SAMENVATTING – HET SOCIOLOGISCHE SPEELVELD
HOOFDSTUK 1: OP ONTDEKKINGSTOCHT DOOR EEN BEKEND GEBIED?
HOOFDSTUK 2: DE SAMENLEVING IS EEN VELD
HOOFDSTUK 3: WAARMEE ZIJN SOCIOLOGEN BEZIG?
HOOFDSTUK 4: BLOKKEN UIT DE SOCIOLOGISCHE BLOKKENDOOS
HOOFDSTUK 5: EEN NETWERK IS GEEN GROEP
HOOFDSTUK 6: MODERNE SAMENLEVINGEN ZIJN ALTIJD MULTICULTUREEL
,HOOFDSTUK 1: OP ONTDEKKINGSTOCHT DOOR EEN BEKEND GEBIED?
Over de eigen aard van de samenleving.
Rechtssociologie = van buitenaf naar het recht kijken.
Sociologie = van buitenaf naar de maatschappij kijken.
Sociologie is een hulpdiscipline bij rechtssociologie.
• Basiskennis voor rechtssociologie
• Aandacht voor ‘filosofie’ van sociologische discipline
• Centrale auteurs, theorieën en concepten
= samenlevingskunde of studie van de maatschappij.
Hybride neologisme: Latijnse ‘socius’ (metgezel, bondgenoot) met Griekse ‘logos’ (kunde, studie, leer)
Benadering 1: E.J. Sieyès (rond 1785)
• Qu’est-ce que le tiers état?1
• ‘Wetenschap van de samenleving’
• Doel: inrichting van nieuwe sml ten tijde FrRev – derde stand was nergens vertegenwoordigt
• Normatieve wetenschap: hoe kan de samenleving het beste worden ingericht? Hoe ziet het
goede leven eurit in zo’n nieuwe sml?
• Zijn visie was politiek gekleurd: de leer die een rechtvaardige en revolutionaire inrichting vd
sml voorschreef – derde stand moet rechten krijgen
Benadering 2: Auguste Comte (1830)
• Intellectuele verdienste vd (her)uitvinding van ‘sociologie’ – definieert als empirisch
• Verandering – het is de taak van sociologen om de sml op een objectieve en empirische wijze
te doorgronden.
• Op zoek naar regelmatigheden in sml adhv emp oz
1.1 Een beeld van een titel
Spellen die we spelen zijn afspiegeling van de manieren waarop we samenleven – sml = speelveld –
bijv: voetbal.
• Afgebakend door lijnen
o Binnen lijnen = spelers die mogen deelnemen
o Buiten lijnen = kunnen/mogen niet deelnemen – geblesseerd of door zware inbreuk
op spelregels
• Spelregels – niet allemaal even dwingend
o Liggen vast in reglementen, wetten nationaal en internationaal – formele regels
o Ook informele regels en ‘goede gewoonten’ – bijv: fair play
• Scheidsrechter tegen inbreuken – handhaving en bestaffing v inbreuken
• Reacties vh publiek = informele sancties
1 Wat is de derde stand? – rond Franse Revolutie
, • Positites vd spelers – niet onveranderlijk
o Beroepsposities
o Taakverdeling = arbeidsdeling
• Rollen – wat wordt verwacht van je positie
o Een kunstenaar is bv creatief
o Piloot is liever nauwkeurig
• Status naargelang positie – aanvallers > verdedigers
o Chirurg > leraar
• Communicatie – aanmoediging, uitschelden
o Sms’en, bellen, .. – we vragen informatie en geven die
• Verdeling formele en informele leiders
o Formele leiders: aangeduid dmv officiële kanalen
o Informele leiders: beste leden of met meeste gezag
• Doel = winnen
o Premie, politieke M veroveren, winst maken, eigen maatschappelijke status
verbeteren
• Ruimte rond het speelveld bevat trainers, bestuursleden, supporters
o Aansturen en niet meespelen
o Tribune is beste plek voor socioloog – neutrale waarneming
• Positionaliteit2 – eigen voorkeuren
Maatschappelijke leven – geboden en verboden: beleefdheidsregels, personeelsstatuten, GAS-
boetes, wetten, decreten, ..
