BEGRIPPENLIJST STAD EN
DIVERSITEIT
LES 1: INLEIDING – VERSTEDELIJKING, MIGRATIE EN DE VELE DIMENSIES VAN
DIVERSITEIT
DOEL EN INHOUD
- Schetsen historisch belang van relatie tussen stad, migratie en diversiteit
- Zicht op structurele oorzaken en lange termijnevoluties van migratie en diversiteit
- Historische analyse van
o Vormen en types van migratie en diversiteit
o Het verband tussen migratie, diversiteit, ongelijkheid en integratie
- Wijzen op de verschillende met elkaar verbonden dimensies van diversiteit (intersectionaliteit)
- Focus op Europese steden vanaf de Middeleeuwen
BEGRIPPENLIJST
Begrip Definitie
Urban graveyard effect Zonder migratie zal de stad inkrimpen, omdat er in de stad meer mensen
sterven dan geboortes doordat ze dichter op elkaar wonen, infectieziekten,
veel singles in de stad of later huwen en lagere vruchtbaarheid
- Toch groeien de steden, dus kan enkel verklaard worden door
migratie
- Nettogeboortetekort berekenen om urban graveyard effect te
tonen
Pushfactoren Factoren die ervoor zorgen dat je weg wilt van een bepaald gebied (redenen
waarom mensen een gebied verlaten; demografisch, economisch, maar ook
cultureel/religieus en politiek)
Pullfactoren Factoren die ervoor zorgen dat je aangetrokken wordt tot een bepaald
gebied (redenen waarom mensen naar een gebied verhuizen; demografisch,
economisch, maar ook cultureel/religieus en politiek)
Verticale migratie Van platteland naar stad
Proletarisering Mensen ontwortelen (geen werktuigen meer) en geen andere manier
hebben om te overleven dan om hun arbeid aan te bieden (bv enkel nog
vaardigheden en spierkracht); overleven door op de arbeidsmarkt je
diensten aan te bieden
- Hangt samen met plattelandsvlucht: onvoldoende grond om te
overleven op platteland
Demografisch basin Geografisch gebied waaruit mensen emigreren naar een stad (“omland”: bv
voornamelijk ten oosten en ten zuiden van Antwerpen)
Verband tussen afstand en - Mensen die van verder komen zijn kapitaalkrachtiger (technieken,
sociale status sociaal en cultureel kapitaal) en hebben meer kennis
- Mensen die korte afstanden afleggen hebben een lage sociale
status
Niet-permanente migratie Migratie voor een bepaalde periode (er wordt teruggekeerd naar gebied
van oorsprong)
, - Circulaire migratie
- Seizoensmigratie
Terugkeermigratie Voor een bepaalde periode naar een gebied verhuizen, maar later
terugkeren naar het gebied van oorsprong
Circulaire migratie Een repetitief, tijdelijke beweging van migranten tussen hun plaats van
herkomst en een andere plaats (vaak voor werk) waarbij ze meerdere keren
heen en weer reizen
Seizoensmigratie Naar een gebied verhuizen voor een bepaald seizoen (bv studenten;
arbeiders voor oogst)
Urbanisering Verstedelijking; het vergroten van de stad doordat mensen vh platteland
naar de stad trekken (bv door industrialisering)
Plattelandsvlucht Mensen vluchten van het platteland naar de stad omdat er te veel mensen
worden geboren en mortaliteit daalde op het platteland waardoor er te
weinig grond is voor de hoeveelheid mensen + economische malaise op
platteland (=allemaal pushfactoren)
Migratie democratiseert In 19e eeuw is het makkelijker om zich te verplaatsen, ook voor arme
mensen (bv door spoorwegennet en stoomboten)
Urban sprawl (vanaf 1973) De verspreiding van verstedelijkte gebieden buiten hun oorspronkelijke
grenzen (omliggende gebieden zoals natuur worden omgezet in stedelijke
gebieden)
Suburbanisering (vanaf 1973) Migratie van de mensen vanuit de stad naar het omliggende platteland
Circulaire migratie Tijdelijke migratie; voor enkele jaren naar de stad en dan terug
Levenscyclus migratie Tijdelijke migratie; voor bepaalde perioden in je leven migreren (bv
student)
Gedwongen migratie Slavernij (vd ene naar de andere plaats gebracht)
Subsistentiemigratie Migratie om in levensonderhoud te kunnen voorzien (bv van Vlaamse
platteland of Ierland naar nieuwe wereld omwille van honger door mislukte
aardappeloogsten)
Kettingmigratie Familieleden laten overkomen
Verband tussen oorzaak - Mannen vormen andere logica’s dan vrouwen (mannen:
migratie en demografische seizoensmigratie en verhuizen meer; vrouwen: levenscyclus en
kenmerken migranten verhuizen minder vaak, maar als ze het deden wel permanent)
- Leeftijd (vooral jonge mensen)
- Alleenstaanden versus gezinnen (alleenstaanden voornamelijk in
stad)
Reproductiekosten Als mensen niet meer opbrengen, maar geld kosten (ziek of oud) zorgt de
stad er niet meer voor en voelen ze zich verplicht om terug te keren
Werd afgeschoven op platteland (tem 19e eeuw) en nu in niet-Europese
regio’s, want daar worden mensen opgeleid
Effect van profiel op integratie - Grotere nood aan integratie voor sociaal-economisch meer
kwetsbare migranten (!! groepen die als niet-problematisch ervaren
worden zijn slechter geïntegreerd !!)
