Deel 0. Intro:
Het vak ‘Crisisbeheer’:
Crisisbeheer?
• Crisis vs. Noodsituatie/ramp -> bedreiging fysieke veiligheid.
• Beheer van Noodsituaties
• Noodsituaties (rampen)
1. Vaak onvoorspelbaar
2. Divers
• Veiligheid garanderen bij noodsituaties?
1. Noodplannen
2. Rampbestrijding op het terrein
Definitie Rampbestrijding: De verzamelterm voor alle werkzaamheden die nodig zijn om de
oorzaken/bron en gevolgen van een ramp op te heffen & de omstandigheden te veranderen dat
er weer normaal leven geleid kan worden door de betrokkenen.
→ In dit vak is het gericht op specifieke crisissen: Noodsituatie die de veiligheid van mens &
natuur in gevaar brengen.
Wat komt er aan bod?
• Inhoudelijk kader:
o Inleidende beschouwingen
o Risicobeleid
o Nood- en interventieplanning
❖ Basiswetgeving
❖ Basisprincipes
❖ Verschillende plannen…
o De respons
❖ Hoe verloopt de bestrijding?
• Verdieping:
o Externe gastcolleges door experten crisisbeheer en noodplanning
Grootschalige incidenten doorheen de tijd:
1956 – Marcinelle – mijnramp – 262 doden. 2012 – Zwitserland – busongeluk in tunnel – 28
doden
1967 – Brussel – brand winkelcentrum Innovation 2013 – Wetteren – treinongeluk (toxische lading) –
– 323 doden. 1 dode.
1985 – Brussel - Heizel stadion - 39 doden. 2014 – Oekraine – vliegtuigcrash - 298 doden (280
passagiers en 15 bemanningsleden) waaronder 5
Belgen en 196 Nederlanders.
1987 – Zeebrugge Kapseizen Herald of Free 2016 – Brussel – aanslagen - 35 (32 victims, 3
Enterprise - 193 doden. perpetrators) en 270 gewonden.
1995 – Antwerpen – brand Switel hotel – 15 doden. 2017 – Nieuwpoort – ongeval torenkraan - 1 dode.
2004 – Ghislenghien – gasontploffing – 24 doden. 2019 – Deerlijk – brand silo – 1 dode.
2009 – Dendermonde - steekpartij Fabeltjesland – 2020 – internationaal – coronavirus – 5,8 miljoen
3 doden en in totaal twaalf gewonden. doden.
2010 – Buizingen – trein botsing – 19 doden. 2021 – overstromingen Wallonië – 38 doden.
2011 – Hasselt – storm Pukkelpop – 5 doden. 2021- repatrieringen Afghanistan.
1
,Waarom aandacht voor veiligheid? Maslow:
“Behoefte aan veiligheid is een basisbehoefte.
→Nood aan regelmaat, orde, stabiliteit, rust,
voorspelbaarheid. -> Vertrouwen
“Basic Trust”
Veiligheid-Overheid:
Rol van de overheid:
• Belgische grondwet? Recht op veiligheid niet expliciet opgenomen.
• EVRM: Recht op vrijheid én veiligheid (art.6)
o Sinds 1998: Bindend voor alle leden van de Raad van Europa.
• Verdrag betreffende de Europese Unie (art.29)
o “Het doel van de unie is erin gelegen de burgers in een ruimte van vrijheid,
veiligheid en rechtvaardigheid een hoog niveau van zekerheid te verschaffen”
Kernopdrachten van overheid:
• “Garanties voor een veilige samenleving voor iedereen nastreven.”
o Veiligheid garanderen.
o Risico’s beperken.
• Complexe samenleving -> Talrijke risico’s
o politionele onveiligheid.
o civiele onveiligheid.
❖ Natuurrampen
❖ Industriële ongevallen
❖ Vervoersongevallen
❖ Voedselketen
❖ Pandemieën
❖ …
2
,Deel 1. Inleidende beschouwing
1.1 De terminologie-Crisis en noodsituatie:
Crisisbeheer?
• = Beheer van grootschalige incidenten.