1.2 Het dagelijkse leven door de sociologische lens
Een sociologische lens is vereist omcde achterliggende werkelijkheid te ‘lezen’.
= een professioneel instrument dat het mogelijk maakt om een beeld te vormen vd structuur vd
zichtbare sociale werkelijkheid.
Vergelijk met een röntgentoestel om de werkelijkheid bloot te leggen – zo ontcijferen en verstaan
radiologen het menselijk lichaam.
➔ Sociologen geven betekenis aan hun waarnemingen door hun opleiding en ervaring.
➔ Soc lens enkel nuttig als gebruikt door persoon met kennis – iem die de sociologische
verbeelding bezit.
Sociologische verbeelding = social imagination (Charles Wright Mills)
Charles Wright Mills (1916-1962) – eerste moderne kritische socioloog. Zijn definitie van
social imagination: “the vivid awareness of the relationship between experience and the
wider society”.
= Het vermogen om te begrijpen dat iemands persoonlijke situatie in verband staat met
maatschappelijke krachten en de ruimere historische context.
2Het geheel van positiegebonden rollen, voorkeuren, ervaringen en eigenschappen die een mogelijke invloed
kunnen hebben op de neutraliteit van hun oz.
, Hij onderscheidt 3 componenten vd soc verbeelding:
• Kennis geschiedenis – hoe is de sml tot stand gekomen?
• Kennis biografie – wie zijn de mensen in de sml?
• Kennis sociale structuur – hoe werkt de sml via instituties?
Ook nog belangrijke vwde: “being able to think ourselves, away from the familiat routines of our daily
lives in order to look anew”
1.2.1 Selectieve waarneming
Routineus denken en handelen zo diep ingebed bij ons – enige schijn van geldige waarheid.
Routines in handelen (gedrag) en routines in denken (common sense) zijn waardevol als middel als we
geconfronteerd worden met uiteenlopende situaties.
➔ Maken het mogelijk dat we niet bij elke confrontatie een hele keuzeboom moeten afgaan
voor we handelen.
➔ Common sense reduceert stortvloed aan informatie.
Kenmerken die de selectiviteit van de alledaagse waarneming verklaren:
• Fysieke en sociale beperkingen
• Belangen
• Kennis en informatie
• Voorkeur en afkeer
Fysieke en sociale belangen
Onmogelijk om op alle plaatsen tegelijkertijd aanwezig te zijn.
Fysiek: we zien slechts 1 aspect.
Belangen
De positie waaruit iem een verhaal verteld, kunnen zijn belangen uit worden afgeleid – je
interpretatie van wat je leest hangt van je eigen positie af.
Kennis en informatie
Onze waarneming gebeurt vanuit de kennis die we al hebben.
Bijv: het positieve beeld dat men had van geestelijke hoogwaardigheidsbekleders, is helemaal
omgeslagen toen er informatie opdook over hun seksuele misbruik.
Ook in het onderwijs speelt selectieve waarneming een rol: xenofobie of vreemdelingenhaat – het
irrationele aanwijzen van zondebokken verklaart sociale problemen.
Voorkeur en afkeer
Positieve/negatieve houdingen zijn niet aangeboren, maar sociaal bepaald – opvoeding, school, op
straat, in verenigingen en massamedia.
➔ Het socialisatieproces: een proves waarbij een individu zich in de omgang met anderen de
cultuur van zijn omgeving eigen maakt.
De voorkeur en afkeer steunt meestal op de verworven esthetische en ethische categorieën die
verschillen in tijd en ruimte.
1.2.2 Referentiekaders
We bouwen stapsgewijs een raamwerk op = referentiekader – vgm sociale bril.