ORTHOPEDAGOGIEK
DEEL 1: ORTHOPEDAGOGIE EN MAATSCHAPPIJ
HOOFSTUK 2: MAATSCHAPPIJ, MENSBEELDEN EN ZORG
2.1 DE VREEMDE ANDERE
2.2 MAATSCHAPPIJ EN BEELDVORMING
Maatschappelijke factoren:
o Politiek
o Sociaal
o Cultuur
o Economie
o Wetenschap
Onze beeldvorming wordt bepaald door hoe onze samenleving is, en hoe de samenleving wordt
georganiseerd op basis van onze beeldvorming.
o Veranderingen hierin ontstaan door bruuske verschuivingen, nieuwe inzichten of
crisismomenten.
Wat er leeft in onze samenleving, welke machten/ krachten een samenleving domineren, nieuwe
inzichten en kennis, dit alles bepaald mee de plaats en status van bepaalde mensen of groepen in de
samenleving.
Naarmate de samenleving blijft veranderen, verandert onze kijk op bepaalde zwakkeren in de
samenleving.
2.3 MENSBEELDEN EN ZORG
= een bepaalde algemeen aanvaarde manier van kijken naar mensen
o Wordt beïnvloed door maatschappelijke factoren
o Bepaalt de invulling & organisatie van de zorg
o Bepaalt ons handelen bv. t.a.v. bepaalde groepen in de samenleving
Er zijn vier mensbeelden:
o Onvolwaardig:
Kwetsbaren in de samenleving zijn onvolwaardige, bezetenen, die niet alleen niet
thuis horen in onze dagelijkse samenleving, maar ze zelfs kunnen besmetten of
bedreigen.
o Ongelukkig:
Kwetsbaren in de samenleving zijn sukkelaars en ongelukkigen, met wie we
medelijden moeten hebben en die ons aanzetten tot liefdadigheid en bevoogding.
We kijken naar hen van ‘o zo zielig’ maar we gaan ze niet structureel helpen.
o Defect:
Kwetsbaren in de samenleving zijn patiënten met duidelijke defecten, die vooral
medische zorgen, revalidatie en technische hulp nodig hebben.
We zijn mensen als individuen met een defect, we gaan ze proberen helpen. We
gaan hun defect verder ontwikkelen en stimuleren.
, o Gelijkwaardig:
kwetsbaren in de samenleving zijn mensen die gelijkwaardig met hun medeburgers,
op een rechtmatige manier kunnen deelnemen aan het dagelijkse maatschappelijke
leven, met behoud van hun identiteit. De nadruk ligt op emancipatie en sociale
inclusie.
Client en begeleider staan gelijk.
WAT IS NOODZAKELIJK ALS HULPVERLENER?
Een reflectieve houding t.o.v. eigen kijk op zwakkeren in de samenleving
Een kritische kijk op maatschappelijke factoren die de positie van deze zwakkeren mee bepalen
Kennis over de historiek die de hulpverlening en onze kijk op zwakkeren in de samenleving mee
gekleurd heeft.
HOOFSTUK 3: VERLEDEN= HEDEN
Prehistorie: tijd van nomaden en jagers
o (... tot -3500 v Chr.)
Oudheid: tijd van de Grieken, Romeinen en goden
o (-3500 v; Chr. tot 500 na Christus)
Middeleeuwen: tijd van monikken, ridders en gilden
o (500 tot 1500)
Nieuwe tijd: tijd van reformatie, ontdekkingsreizen en uitvindingen
o (1500 tot 1780)
Verlichting: tijd van rationalisme, positivisme en sensualisme
o (1780-1850)
Tijd van militaire conflicten en vernietiging
o (1850-1945)
Tijd van rehabilitatie, welvaart en verzorgingsstaat
o (1945- ...)
3.1 DE PREHISTORIE: TIJD VAN NOMADEN EN JAGERS (…-3500V.CHR.)
3.1.1 (OVER)LEVEN IN DE PREHISTORIE
Survival of the fittest (Darwin):
o Het leven van de prehistorische mens wordt bepaald door de natuur en zijn grillen.
o Hongersnood, koude, wilde dieren, gevaren, onwetendheid zorgen voor een natuurlijke
selectie.
De zwakkeren en zieken hadden weinig overlevingskansen. Wanneer iemand geen bijdrage kan
leveren aan het voortbestaan van de groep, wordt hij als overbodig beschouwd, achtergelaten of
gedood.
De zwakkeren overleven enkel bij gratie van de sterksten.
Ontstaan van nederzettingen:
o Dankzij de nieuwe steentijd.
o Hierdoor konden ze zelf voedsel beginnen produceren.
, Zo ontstaan er nieuwe beroepen en gezagsfuncties:
o Krijgers: beslissen over leven en dood binnen de stam
o Priesters/ medicijnmannen: hieraan worden bovennatuurlijke krachten
toegeschreven
3.1.2 AFWEZIGE ZORG IN DE PREHISTORIE
Er zijn bewijzen gevonden van zorg voor de zieke of zwakke oermens.