- Hoe sterker push-factoren, hoe minder migratie afgestemd op
lokale context
- Sociaal kwetsbaren migranten vaker in plaatsen met minder vraag
naar hun profiel door minder goede informatie en nood aan lokaal
netwerk (kettingmigratie)
Ethnic neighbourhoods Fysieke gebieden waar mensen van eenzelfde etnische achtergrond
geconcentreerd wonen, vaak om sociaal en economisch steun te vinden
, binnen hun eigen gemeenschap
Transplanted networks Sociale netwerken en ondersteuning die migranten meebrengen of
ontwikkelen in hun nieuwe leefomgeving
Structurele integratie - Arbeidsmarkt en economische orde
- Woonmarkt
- Huwelijksmarkt
Geïntegreerd op de arbeidsmarkt (heb je werk of ben je zelfstandig), toegang tot de
woonmarkt, huwelijksmarkt (huwen met iemand lokaal of regio van herkomst?)
Culturele integratie - Taalverwerving
- Waarden en normen, religie, …
- Deelname aan sociale activiteiten
- Identificatie met de plaats van aankomst
- …
Spreek je de taal, identificeer je je met regio/stad/land waar je woont?, eigen
culturele organisaties ipv jeugdbeweging (discussie: “helpt om netwerken op te
bouwen” “niet integreren want das eigen soort opzoeken”), religie, …
Intersectionaliteit Maatschappelijke ongelijkheid die zich voordoet langs verschillende, elkaar
snijdende assen; verschillende assen zijn betrokken (culturele diversiteit,
sociaal-economische diversiteit, geografisch, gender, …)
, LES 2: STEDELIJKE DIVERSITEIT HISTORISCH BEKEKEN
DOEL EN INHOUD
- Dieper inzicht verschaffen in hoe diversiteit verandert, en waarom
- Analyse van samenlevings- en integratiemechanisme door de eeuwen heen
- Belang schetsen van de politieke en juridische context
- Focus
o Europa, inclusief Middeleeuwen en vroegmoderne periode
o Voorbij de (nationale, politiek-juridische, culturele) kaders die we vandaag hanteren (door
een focus op de stad en de lange termijn)
BEGRIPPENLIJST
Begrip Definitie
Middeleeuwse en Smeltkroes was enkel bij mensen met dezelfde religie, degene die
vroegmoderne stad als wantrouwt werden waren mensen met een andere religie (bv Joden en
‘melting pot’ Moslims)
Middeleeuwse en - Steden trekken zich los van het feodalisme, maar niet helemaal
vroegmoderne stad als vrijplaatsen, want wel corporatisme in de steden zelf. In de steden
‘vrijplaats’ had je dus ook een hiërarchisch systeem!
- Stad als een lichaam: hoofd = stedelijk bestuur, ledematen =
ambachten & broederschappen
- Ambachten & broederschappen als lichaam: hoofd = organisaties,
ledematen = meesters als hoofd vh huishouden, daaronder =
gezin, knechten en leerlingen (=artificiële familie)
Juridische status (gelaagd burgerschap)
Feodalisme Hiërarchisch getrapt systeem; vorst regeert over vazallen (=aristocratische
families die regeren over grondgebied, eigen rechtbank) , daaronder de
mannelijke huisvaders in het dorp
Corporatisme / civil society Middenveldorganisaties (ambachten en broederschappen) waar je lid van
werd (of moest worden om bv een beroep uit te voeren) ; heel sterke
integratiemechanismen vanuit religieuze context
Reformatie Protestbeweging binnen de christelijke kerk die naar de zuivere leer willen
(=protestanten)
- Resulteert in gigantische godsdienstoorlogen in 16 e en 17e eeuw
- Creëert binnen Europe religieuze diversiteit en tegelijkertijd
religieuze segregatie (vorst koos voor zijn gebied de religie, indien
niet voor de jouwe werd gekozen, moest je wegtrekken)
Beschavingsoffensief Proces op LT waarin thuis naar wc werd gegaan ipv op straat, eten met
bestek ipv handen, … (verbonden met periode waarbij elites zich distantiëren van
de gebruiken van lagere groepen en daar beginnen op neer te kijken)
Democratisering van migratie Dankzij industrialisering en transformaties in transport en
informatiestromen wordt het makkelijker om zich te verplaatsen
De negentiende-eeuwse stad - Democratisering van migratie
als smeltkroes en vrijplaats? - Kloof tussen arm en rijk belangrijker dan kloof tussen culturen:
binnen de verschillende sociale lagen heb je een smeltkroes, maar
gigantische kloof tss rijk en arm (relativeert idee smeltkroes).
geproletariseerde arbeiders deelden dezelfde religie en taal (op cultureel