Thema’s uit het recht
Deel 1 – Annemie Borms
Thema 1: Vreemdelingenrecht
1. Het begrip ‘vreemdeling’
= iedereen die niet de Belgische nationaliteit bezit.
! Niet verwarren met ‘iemand van allochtone afkomst’, ‘migrant’, … zij kunnen ondertussen wel de
Belgische nationaliteit hebben door naturalisatie, nationaliteitsverklaring of omdat het gaat om
migranten van de derde generatie.
Migranten van de derde generatie = De kleinkinderen van mensen die destijds naar België zijn
gekomen en hier een gezin gesticht hebben.
2. Het vreemdelingenrecht – de vreemdelingenwet
Vrij complexe materie. De wetgeving ligt verspreid over talrijke wetten en besluiten.
De vreemdelingenwet (1980) regelt de toegang tot het grondgebied, het verblijf, de vestiging en de
verwijdering van vreemdelingen. Een persoon heeft niet het recht vrij het land te kiezen waar hij
wenst te verblijven. Elke staat bepaalt zelf of en onder welke voorwaarden een vreemdeling toegang
heeft tot zijn grondgebied en er mag verblijven. Er bestaan verschillende verblijfsstatuten.
3. De verschillende verblijfsstatuten voor vreemdelingen
3.1. Inleiding
Het verblijfsstatuut is belangrijk om te bepalen hoe lang je in België mag verblijven, of je er mag
werken en/of vrijwilligerswerk doen, of je van sociale hulpverlening kan genieten en zo ja welke, of je
mag reizen en wat je rechten op gezondheidszorg zijn. We kunnen ze indelen op basis van de
toegestane duur van het verblijf:
Verblijfsstatuten die een kort verblijf mogelijk maken (max. 3 maanden)
Verblijfsstatuten die een tijdelijk verblijf van meer dan 3 maanden mogelijk maken.
Verblijfsstatuten die een vast verblijf mogelijk maken.
Men moet telkens een onderscheid maken tussen de unieburgers en de derdelanders want de
procedures, documenten en voorwaarden verschillen.
Unieburgers:
Uit een land van de Europese Unie
Basisvoorwaarde om bij de EU te mogen: de mensenrechten moeten min of meer in orde zijn
Ijsland, Liechtenstein, Noorwegen (leden van de EER = Europese Economische Ruimte)
Zwitserland (lid van EVA = Europese Vrijhandelsassociatie)
Er is een ‘vrij verkeer van personen’ binnen de EU en de EER, waardoor de verblijfsreglementering
veel soepeler is dan voor derdelanders.
Het hebben van een verblijfsstatuut is geen statisch gegeven:
Aanvankelijk statuut kort verblijf langer verblijf vast verblijf
Wanneer je een procedure hebt opgestart kun je nog een andere procedure opstarten.
1
,3.2. Kort verblijf
verblijf van maximum 3 maanden
3.2.1. (principiële) visumplicht
Visum = voorafgaandelijke toestemming van België om het land binnen te komen dat een
vreemdeling nodig heeft en die in zijn thuisland moet worden aangevraagd bij de Belgische
diplomatieke of consulaire post. Het vermeldt de geldigheidsduur en de lengte van het toegestane
verblijf.
Heel wat uitzonderingen: Visumplicht voor onderdanen van een groot aantal staten afgeschaft, voor
hen is een paspoort of identiteitskaart verstrekt door het land van herkomst genoeg.
Syriërs krijgen van de ambassade geen toeristenvisum maar kunnen eventueel een humanitair visum
krijgen.
3.2.2. Andere binnenkomstvoorwaarden
Kunnen staven wat het doel is van zijn voorgenomen verblijf en wat de
verblijfsomstandigheden zijn
Ev. Een vervoersbewijs (heen en terug) kunnen voorleggen
Bewijs kunnen leveren van voldoende bestaansmiddelen voor het dekken van de
verblijfskosten.
Verbintenis tot tenlasteneming = document waarin iemand die over voldoende
bestaansmiddelen beschikt, er zich toe verbindt om de kosten van gezondheidszorgen,
verblijf en repatriëring van de vreemdeling te zijnen laste te nemen.
