichzelf komt dat belangrijk is
Rêveries du promeneur solitaire (1782)
- Essays waar hij op stap gaat en nadenkt over filosofische vragen
,Politiek
- Radicalisme: hoe langer we proberen denken erover, hoe langer het probleem
bestaat
Sturm und Drang (1769-1785)
- Sturm und Drang: emotioneel pleidooi voor vernieuwing, veel weerklank in de rest
van Europa
- Friedrich Maximilian Klinger (1752-1831), Wirrwar, oder Sturm und Drang (1776):
context onafhankelijkheidsoorlog Amerika, Duitstalig stuk over de chaos van het
denken
- Nationale context: Johann Gottfried Herder (1744-1803)
Duitsland: regio met al langer interne problemen, voelde zich voorbijgestoken, ook op
politiek vlak!
Sturm und Drang Kenmerken
- Verzet tegen regels, wetten, systemen (als we altijd dezelfde regels volgen, dan
krijgen we ook steeds dezelfde literatuur!)
Über die Fülle des Herzens: waar het ‘hart’ van overloopt, literatuur komt uit emotie,
niet uit regels
Maria Stuart (1801): morele vragen, wat is het juiste?
- Originaliteit
Shakespeare: onbekend tot Sturm und Drang: wordt bewonderd voor creativiteit
(vermenging genres, tragikomedie,...)
- Afkeer van middelmatigheid
zoeken naar wat ‘groots’ is, niet meer het verfijnde
Sehnsucht: hunkering naar iets onbereikbaars
- Terugkeer naar natuur
Samenleving van mens en natuur, niet mens en de stad.
- Opwaardering van een nationaal, volks erfgoed
Die Räuber (1781)
- Twee adellijke broers, wanneer de vader overlijdt moet de erfenis verdeeld worden,
één broer wilt alles en is ook corrupt, de andere broer sluit zich aan bij een
roversbende en wilt rijkdom aan de arme bevolking geven
Wat is het juiste antwoord: kan je het verdedigen: iets stelen van de rijken voor de
armen als je het op een gewelddadige manier moet stelen?
, Sturm und Drang Literaire Thema’s
- Bovennatuurlijke, mysterieuze
zoeken naar alles wat ontsnapt aan het burgerlijke (graveyard poetry & gothic novel)
Gothic Novels
- Clara Reeve The Old English Baron (1777)
- Ann Radcliffe: kritisch tegenover Lewis, wil andere rol voor de ‘heldin’
Ossianisme
- Succes & invloed in gans Europa: ander soort verleden dan het antieke uit Italië, ook
populair in Ierland dat een kolonie was van Engeland
- Controverse: bestond Ossian wel echt of heeft MacPherson dit zelf verzonnen?
Johann Wolfgang von Goethe (1749-1832)
- Afbeelding: liggend op brokstukken van Italiaanse ruïne, wilt tonen dat hij kunstenaar
is die zit op de ‘brokstukken’ van de oudheid die ons zal brengen naar nieuwere,
modernere tijd
- Twee periodes:
Weimarer Klassik: na een aantal succesvolle jaren is de Sturm und Drang passé,
onverwachtse terugkeer naar neoclassicisme, gericht op harmonie, regels en balans
Iphegenie auf Tauris: terugkeer naar Troje (vers,...)
Goethe, proza
- Die leiden des jungen Werthers (1774): ‘maakt’ Goethe bekend
al in einde van periode populariteit van de briefroman -> zal uit de smaak vallen in
19de E
- Die leiden des jungen Werthers: artiest die Lotte leert kennen en op slag verliefd op
haar wordt. Lotte is al verloofd met Albert. Hij stapt uit het leven.
Conflict tussen pragmatisme (Albert) en radicalisme (Werther)
Heeft trekken van een bildungsroman, maar zijn verhaal stopt (anti-bildungsroman?)
Bildungsroman
Tekstfragment
Werther: conclusie
Werther: Receptie
- Goethe -> geschokt van golf zelfmoorden