De prehistorische mens hanteert een magisch/mystiek kader om onverklaarbare natuurverschijnselen
te begrijpen.
o Magische gebruiken geven de mens meer vat op zijn wereld.
o Sjamanen tekenen rotsschilderingen als bezweringsrituelen.
Trepanatie of schedelboring
o Is de oudste chirurgische ingreep
o Reden (discussie)
Ritueel voor geestenuitdrijving?
Initiatierites? ( vb besnijdenis)
Geneeskundige bedoeling zoals behandeling van hoofdpijn, epilepsie, mentale
stoornissen,…
3.1.3 VAN DE PREHISTORIE NAAR VANDAAG
In prehistorie:
o Survival of the fittest
o Vele slachtoffer van de natuurlijke selectie
o Zwakkeren konden enkel overleven bij gratie van de sterksten
o Veel sterfte voor 5 jaar, levensverwachting rond 40 jaar
Nu 21ste eeuw:
o Dankzij onze welvaart zijn we verzekerd van een dak boven ons hoofd, een gevulde maag en
medische zorg.
o Naïef?
Wat zijn de overlevingskansen van gehandicapten in gebieden met hongersnood of
oorlog?
Ook dicht bij huis zijn mensen die leven in armoede meer ziek.
Hooggeschoolden mannen leven gemiddeld 4 jaar langer dan ongeschoolden
mannen.
o Bewuste en onbewuste afwijzing van personen met een handicap:
Ontoegankelijkheid van de publieke ruimte of binnen de verschillende
levensdomeinen. Het wordt als een last gezien om aanpassingen te doen.
Psychische drempels: mensen weten niet hoe ze zich moeten gedragen tegenover
mensen met een handicap.
3.2 DE OUDHEID: TIJD VAN GRIEKEN, ROMEINEN EN GODEN (3500 V.CHR.-500N.CHR.)
3.2.1 LEVEN EN ELIMINATIE IN DE OUDHEID
Naast de natuurlijke selectie begint de maatschappelijke selectie ook een rol te spelen
o Natuurlijke selectie:
Kindersterfte
Hongersnood
Ziekte
, Oorlog
…
o Maatschappelijke selectie:
Demografische motieven:
Opkomst stadstaten (Sparta, Athene, Rome,...)
Slechte landbouwgronden, primitieve landbouwtechnieken, vernieling
oogsten door oorlogen en sterk stijgend bevolkingscijfer
voedselschaarste als gevolg
er moet een selectie doorgevoerd worden
Er is een verplichte geboortebeperking
Het doden of te vondeling leggen van ongewenste
pasgeborenen
Het verbannen van veroordeelden naar gekoloniseerde
eilanden
Economische motieven:
Erfrecht, rijke families willen hun familie-erfgoed behouden
Dochter financieel niet aantrekkelijk, zij staan gelijk aan een dure
bruidsschat
Één wettelijke zoon = ideaal
Elimineren van minderwaardige of overtollige kinderen is toegestaan
Eugenetische motieven:
Eu= goed, Genetikos= geboren
Een sterke samenleving vereist raszuivere erfgenamen en gezonde burgers
Zo ontstaat de eugenetische gedachte van het Grieks staatsideaal
‘Kalokagathia’ er wordt gestreefd naar een schoon, sterk en moreel
edel ras dat familie en samenleving kan dienen en krachtige en gezonde
kinderen voortbrengt.
“Mens sana in corpore sano”= een gezonde geest in een gezond lichaam
Afwijkende kinderen worden gedood bij geboorte
Politieke motieven:
Het ombrengen van ‘zwakkeren’ was wettelijk, de pater familias heeft de
staatsplicht om zijn gehandicapte pasgeborene kind binnen 10 dagen te
doden. Dit is geen daad van woede maar van verstand.
Pater familias (romeinse rijk)= eigenaar van zijn kinderen, heeft
de wettelijke macht over zijn kinderen
Uit geschriften van grote redenaars Plato, Aristoteles, Seneca,...
Pleidooi voor elimineren minderwaardigen
Verbod om minderwaardige kinderen op te voeden
Ze werden te vondeling gelegd in Taygetusgebergte
VOORBEELD: Cicero (getuigenis)
o =Romeins redenaar, politicus, advocaat en filosoof
o “Eliminatie misvormde baby’s” ingeschreven in wet van 12 tafelen (grondwet = gebod tot
5de eeuw na Chr.)
VOORBEELD: Seneca (getuigenis)
o =Romeins schrijver en filosoof
o “... Onheilspellende misgeboortes, ruimen we uit de weg, kinderen die zwak of monsterlijk
worden geboren, verdrinken we. Het is geen woede maar een daad van het verstand om
nutteloze van nuttige te onderscheiden.”