Niet voor unieburgers
3.2.3. Administratieve verplichtingen na binnenkomst
Geen administratieve verplichtingen wanneer je verblijft in hotel, camping, jeugdherberg … of
wanneer opgenomen in ziekenhuis, of aangehouden of geïnterneerd.
Verblijf bij familie of kennissen: inschrijven bij het gemeentebestuur van de plaats waar hij verblijft.
Derdelander ontvangt ‘aankomstverklaring’, unieburger ontvangt ‘verklaring van aanwezigheid’. In
praktijk melden vele vreemdelingen zich niet aan.
3.3. Arbeidsmigranten
Arbeidsmigratie kan enkel nog voor gespecialiseerde arbeidskrachten die niet voldoende beschikbaar
zijn op de Belgische arbeidsmarkt door de arbeidsmigratiestop ingevoerd in de jaren ’70.
3.3.1. Voorwaarden voor binnenkomst
- als werknemer
Wie als werknemer in België wil komen werken kan dat:
Wanneer arbeidsmarktonderzoek heeft uitgewezen dat er binnen een redelijke termijn geen
geschikte arbeidskracht zal gevonden worden op de Belgische arbeidsmarkt.
Wanneer hij vooraf een werkgever heeft gevonden die voor hem een arbeidsvergunning wil
aanvragen. arbeidsovereenkomst opstellen en aanvraag indienen ‘tot tewerkstelling van
vreemde werknemer’.
2
,Beide voorwaarden voldaan? arbeidskaart bestemd voor werknemer wordt afgeleverd, hiermee
kan hij een visum aanvragen om naar België te komen.
Soms kan dit ook in België zelf aangevraagd worden.
- als zelfstandige
Je moet eerst een beroepskaart aanvragen en na het verkrijgen kun je een visum aanvragen.
Sommigen kunnen vrijgesteld worden van 1 of van alle van deze voorwaarden (onder andere EU-
burgers)
3.3.2. Administratieve formaliteiten na binnenkomst
De vreemdeling moet zich met zijn visum en arbeidskaart inschrijven in de gemeente en ontvangt zo
een elektronische vreemdelingenkaart. Omdat het verblijf tijdelijk is wordt het een elektronische A-
kaart (zie kleurenschema). De duur hangt af van de duur van de arbeidskaart en kan verlengd worden
wanneer de arbeidskaart wordt verlengd.
3.3.3. Procedure om het tijdelijk verblijfsrecht van de arbeidsmigrant om te zetten in een
verblijfsrecht van onbepaalde duur
Een vreemdeling die een aantal jaren arbeid heeft verricht met een arbeidskaart B kan zijn tijdelijk
verblijfsrecht omzetten in een vast verblijfsrecht van onbepaalde duur. ander type elektronische
vreemdelingenkaart.
Een vreemdeling met dergelijk verblijf van onbepaalde duur kan, indien hij reeds 5 jaar regelmatig en
ononderbroken in België verblijft, een aanvraag voor het statuut van ‘gevestigde vreemdeling’ doen.
3.3.4. Uitzonderingen
Onderdanen van de EU of EER moeten geen visum of arbeidskaart aanvragen. Ze moeten een
‘verklaring van inschrijving’ aanvragen bij de gemeente.
Aanvankelijk hebben ze een tijdelijk verblijfsrecht dat na 3 jaar automatisch wordt omgezet in een
vast verblijfsrecht.
Bij sommige andere categorieën van vreemdelingen geldt een vrijstelling van arbeidsmarktonderzoek
of een vrijstelling van arbeidskaart.
Er gelden andere procedureregels en formaliteiten voor grensarbeiders, diplomatiek en consulair
personeel, de zogenaamde hoogopgeleide arbeidsmigranten met een ‘Europese blauwe kaart’ …
3.4. Gezinsmigranten
3.4.1. Gezinshereniging
Elke Belg of inwoner die regelmatig in België verblijft kan, onder bepaalde voorwaarden, bepaalde
familieleden laten overkomen.
De regels en procedures verschillen, afhankelijk van de nationaliteit en het verblijfsstatuur van de
persoon die al in België verblijft.