• Terminologie omtrent grootschalige incidenten is verwarrend
o Crisis…
o Ramp…
o Rampspoedige gebeurtenis…
o Catastrofe…
o Schadegeval…
o Noodsituatie…
→ Termen worden niet consequent gebruikt!
Crisis:
• Van Dale: “periode van ernstige stoornis”
• KB 18 april 1988: Oprichting van het coördinatie- en crisiscentrum van de
regering.
o “Elke gebeurtenis die wegens haar aard of gevolgen:
❖ De vitale belangen van het land of de essentiële behoeften van de
bevolking bedreigt;
- De openbare orde: Openbare rust, gezondheid en veiligheid.
- Socio-economische potentieel van het land: Economische
belangen en sociaal zekerheidsstelsel.
- De nationale soevereiniteit.
- De instellingen opgericht door de grondwet en de wetten.
- De integriteit van het nationaal grondgebied: Dat de grenzen van
staten niet gewijzigd mogen worden.
❖ Een dringende besluitvorming vereist;
❖ De gecoördineerde inzet van verscheidene departementen en
organismen vergt.”
• Walker, Giddings en Amstrong (2011) : Een transitie in een systeem die veroorzaakt wordt
door onvoorspelbare gebeurtenissen, en dewelke actie & respons vereist om de
stabiliteit in het systeem te herstellen.
• Bruelemans, Brugghemans & Van Mechelen (2015): Een crisis is een (potentiële) situatie
van hoge complexiteit, onzekerheid en tijdsdruk die organisatie en coördinatie vereist om
de situatie terug te brengen tot normale toestand.
Ramp:
• Van Dale: “onheil, groot ongeluk”
• KB 23 juni 1971: houd de organisatie van de opdrachten van de civiele
bescherming en coördinatie van de operaties bij.
1. Rampspoedige gebeurtenissen. (bv: Orkaan, aardbeving, watertekort,..)
2. Catastrofen. (bv: Spoorwegongeval, neerstorten van vliegtuig, dijkbreuk,..)
3. Schadegevallen. (bv: Brand, ontploffing, instorting,..
3
, Noodsituatie:
• Van Dale: “Een situatie waarbij men in nood verkeert of er van nood kan
gesproken worden, waarbij nood staat voor gevaar”.
• KB 16 februari 2006:
o Term introductie noodsituatie met betrekking tot N- en I planning.
o “Elke gebeurtenis die schadelijke gevolgen voor het maatschappelijk leven
veroorzaakt of veroorzaken kan, zoals een ernstige verstoring van de
openbare veiligheid, een ernstige bedreiging ten opzichte van het leven of de
gezondheid van personen en/of ten opzichte van belangrijke materiële
belangen, en waarbij de coördinatie van de disciplines is vereist om de
dreiging weg te nemen of om de schadelijke gevolgen te beperken.”
Veelheid aan definities:
• Wanneer van belang? Van Duin (2011): Crisis is verschillende terminologie
tegenover noodsituatie/rampen.
o Noodsituatie: Altijd een bedreiging van de fysieke veiligheid en één
gebeurtenis.
o Crises: Niet altijd sprake van een bedreiging van de fysieke veiligheid en een
reeks gebeurtenissen die in de tijd gespreid zijn, er is een langere periode van
verstoring.
• Veel interessanter: Typerende kenmerken van crisissen, ‘Lezen’ crisis adhv
patronen of kenmerken.
o Ramptypes
o Mate van voorzienbaarheid
o Snelheid ontwikkeling
1.2 Kenmerken van een noodsituatie/Onderscheid tussen diverse rampen:
Noodsituaties overvallen ons.
Elke noodsituatie is uniek & vergt een aangepaste aanpak.
Kenmerken van een ramp, een noodsituatie is ..:
1. Onverwachts karakter/ gebeurtenis:
o Onverwachte gebeurtenissen (Ontploffing, treinbotsing, industrieel
incident,..)
o Voorspelde gebeurtenissen (Grieppandemie, hevige onweer,
eikenprocessierups)
2. Onder vorm van nefast verschijnsel (omvang):
o Als de ernst van de situatie groot is: Groot aantal slachtoffers, hoge materiele
schade en is het leefmilieu ernstig beschadigd.
o Vb: Nucleaire ramp in Tsjernobyl.
4