Algemene voorwaarden en formaliteiten:
Enkel de echtgenoot of de persoon met wie je duurzaam samenleeft en minderjarige
kinderen kunnen zomaar overkomen. Of ouders, schoonouders, meerjarige kinderen …
kunnen overkomen hangt af van het verblijfsstatuut en de nationaliteit van de persoon die
reeds in België verblijft. Een erkend vluchteling kan het enkel vragen voor zijn partner en
kinderen.
3
, Er moet worden aangetoond dat er voldoende bestaansmiddelen zijn, dat men medisch
verzekerd is voor de hereniging en dat men beschikt over voldoende huisvesting.
Familiale band moet worden aangetoond. In bepaalde landen zijn geboorteattesten moeilijk
te verkrijgen of onbestaand. Dan moet het aan de hand van een DNA-test maar die houdt
geen rekening met nieuw samengestelde gezinnen.
Alles goed verlopen? Vreemdeling die zich komt herenigen krijgt een oranje kaart (zie
opnieuw kleurschema). Nadien levert de gemeente een BIVR-elektronische A-kaart af, of een
verblijfskaart voor een familielid van een Unieburger. levert hem een tijdelijk
verblijfsrecht op die na enkele jaren kan omgezet worden in een vast verblijfsrecht.
3.4.2. Gezinsvorming
Mensen die een familie willen vormen door te trouwen met een Belg of iemand die in België
verblijfsrecht heeft, krijgen ook een verblijfsrechtelijk voordeel.
gevaar voor schijnhuwelijken = ondanks de gegeven formele toestemmingen tot het huwelijk
blijkt uit het geheel van omstandigheden dat de intentie van minstens één van de echtgenoten
kennelijk niet gericht is op het totstandbrengen van een duurzame levensgemeenschap, maar enkel
op het bekomen van een verblijfsrechtelijk voordeel.
Er wordt strijd tegen gevoerd:
Op preventief vlak heeft de ambtenaar van de burgelijke stand een aanzienlijke
appreciatiebevoegdheid. Hij kan het huwelijk weigeren af te sluiten bij vermoedens van
schijnhuwelijk
Repressieve aanpak: een afgesloten schijnhuwelijk kan achteraf nietig verklaard worden. De
correctionele rechtbank kan beide personen veroordelen tot aanzienlijke gevangenisstraffen
of geldboetes.
Geldig huwelijk betrokkene kan verblijfsrecht bekomen volgens de procedure van
gezinshereniging. Kan ook via wettelijke samenwoning.
3.5. Vluchtelingen
3.5.1. Situering en omschrijving van de termen asielzoeker, erkend vluchteling en subsidiaire
bescherming
Een vreemdeling die zijn land van herkomst heeft ontvlucht en die niet meer kan terugkeren omdat
zijn leven of persoonlijke veiligheid in gevaar is, kan in ons land bescherming genieten en recht op
verblijf bekomen. Hij moet een asielaanvraag indienen en een asielprocedure doorlopen. Hij geniet
zo een tijdelijk verblijfsrecht. Gedurende de procedure is hij asielzoeker.
De asielinstanties koppelen het vluchtverhaal aan de definitie van ‘vluchteling’ uit de Conventie van
Genève van 1951. Als de asielzoeker aan de voorwaarden voldoet krijgt hij het statuut van erkend
vluchteling en mag hij verder in België verblijven.
Definitie: Elke persoon die zich buiten het land waarvan hij de nationaliteit heeft of, indien hij geen
nationaliteit heeft, buiten zijn land van herkomst bevindt, en die de bescherming van dat land niet
kan of wil inroepen omdat hij vreest voor vervolging omwille van zijn ras, zijn religie, zijn
nationaliteit, het behoren tot een bepaalde sociale groep, of zijn politieke overtuiging.
Asielzoeker voldoet niet? Vluchtverhaal wordt getoetst aan de voorwaarden voor subsidiaire
bescherming. Dit wordt toegekend aan asielzoekers die in geval van terugkeer naar hun
herkomstland een reëel risico op ernstige schade zouden lopen.
4
